Avrupa Komisyonu, Türkiye’nin gemi geri dönüşüm merkezi Aliağa’daki iki tesisi, güvenlik zaafları nedeniyle ‘onaylı tesis’ listesinden çıkardı. AB Onaylı Gemi Geri Dönüşüm Listesi'nde bulunan 8 Türk tersanesinden ikisi olan Işıksan ve Şimşekler, bundan böyle AB bayraklı gemilerin söküm işlemini yapamayacak.
Avrupa Komisyonu, Aliağa’da yaptığı incelemeler sonucunda Işıksan ve Şimşekler’in, güvenlik ve çevre standartlarını ihlal ettiğini öne sürdü. Komisyon, Işıksan Tersanesi’ne ilişkin incelemesinin sonucunda, tesisin listeye girmek için gerekli olan güvenlik standartlarını artık karşılamadığı sonucuna vardı.
Komisyon, ilgili tesisin, söküme gelen AB bayraklı gemileri, farklı tesislere transfer ettiğine dair göstergeler olduğu belirtti.
“Ölümlü kazalar ihmalden”
Avrupa Komisyonu, Şimşekler tesisinde meydana gelen iki ölümlü kazayı incelemesinin ardından, tersanede bazı güvenlik sorunları olduğunu açıkladı. Yetkililer, "Kazaların nedenleri yalnızca bireysel eylemlerden değil, tersanenin risk kontrolünü iyileştirmek için odaklanması gereken altta yatan organizasyonel faktörlerden kaynaklanıyordu" yorumunu yaptı.
Komisyon, Şimşekler tersanesine bazı güvenlik tavsiyelerinde bulunulduğunu, ancak geri dönüş alınamadığını belirtti.
Şubat 2021 yılında, Şimşekler Tersanesi’nde Carnival Corp. isimli yolcu gemisinin sökümü sırasında meydana gelen kazada bir kişi hayatını kaybetmişti. Avlunun ikincil kesim alanında meşaleyle kesim yapan işçiye çelik bir blok çarpmıştı.
Aliağa'da meydana gelen bir dizi kazanın ardından, bazı Türk gemi söküm tesislerinin AB onaylı listeye dahil edilmesi tartışma konusu olmuştu. Kazaların ardından Komisyondan Aliağa'daki onayları sınırlama olasılığını incelemesini talep etmişti.
“Sektör adına üzgünüz”
İki tesisin AB’nin listesinden çıkarılmasına yönelik EKONOMİ gazetesine değerlendirme yapan Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği (GEMİSANDER) Yönetim Kurulu Başkanı Kamil Önal, “Sektör adına üzgünüz. İlgili firmalar gerekli savunmalarını yapıyorlar. Aliağa’daki gemi geri dönüşüm tesisleri olarak eksiklerimizi gidermek ve AB’nin yeni taleplerini karşılamak için çalışmalarımızı sürdürüyoruz” dedi.
Önal ayrıca, AB’nin onay listesine girmek için başvuru yapan, bölgedeki 6’ya yakın tersanenin, denetim süreçlerinin başarılı geçtiğine dikkat çekti. Listeden çıkarılan Işıksan ve Şimşekler'in yetkilileri ise konuyla ilgili sorularımızı yanıtsız bıraktı.
8 tesis listeye girmişti
Aralık 2018’den bu yana Avrupa menşeli gemiler, sadece Avrupa Komisyonu Onaylı Gemi Geri Dönüşüm Listesi’ne giren tesislerde söküme gidebiliyor. Türkiye, bu alanda önemli bir başarı sağlayarak, ABD’deki bir tersane ile birlikte AB dışından listeye giren tek ülke olmuştu. Aralık 2018’de listeye 3 tesisi ile giren Aliağa, Ocak 2020’de bu sayıyı 6’ya çıkardı.
Pandemi döneminde, başta kruvaziyerler olmak üzere AB’nin söküme gönderdiği gemi ihtiyacı artınca, Kasım 2020’de Avşar ve Şimşekler olmak üzere iki tersane daha listeye girdi. Böylece Aliğa’da AB bayraklı gemileri sökebilen tesis sayısı 8’e yükseldi. Özellikle pandemi döneminde çok sayıda dev kruvaziyer gemisi söküm için Aliağa’ya geldi.
Ancak Aliağa gemi geri dönüşüm tesisleri, son dönemde olumsuz haberlerle de sıkça gündeme gelmeye başladı. Son olarak geçtiğimiz aylarda Brezilya Donanması'na ait 'Nae São Paulo' isimli uçak gemisindeki asbest iddialarıyla gündeme gelmişti.
Aliağa’daki Sök Denizcilik’in tesislerinde sökülmek üzere Türkiye’ye doğru yola çıkan gemide çok yüklü miktarda asbest olduğu iddia edilmişti. Bu nedenle geminin Türkiye’ye gelişi farklı kesimlerin tepkisine yol açmıştı. Gelen tepkiler üzerine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, geminin Türkiye’de sökülmesi için verilen izni iptal etti.
22 tesisin 1 milyon ton söküm kapasitesi var
Türkiye, Akdeniz çanağında gemi geri dönüşüm faaliyetlerinin sektör olarak yapıldığı tek ülke konumunda. Dünyadaki gemi geri dönüşüm faaliyetlerinin yüzde 97’si Türkiye’nin de dahil olduğu 5 ülke tarafından yapılıyor. Gemi söküm bölgesi olan Aliağa’da, 22 geri dönüşüm firması 28 parselde faaliyet sürdürüyor.
Bu tesislerin toplam geri dönüşüm kapasitesi yaklaşık 1 milyon ton. Bu tonajın yaklaşık yarısını AB’nin Onaylı Gemi Geri Dönüşüm Listesi’ne listeye giren 8 tersaneye ait. Işıksan ve Şimşekler’in listeden çıkarılasıyla AB’nin onayladığı gemi geri dönüşüm tesisi sayısı 6’ya düştü.
Yıllık olarak hurdaya ayrılan AB bayraklı gemi tonajı yaklaşık 2 milyon ton. AB listesine dahil olan tesislerin söküm kapasiteleri 1-1.5 milyon ton. Aliağa’daki diğer tesisler de listeye girmek için çalışmalarına devam ediyor.
Aysel Yücel / Ekonomim.com
