Gemlik İhalesini Gemlik Kılavuzluk %88’le aldı

Gemlik İhalesini Gemlik Kılavuzluk %88’le aldı

Özet: Gemlik Bölgesel Hizmet Sahası pilotaj ihalesini Gemlik Kılavuzluk, %88 kamu payı ile kazandı. Açık artırma modeli yine “sürdürülebilirlik marjı” tartışmasını alevlendirdi.

Gemlik Bölgesel Hizmet Sahası kılavuzluk hizmeti işletme hakkının 20 yıllığına devri için yapılan ihale sonuçlandı. Gelen bilgilere göre göre ihaleyi, bölgede hâlihazırda hizmet veren Gemlik Kılavuzluk A.Ş., kamu payını %88’e yükselterek kazandı. GB Kılavuzluk %75 ile ikinci, DEKAŞ %60 ile üçüncü sırada yer aldı. Sürecin beş tursürdüğü ve son turda makasın belirgin biçimde açıldığı bildirildi. 

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü’nün daha önce yayımladığı ilanda, ihalenin 4046 sayılı Kanun hükümlerine göre pazarlık usulü ile yapılacağı ve açık artırma ile sonuçlandırılacağı belirtilmişti; başlangıç eşiği %40 olarak duyurulmuştu. Bu çerçevede ortaya çıkan %88’lik oran, kamu payı odaklı yarışmanın geldiği seviyeyi göstermesi bakımından dikkat çekici. 

“Füze” gibi yükselen oran ve daralan saha payı

Sektör çevrelerinin ifadesiyle kamu payı oranı füze gibi yükseliyor: Aliağa-1’de UZMAR’ın kazandığı %89,75örneği henüz gündemdeyken, Gemlik’te %88 seviyesi görüldü. Bu iki dosya, payın tek başarı kriteri hâline gelmesiyle saha payının (işletmeciye kalan payın) %10–12 bandına sıkışabildiğine işaret ediyor; bu da yakıt, bakım, yedekleme, 7/24 vardiya ve kılavuz kaptan istihdamı gibi sabit ve yüksek maliyet unsurları için “marj”ın hızla erimesi anlamına geliyor. 

Kamu payı ile ilgili yasal zeminde, 2022’de liman başkanlıkları itibarıyla “pay oranları” artırılmış; Gemlik gibi yoğun bölgeler için %30 bandı idari pay ölçeği olarak belirlenmişti. Bugün ihale tasarımı gereği açık artırma, bu zeminin çok üstüne tırmanıyor. Aradaki fark, “kamu geliri”ni yükseltirken, sürdürülebilirlik marjını daraltma riski taşıyor. 

Beş turda sonuç: Sürdürülebilirlik tartışması büyüyor

Gelen bilgilere göre beş tur sonunda Gemlik Kılavuzluk’un rakipleriyle arasını açtığı aktarıldı. Açık artırmalarda tur sayısı arttıkça oranların yukarı taşınması, saha payı–emniyet bütçesi dengesini daha da gerginleştiriyor. GB Kılavuzluk’un %75 ve DEKAŞ’ın %60 ile geride kalması, modelin “kim daha fazla kamuya pay ayırırsa” onu öne çıkardığını bir kez daha gösteriyor. Bu yapı, teknik yeterlik, iş bitirme, insan kaynağı, yedekleme planı ve bakım döngüsü gibi emniyet belirleyen unsurların yarışma dışı kalması eleştirisini güçlendiriyor.

Model tartışması: “Geliri büyütürken riski de büyütmek”

Sektörde hâkim tartışma şu eksende ilerliyor: Kamu payını tek rekabet unsuru yapmak, kısa vadede bütçe geliriniartırsa da orta–uzun vadede emniyet ve süreklilik riskini büyütüyor. Bir başka deyişle, “kasa” dolarken operasyonel marj nefessiz kalabiliyor. Bu eleştiri yeni değil; benzer kaygılar, Kocaeli-1 ve Ambarlı dosyaları üzerinden de dillendirilmiş, bu ihalelerin iptal edileceği yönünde iddialar basına yansımıştı. (Bu iddialar hakkında resmî karar yayınlandığında tablo daha da netleşecek.) 

Uluslararası örneklerde, kılavuzluk gibi emniyet kritik hizmetlerde düzenleyiciler genellikle “makul kâr”yaklaşımıyla tavan tarifeyi belirliyor; rekabeti kalite–yatırım–insan kaynağı taahhütlerinin ağırlıklı olduğu bir havuza taşıyor. Türkiye’de ise son dalgada görülen kamu payı açık artırması yöntemi, hem operatör seçimini tek parametreye bağlıyor hem de marjı yukarıdan aşağıya sıkıştırıyor. Bu nedenle sektörde, Gemlik sonucunun da “model tartışmasını” büyüteceği kanaati hâkim.

Ne ifade ediyor?

• Sonuç: Gemlik ihalesinde %88 ile Gemlik Kılavuzluk birinci; GB Kılavuzluk %75 ile ikinci; DEKAŞ %60ile üçüncü oldu. 

• Yöntem: 4046 kapsamında açık artırma; başlangıç eşiği %40. 

• Etkisi: Oran “füze” gibi yükselirken, sürdürülebilirlik marjı daralıyor; benzer bir tablo Aliağa-1’de %89,75 ile görülmüştü.

• Arka plan: İdari çerçevede kamu payı ölçeği Gemlik için %30 bandında; ihale tasarımı bu sınırı çok aşıyor.

Son söz

Gemlik’teki sonuç, “rekor” etiketiyle değil, sürdürülebilirlik ve emniyet merceğiyle okunmalı. Kamu payını maksimize eden yaklaşım, kağıt üzerinde güçlü görünebilir; ancak pilot botundan yedeklemeye, kılavuz kaptan istihdamından bakıma uzanan maliyet mimarisini nefessiz bırakırsa, toplam kamusal maliyet—fesihler, yeniden ihaleler ve emniyet açıklarıyla—uzun vadede daha da büyüyebilir. Bu nedenle sektörün beklentisi, kamu payını sabitleyip rekabeti teknik/kurumsal yeterlik ve kalite taahhütleri eksenine taşıyan bir modele evrilmek. Gemlik dosyası, bu dönüşüm ihtiyacını bir kez daha gündeme taşıdı.