'Başlangıç'a Yolculuk Başlıyor

'Başlangıç'a yolculuk başlıyor
 
Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü CERN, günlerdir kamuoyunda tartışılan ve 3.76 milyar euroluk "büyük patlama" deneyini bugün başlatıyor.

Örgüt, "Büyük Hadron Çarpıştırıcısı"nı (BHÇ) bugünden itibaren çalıştırmaya başlayacak. Evrenin oluşumunu sağlayan "big bang"in (büyük patlama) deney ortamında bir benzerinin yapılarak bugüne kadarki teorilerin doğru olup olmayacağının araştırılacağı deneyde parçacıkların çarpıştırılması işlemi ise ekim ayında yapılacak. Deneyde bugün başlayan süreç, parçacık çarpışmasına hazırlık safhasını oluşturuyor.

Dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcısı BHÇ, 13.7 milyar yıl önce meydana geldiği düşünülen big bang'den hemen sonraki başlangıç şartlarını oluşturarak maddenin sır perdesini aralayabilmek için bugün çalıştırılıyor.
 
10 yıllık çalışma

Yaklaşık 5 bin bilimadamının 10 yıldır üzerinde çalıştığı proje, son yılların en büyük bilim projesi olarak gösteriliyor.

BHÇ labaratuvarı, Fransa-İsviçre sınırında, Cenevre yakınlarında yerin 100 metre altında 27 kilometrelik daire şeklinde bir tünel olarak inşa edildi. Tünel çevresindeki 4 büyük algılayıcıdan ikisi olan Atlas ve CMS, "Higgs bozonu"nun izini sürecek. Bu parçacığın diğer bazı parçacıklara kütle (parçacık) kazandırdığı düşünülüyor. Deneyde Higgs bozonu tespit edilemezse teorik fizik alt üst olabileceği savunuluyor.

Deney ekibi Higgs'den başka bilinenlerden çok daha ağır ve fazla parçacık bulunacağını düşünüyor ve bu parçacıklar "karanlık madde" olarak adlandırılıyor.

Deneyle, evrenin yüzde 23'ünü oluşturan bu karanlık maddedinin nasıl birşey olduğunu öğrenmek isteyen bilimadamlarına göre evrenin yüzde 4'ü ise bilinmeyen bir maddeden oluşuyor.

BHÇ gözlem istasyonu, big bang anında maddeyle eşit miktarda olduğu düşünülen antimaddenin nereye gittiğini bulmaya çalışacak. Alice algılayıcısı da kurşun iyonlarının çarpışmasıyla ilgilenecek ve kainatın ilk mikrosaniyeleri sırasında, daha protonlar oluşmadan ortaya çıkan "kuark ve glüon çorbasını" bir lahza için de olsa yeniden yaratmaya çalışacak.
 
 
Higgs bozonu: İstikrarsız karaktere sahip parçacığı bir çok araştırmacı teorik olarak inceledi ama hiç kimse onu göremedi. Bozon, onu 1964'te ortaya çıkaran İngiliz fizikçisi Peter Higgs'in adını taşıyor. Bozonun varlığını deneyle kanıtlamak, parçacık fiziğinde bilinenleri özetleyen "standart modelin" eksik halkasını bulmak anlamına gelecek.

Higgs bozonu, kütlenin nasıl kazanıldığının anlaşılmasını sağlayacak. Bazı parçacıkların niçin kütleden mahrum olduğu da böylelikle anlaşılabilecek.
 
Süpersimetre: Son yılların en esrarengiz keşiflerinden biriyle ilgili. Görünen madde evrenin sadece yüzde 4'ünü oluşturuyor. Kainatın yüzde 23'ü karanlık madde, kalan yüzde 73'ü de karanlık enerjiden teşekkül ediyor. Bu konunun aydınlatılması; karanlık maddenin, "nötralino" adı verilen süpersimetrik parçacıklardan oluştuğunu gösterebilecek.
 
Madde ve antimaddenin esrarı: Enerji maddeye dönüşürken, bir parçacık ve zıt kutuplu elektrik yüküne sahip bir yansıması, bir başka deyişle antiparçacığı oluşuyor. Parçacık ve antiparçacık bir araya gelecek olursa birbirlerini yok ediyor ve enerji ortaya çıkıyor.
 
Big bang şartları: BHÇ, ağır iyonları birbirleriyle çarpıştırarak bir anlık da olsa, güneş çekirdeğindekinden 100 bin kat daha yüksek sıcaklık elde etmeye çalışacak. Bu çarpışmalar sırasında kuarklar ortaya çıkacak. Araştırmacılar, serbest kalan kuarkların maddeyi oluşturmak için ne şekilde ve nasıl birleştiklerini gözlemleyebilecek.
  
BÜYÜK PATLAMADA NE YAPILACAK

-BHÇ çarpıştırıcısı "hadron" ailesinden hidrojen protonlarını, ışık hızının yüzde 99.9'uyla 27 kilometrelik tünele fırlatacak.
-Yerin 100 metre altında saniyede 1 milyar proton çarpışması meydana gelirken, yer üstündeki 3 bin bilgisayar saniyede 100 kadar çarpışmayı analiz edecek.
-Tünel eksi 271.3 dereceye kadar soğutuldu. Eksi 271.3 mutlak sıfır kabul ediliyor.
-Tünel boyunca 4 devasa çarpıştırıcı sıralanıyor. En büyükleri Atlas, 25 metre çapında, 46 metre boyunda bir silindir. Ağırlığı 7 bin ton kadar. Atlas, bir yıl içinde, dünyanın en büyük kütüphanesi olan Kongre Kütüphanesi'ndeki 3 milyar kitaptakinden 160 kat fazla veri toplayacak.
-Proton huzmesi, 10 saatte tünel içinde 10 milyar kilometre kadar yol almış olacak. Bu, yeryüzünden Neptün'e gidiş geliş mesafesine eşit.
-Tam yoğunluğa erdiğinde, her proton huzmesi, saatte 1600 kilometre hız yapabilen bir otomobil için gerekli enerjiyi üretir hal gelecek.
-Çarpışmalar 14 "tera elektron volt" enerji ortaya çıkaracak. Böylece bir an için de olsa, güneştekinden 100 bin kat fazla sıcaklıklar elde edilebilecek.
 
BÜYÜK PATLAMA EKİMDE

CERN 1954'te Avrupa ülkeleri tarafından kuruldu.
Türkiye projenin sahibi değil sadece deneylere katılıyor.
Deneylere katılan fizikçilerin rahatça iletişim kurma ihtiyacı internet keşfedildi.
CERN'de enerji parçacıklara dönüştürülüyor.
Bugün protonlardan oluşan ışınlar, hızlandırıcı içinde ters yönlerde hızlandırılacak.
Işınların istenen niteliklere sahip olması için ayarlar yapılacak.
Büyük patlama deneyi ekim ayında gerçekleştirilecek.
Deneydeki bazı fiziksel özellikler evreni başlatan büyük patlama anındakine benziyor.
Bilimadamları deneyle bugüne kadarki teorilerin doğru olup olmadığını anlayacak.
Deneye tüm dünyadan yaklaşık 5 bin bilimadamı katılıyor.
Türkiye'den 35 civarında fizikçi bu deneyde çalışıyor.(aa)

DenizHaber.Com