Başlıkta atıfta bulunduğumuz bu EE; ERTL VE ETA KLZ’larıdır ‘’ERTL-Expected ready to load(about)’’ (Geminin Yüklemeye Hazır Olacağı Tahmini Tarih) ‘’ETA-Estimated Time of Arrival(Geminin Tahmini Varış Zamanı)
Deniz Taşımacılığında Masum Görünen Ancak Taşıyanın Başına Bela Olabilen EE
Bilindiği üzere gerek Gencon 76 gerekse 94’te Part I de kançelonun1.ci günü olan Layday tarihi için ayrı bir kutu bulunmamaktadır. Bu nedenle ‘’Expected ready to load’’ yanı geminin ilk(tek) yükleme limanında yüklemeye hazır olacağı tahmini tarih verilmiş olsa da olmasa da mecburen çoklukla bu kutuya kançellonon 1.ci günü yazılmaktadır.
Malumları veçhile kançello verilirken ya da belirlenirken layday olarak geminin yükleme limanında olabileceği en erken, Cancelling day olarak ise en geç tarih belirlenir, mümkün olduğunca makasın yani bu iki tarih arasındaki sürenin başka deyişle Loading Window’un (kançelllo)aralığının 5 gün ile sınırlı olmasına çalışılır. Kıracılar (Charterer’lar) çoklukla bunun çok geniş olmasından hoşlanmazlar.’’ Expected ready to load’’un hukuki anlamının ve öneminin ne olduğundan bi haber taşıyanlar Charter Party’de ‘’Expected ready to load’’ kutusuna geminin o tarihte yüklemeye hazır olamayacağını bilmesine rağmen LAYCAN’in 1.ci gününün yani layday’ın yazılmasına sesini çıkartmazlar. Oysa bu şekilde taşıyan yazılı olarak geminin yükleme hazır olacağı tarihi taahhüt ettiğinde, yükleten/ taşıtan mallarını kamyon, barge ya da tren ile bu tarihe göre limana indirecek ya da sundurmada, apronda hazır edecektir.
Geminin gecikmesi halinde ise yükleten/taşıtan üzerinde yükle bekleyen kamyon, vagon ya da barge için demurrage ya da malın rıhtıma indirilmesi halinde (Supalan yüklemeye göre)araçtan indirme, depo ve/veya’’ transfer cycle’’ ücreti/terminal elleçleme ücreti ödemek zorunda kalacak ve bunu taşıyandan talep edecektir. Taşıyanda geminin kançello dahilinde limanda olduğunu ve yüklemeye hazır olduğunu ileri sürerek buna itiraz edecektir. Oysaki taşıtan iddiasında haklı olacaktır. Hatta geminin geç gelmesi nedeniyle, taşıtanın gemiyi kiralama amacı ortadan kalkar ve bunu ispatlarsa, gemi kancello dahilinde limanda ve yüklemeye hazır olmasına rağmen, Canselling(İptal )Klz’undan bağımsız olarak charterer/taşıtan zarar ziyanını talep etme hakkı baki olmak üzere gemiyi ve yapacağı seferi iptal edebilecektir.
Bu olumsuz sonuçlardan kurtulmak için taşıyan lehine olan husus ‘’Expected ready to load’’ ifadesinin yanında ‘’Abt’’ yani about kısaltmasının yer alması ve bunun taşıyana 2-3 günlük bir imkan (opsiyon) tanımasıdır. Fakat chartererlar çoklukla bunu silerler ve taşıyanlar detaylarda charterer’in Ch/p şartlarını müzakere ederken bu hususu atlarlar.
Bu durumda gemiyi (Expected Ready to Load) ERL’tarihinde hazır edemeyen taşıyanların chartererların böyle bir zarar ziyan talebine, savunmalarında karşı koyabilmek üzere aşağıdaki 3 hususu ispatlaması gerekmektedir.
a) Yeni seferin yükleme limanında yüklemeye hazır olacağı taahhüt edilen takribi tarihte geminin olmasına imkân sağlayacak bir zamanda yapmakta olduğu cari seferin tahliye limanında tahliyesini bitirip kalktığını ispatlaması.
b) Son tahliye limanından zamanında kalktıktan sonra yaklaşım seferini hiç gecikmeden taahhüt edilen tarihte yeni seferin yükleme limanında olacak bir seyir hızıyla yaptığını ispatlaması. Bu safhada taşıyanın elinde olmayan nedenler ile gecikme olmuş ise bunları Ch/p de yer alan sorumsuzluk kayıtlarına dayandırarak ileri süremez.
c)Gemiyi bağladığı zaman ‘’geminin beklenen yüklemeye hazır olacağı tarihi’’ bilerek kasten yanlış vermediğini, tahmini yaptığı tarihteki duruma göre geminin taahhüt ettiği tarihte yükleme limanında yüklemeye hazır olabileceğine kani olduğunu, bu bakımdan ‘’good faith’’olduğunu
Ayrıca taşıyan yukarıdaki zikredilen zarar ziyan taleplerinden aşağıdaki 3 durumun varlığı halinde kurtulabilir.
-Yukarıdaki (b) paragrafındaki yaklaşım seferini elinde olmayan ve/veya sorumsuzluk kayıtlarında yer alan hususlar nedeni ile taahhüt ettiği tarihte yükleme limanında olacak şekilde yapamazsa ve sözleşmede böyle bir def hakkının kullanılmasına imkân sağlayacak bir ifadenin açıkça yer alması halinde. Bu cümleden olmak üzere taşıyan Gencon 76 1.Maddede ‘’the said vessel shall be proceed to loading port or place ‘’ ifadesini ileri sürerek yaklaşım seferi için de sözleşmedeki ona bu imkanı sağlayan (sorumlu olmaktan kurtaran) ve/veya sorumsuzluk kayıtlarındaki hususları gerekçe olarak kullanabilir. Çünkü sözleşmede yaklaşım seferine atıf yapılmakta ve o safhada yeni bağlantının kapsamına dahil olarak, taşıyanı bu bakımdan koruyan sözleşmedeki maddelerden bu safhada da yararlanabilmektedir.
-Yukarıdaki (a)paragrafında zikredildiği üzere gemi son tahliye limanından zamanında kalkamamış ve bu nedenle taahhüt edilen tarihi yakalayamamışsa Gencon 76 onu kurtaramaz ama, Gencon 94’teki aşağıdaki ifade (Gencon 76’daki yukarıda zikredilen ifadeye ilave olarak) taşıyanı koruyacaktır.
‘’the said vessel shall , as soon as her prior comitments have been completed proceed to the loading port or place’’Yani konu gemi önceki sefer ile ilgili taahhütlerini yerine getirir getirmez yükleme limanı yada yerine hareket edebilme imkanını elde etmektedir. Ayrıca Gencon 76’daki yaklaşım seferine de atıfta bulunulmaktadır.
Böyle bir madde ile mutlak olarak yeni seferin yükleme limanında olmayı taahhüt ettiği tarihte olacak şekilde hali hazır seferin(yaptığı)tahliye limanından kalkma yükümlülüğü kalkarak, ‘’halihazır seferin tahliyesi biter bitmez kalkmaya’’ dönmektedir.
Bu nedenle, elinde olmayan bir neden ile zamanında kalkamaz ve gecikirse yeni charterer karşısında sorumlu olmamaktadır.
-Son husus ise ‘’expected ready to load ‘’ tarihi belirlenirken kasten chartererı yanıltmaya yönelik bir davranışta bulunmadığını ve geminin belirtilen tarihte yüklemeye hazır olamayacağını tahmin edebilme imkanına sahip olmadığını ispatlaması.
Yada ERL (expected ready(or readiness) to laod)yerine onu silip ‘’Lay day’’ yazması veya ERL sütununu boş bırakması, boş bırakmayacak ise (abt)u silmemesi yararlı olacaktır. Ancak ch/p de ERL tarihinin, ya da yükleme limanı için ETA maddesinin olmaması, yani geminin yükleme limanına tahmini varış tarihinin olmaması da aynı ERL gibi bir sonuç doğurmaktadır. Sözleşmede geminin yaklaşım seferini utmost ya da due veya convenient despatch ile yapması şeklinde bir ifade varsa ETA ve ERL tarihleri olmasa bile yine taşıyan yaklaşım seferine uygun bir zamanda başlama yükümlülüğü altında olacaktır. Daha da ötesinde geminin yaklaşım seferini utmost despatch ile gerçekleştirmesi hususunda bile bir atıf yoksa, tartışmalı olsa da yaklaşım seferinin sözleşme tarihinde ya da bu tarihten itibaren makul bir süre içerisinde yapma sorumluluğu olacaktır. Burada fesih tarihinin sözleşmede yer alması önem taşımakta olup, sözü edilen makul sürede; tarafların geminin yükleme limanında olmasını umdukları/bekledikleri tarihtir.
(Bkz Yargıç Devlin’in Evera SA Commercial-v North Shipping Co Ltd, The North Anglia(1956)2 Llyods Rep 367 olayındaki kararı) bu konudaki diğer Case’ler ;Monreo Brothers Limited v Ryan (1935) 2K B 28, CSSA Chartering and Shipping Services SA v Mitsue O.S.K Lines Litd –Pasific Voyagers 2017 yargıç Popplewell’in Ticaret Mahkemesindeki kararı ve bu kararını destekleyen argümanları, CSSA Chartering and Shipping Services SA v Mitsue O.S.K LİNES ewca civ 2413 -2018 chartererlar lehine Temyiz Mahkemesi kararı;taşıyanın ‘’utmost despatch’’ yükümlülüğünün yaklaşım seferin başlamasından sonra geçerli olacağı iddiası ve itrazı red edilerek Popplewell’in kararı desteklenmiş ve sözleşmede yer alan ‘’utmost despatch’’in taşıyanın mutlak (obsulate) sorumluluğu olduğunu ve sözleşmede ERL tarihi yer almasa da bu yükümlülüğün geçerli olacağını ,sözleşmede yer alan bir önceki seferle ilgili intenery ve fesih tarihine atıfla beyan etmiştir. Ayrıca yargı kararlarında ETA yada ERL (ERTL-Expected Ready To Load) if all going well/weather permitting(İAGW/WP ile birlikte verilirse bunun bir şart hükmü(buna vabeste gibi) olmadığı, verilen tahmini zamanın iyi niyetle yapıldığı ve chartererları yanıltmaya yönelik bir amacın olmadığı(good faith) anlamı taşıdığı, ‘’utmost despacth’’in de gösterilmesi gereken özen borcu niteliği gibi sınırlı bir anlama değil ‘’absulate ‘’(kesin)bir yükümlülüğe tekabül ettiği ishar edilmiştir.)
Gencon 2022 de ise bu kadar önemli olan ve çoğumuzun farkında olmadığı bu sorun 1994’e göre iki önemli revize ile çözülmüştür.
a) Part I’de ‘’Expected ready to load’’ 1994’teki gibi (About)olarak yer alırken, ilaveten ‘’Laydays/Cancelling’’ olarak ayrı bir kutu da oluşturularak kançellonun buraya yazılması imkanı sağlanmıştır.
b) Madde 1’de ise aşağıdaki açık ifadeye yer verilmiştir.
‘’a) The Vessel now at the position stated in Box 8 and expected ready to commence loading under this Charter Party on or about the date stated in Box 9 shall, unless prevented or hindered by events beyond the Owners’ control,commence its approach voyage to the port or place stated in Box 10 as soon as its prior commitments have been completed, or if more than one port or place or a range of ports or places is stated, to the first port or place, or so near thereto as it may safely get and lie always afloat; and ‘’
Dikkat edilirse Gencon 2022 de chartererların bu madde bakımından lehine olan ve taşıyana yaklaşım seferine zamanında başlama hususunda mutlak bir sorumluluk yükleyen utmost or due despatch ile seyretmesi gibi ifadelere de taşıyan lehine olarak yer verilmemiştir.
Bu nedenle taşıyanların sefer charteri müzakerelerinde bu önemli hususlara dikkate etmeleri önem taşımaktadır.
Yazan: Harun ŞİŞMANYAZICI / EKONOMİST
7.03.2023
