Hazar Denizini Paylaşacaklar
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev ve Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov'un katılacağı 4. Hazar Zirvesi'nin en önemlisi konusunu Hazar denizinin hukuki statüsü oluşturacak.
Daha evvel sadece Sovyetler Birliği (SSCB) ve İran arasında bölünen Hazar denizi, birliğin dağılmasıyla fazla sayıda memleket arasında yeniden bölüşüm müzakereleri başladı. Ülkeler, askeri ve jeopolitik çıkarları, Hazar'da bulunan varlıklı petrol ve doğalgaz kaynaklarından daha çok hisse kapmak istemeleri nedeniyle statü konusunda bugüne kadar bir anlaşmaya varamadı. Hazar'daki ekolojik durumun, deniz nebat ve hayvanlarının korunması, kullanılması ve olağanüstü hallerde işbirliği yapılması yönünde belli mutabakat sağlanmış olsa da Hazar'ın "göl mü deniz mi" olması, dibinde ve yüzeyinde sınırların belirlenmesi, petrol ve doğalgaz yataklarının kime ait olacağı, deniz dibinden boru hatlarının döşenmesi gibi konuların belirsizliği giderilemedi.
HAZAR'DA KİM NE İSTİYOR
Hazar'a kıyısı olan ülkelerden Rusya, Azerbaycan ve Kazakistan'ın, deniz dibinin bölünmesi yönünde anlaşması bulunuyor. Bu konuda İran ve Türkmenistan ile mutabakat sağlanmazken, Rusya Başkenti Moskova yönetimi deniz yüzeyinin milli bölgelere bölünmesini savunuyor. Rusya, her ülkenin 25 mil karasuyu bulunması gerektiğini, ortadaki alanın da beş memleket tarafından ortak kullanılmasını öneriyor. Rusya Başkenti Moskova, gemilerinin serbest dolaşımının kısıtlanacağı ve İran'la deniz komşusu olma özelliğini kaybedeceği için Hazar'ın beş milli bölgeye bölünmesine karşı çıkıyor. Hazar'ın göl olarak kabul edilmesi gerektiğini savunan Rusya, buradan geçecek boru hatlarında ise bütün ülkelerin onayının alınması gerektiğinde ısrar ediyor. Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan bu teklifi sıcak yaklaşmıyor. Rusya'nın boru hatlarındaki ısrarcı tutumunun altında, Türkmen gazının Hazar'dan geçerek Avrupa pazarlarına çıkmasını ve Rus gazına rakip olmasını engelleme düşüncesinin olduğu belirtiliyor.
İRAN BEŞ EŞİT PARÇAYA AYRILMASINDAN YANA
İran, hem daha çok deniz arazisi elde etmek hem de yeni doğalgaz yataklarına sahip olmak için Hazar'ın dibinin ve yüzeyinin beş eşit bölüme ayrılmasını istiyor. Sovyetler dönemindeki sınırından daha çok alan isteyen İran, mümkün hudut bölgesinde bulunan ve henüz işletilmeyen Alev doğalgaz yatağı konusunda da Azerbaycan'la anlaşmazlık yaşıyor. Hazar'da bir başka anlaşmazlık da Kepez doğalgaz yatağı ekseninde Azerbaycan ve Türkmenistan arasında yaşanıyor. Hazar'ın milli bölgelere bölünmesini savunan ama gerek duyulduğunda da ortak yönetime sıcak bakan Türkmenistan şu lahza kullanılmayan Kepez yatağında adalet iddia ediyor. Türkmenistan da İran gibi Hazar'ın eşit şekilde paylaşılmasını istiyor ancak bilhassa Rusya, Azerbaycan ve Kazakistan ile bu konuda düşünce ayrılıkları yaşıyor. Kazakistan ve Azerbaycan ise her fırsatta Hazar'ın milli bölgelere ayrılmasından yana olduklarını açıklıyor. Hazar'ın kapalı bir deniz olduğunu savunan Kazakistan, burada BM'in ilgili konvansiyonlarının uygulanmasını istiyor. Astana yönetimi, denizin dibinin beş eşit parçaya bölünmesini ve her devletin kendine düşen bölgeyi istediği gibi kullanabilmesini, deniz yüzeyinin ise ortak kullanılmasını talep ediyor. Azerbaycan, Hazar'ın "orta çizgi ilkesi" temel alınarak milli bölgelere bölünmesini ve ülkelerin bu bölgelerde tam yetkili olmasını istiyor. Bakü yönetimi, Hazar'da paylarına düşen bölgeleri, Azerbaycan toprakları olarak anayasada bile belirtiyor.
Yorumlar
Kalan Karakter: