Denizcilerde karaya oturma korkusu

161 gemi siparişi iptal edildi, 6 bin kişi işten çıkarıldı. Yetkililer: “Dikkat edilmesi gereken bir döneme giriyoruz” dediler.

Denizcilik sektörü de dünyadaki krizden nasibini aldı. Gemiler taşıyacak yük bulmakta zorlanıyor. Navlun fiyatları kuru yükte yüzde 98 oranında düştüğü belirtiliyor. 2007 yılından itibaren cinsine göre değişen gemilerin günlük kira bedellerinin 200 bin dolardan bugün 5 bin dolara kadar düştüğü görülüyor. Sektör temsilcileri, geçtiğimiz yıllarda arz-talep dengesizliği nedeniyle fiyatların astronomik ölçüde yükseldiğine dikkat çekerek, “Acaba hangi fiyatlar doğru” diyorlar.

Öte yandan denizcilik sektörünün lokomotifi durumunda olan tersanelerde ise 161 gemi siparişi iptal edildi. Armatörlerin son dönemde kaporalarını yakmayı göze alıp, siparişlerini iptal ettirdiği belirtiliyor. Piyasada bugün 120 milyon dolarlık gemi fiyatlarının 50 milyon dolara kadar düşmesinin bu kararda etkili olduğu ifade ediliyor. Gemi siparişlerindeki iptallerin Türk tersanelerine mali kaybının 5 milyar doları geçtiği belirtiliyor. Ayrıca son dönemde 6 bin işçinin çıkartıldığının altı çiziliyor.

Küçülme ve istihdam kaybı

Deniz Ticaret Odası (DTO) Yönetim Kurulu Başkanı Metin Kalkavan, ekonomik daralma ve sipariş iptallerinin sektörde küçülme ve istihdam kaybına neden olduğunu söyledi. Kalkavan, armatörlerin zararına çalıştığına da dikkat çekerek, Mayıs 2008’in sonunda 200 bin dolar olan günlük gemi kiralarının şu anda 5 bin dolara düştüğünü söyledi. Kalkavan, “Daha öncesi 200 bin dolar rakamı da normal değildi. Normali 60-70 bin dolardı. Ama bugün geldiğimiz nokta da normal değil. Bir günlük işletme masrafı 7 bin dolar” dedi.

"Hangi fiyatlar doğruydu?"

DTO İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Geza Dologh da tersanelerdeki bazı gemilerin yapımına başlandığı için iptal ettirilmesi için geri dönüşü olmadığını ancak yeni başlayacak gemi yapımlarında iptallerin fazla olduğunu söyledi. Dologh, bugüne kadar arz-talep dengesine bağlı olarak günlük gemi kira bedellerinin çok yüksek olduğunu belirterek, “20 bin olan kira 80 bin dolar olmuş. Şimdi ise 5 bin olmuş. Burada şunu sorgulamak lazım 80 bin dolar mı yoksa 5 bin dolar mı doğru. Aslında hiçbiri doğru değil. Fiyatlar kortizon ile şişirilmiş bir vücut gibiydi” dedi.

Temmuza dikkat
Denizcilik sektöründe de bir resesyon süreci olacağını ifade eden Dologh, kriz sonrasında pazarda yüzde 35’lik bir daralmanın yaşanacağını kaydetti. Dologh, piyasaların 2009 yılı Temmuz ayına kadar zor bir dönem yaşayacağını belirterek, “Dikkat edilmesi gereken bir döneme giriyoruz” dedi.

2. el gamiye talep arttı

TOBB Deniz Ticaret Odaları Konsey Başkanı Halim Mete, navlun fiyatlarındaki düşüşe dikkat çekti. Mete, geçtiğimiz günlerde gazetelere verdiği demeçte, “Büyük gemilerde misal 100 lira olan navlun 5-10 liraya düştü. Gemi fiyatlarında da yüzde 50’yi aşan oranlarda düşüş var. 50 milyon dolar olan geminin değeri 20-30 milyon dolara indi. Gemiler de genç gemiler. Bunun da etkisiyle yeni gemi siparişleri iptal ediliyor. 120 milyon dolara sipariş edilen bir geminin 1-2 yaşındaki ikinci elini bugün 50 milyon dolara almak mümkün. Bunun hesabını yapan bir armatör 20 milyon dolarlık kaporayı yakmayı göze aldı ve siparişini iptal etti. Çünkü o gemiyi ikinci elden alsa yaktığı kapora ile birlikte maliyeti 70 milyon dolar olacak. Yine de 50 milyon dolar kârlı çıkacak. Üstelik sipariş için de beklemeyecek. Çok değil iki ay öncesine kadar dünyanın en kârlı sektörü bizimkiydi. Sırf çok kârlı diye sektöre girenler kriz yüzünden işler durunca çıkmak için fırsat kolluyor” diye konuştu.

İşçi çıkarmalar artabilir

Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği Konsey Başkanı Kenan Torlak ise gemi siparişlerinde iptaller geldiğini söyledi. Torlak, son 1.5 ayda tersanelerde 6 binden fazla kişinin işsiz kaldığını belirterek, “4-5 milyar dolarlık iş kaybımız var. Destek göremiyoruz. Yıl sonunda işsiz kalanların sayısı 10 bini bulur. Biz işçi çıkarmamak için sendikayla görüştük. Birçok tersane şu anda sendikalarla randevulaşıyor” dedi.

Yatçılık da nasibini aldı

Tüm dünyayı etkisi altına alan küresel kriz ülkemizde de her geçen gün etkisini daha fazla hissettirirken, krizin etkisini en az hasarla atlatmak isteyen yat sahipleri, yüksek maliyetlere sebep olan küçük ve orta büyüklükteki yatlarını acilen elden çıkarmaya başladılar. Viramar Yatçılık Genel Müdürü Aslan Şişman, “Denizi seven yatırımcılar için 2 el yat almanın tam zamanı. 2 milyon dolar olan tekne bin 250 dolara kadar düştü, yat ve teknelerde yaşanan satış sıkıntısı bir yandan fiyatların düşmesine neden olurken diğer taraftan da yatçılık sektörünü olumsuz etkiliyor. Türkiye’nin parlayan sektörlerinden biri olan yatçılık sektörü hazırlıksız yakalandığı bu durum karşısında zor günler geçiriyor. Marinalarda değerinin çok altında satılan yat ve tekneler üretim daralmasına neden olurken, sipariş oranlarında da gözle görülür bir düşüş yaşanmakta” dedi.