ATLANTİK’İ İLK GEÇEN TÜRK TİCARET GEMİSİ GÜLCEMAL
GADEM DENİZCİLİK MERKEZİ’nde Kapt.Namık ASENA’nın hediye ettiği haritayı ilk gördüğümde,haritanın ortaya çıkardığı hikayenin Türk Ticaret Tarihinde çok özel bir yeri olduğunu anladım ve hikayesini sizlerle paylaşmaya karar verdim.
İyi seyirler,
A.İlker MEŞE
Kuzey Atlantik Okyanusu’nu gösteren bu tarihi”gnomonik”harita Ottoman-Amerika Denizcilik Şirketi’ne ait Gülcemal yolcu gemisinin 1920 yılından itibaren Köstence-İstanbul-Napoli ve Marsilya üzerinden Amerika’ya yaptığı başarılı dört seferde kullanılmıştır.
S/S GÜLCEMAL’İN KUZEY ATLANTİK GNOMANİK HARİTASI
Haritanın orginali GADEM merkezindedir
Ressam Amedeo Marello
GÜLCEMAL VAPURU
Türk denizcilik tarihine geçen Gülcemal vapuru, 1874 yılında Belfast kentinde Harland and Wolff tersanesinde inşa edildi. 15 Temmuz 1874’te denize inen geminin ilk ismi SS Germanic oldu. İşletmecisi White Star Line gemiyi 1904’te American Line şirketine, onlar da 1905 yılında Dominion Line şirketine sattı. Dominion Line geminin ismini SS Ottawa olarak değiştirdi.
Geminin Gülcemal oluşu ise 1911 yılında oldu. Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi gemiyi 25 bin 110 altın liraya satın aldı. İstanbul’a getirilen buhar makineli gemiye, Sultan 5. Mehmet Reşat’ın annesinin adı olan, gül çehreli, gül gibi güzel anlamındaki Gülcemal ismi verildi. O dönem kayıtlara Gul Djemal olarak geçen gemi, 1928 yılında Gülcemal olarak kayıt yapıldı.
- Gülcemal vapuru zabitan kadrosu
Gülcemal'in ilk seferine çıktığı zaman zabitanı şu kişilerden oluşuyordu: Süvari Lütfi Kaptan, çarkçıbaşı Kadri Bey, ikinci kaptan Seyfi Gökmen, ikinci çarkçı Ziya Bey, üçüncü çarkçı Hakkı Bey, dördünce çarkçı Kemal Bey, mülazım çarkçılar Süheyl Bey(Perker)ve Mesut Bey.
AMERİKA’YA GİDEN İLK TİCARET GEMİMİZ
Asker kökenli süvari Lütfü Kaptan’ın idaresindeki Gülcemal, 1920-1921 yıllarında Dedeoğlu adlı bir Rum İşletmeci tarafından kiralanarak Ottoman-America kumpanyası adına Amerika’ya 4 sefer yapmıştır. Gülcemal'in New York limanına gelmesi önemli bir olay olmuş, vapurun kaptanlarını görmek için yalnız Türkler değil, Türkiye'den gelmiş Rum, Ermeni, Yahudi, bütün Türk uyrukları gelmişti.
Böylece Gülcemal Amerika’ya sefer yapan ilk ticaret gemimiz olarak Türk sivil deniz ticaret tarihine geçmiştir. Daha önce donanmamızın Bursa ve İzmir adlı korvetleri 1864 yılının Eylül ayında İstanbul’dan yola çıkmışlar, şiddetli fırtınalara gögüs gererek Atlantik’i geçmişler, Brezilya ya gitmişler, bir süre orada kalarak Afrika’nın güneyinden dolaşarak ertesi yılın Kasım‘ın da Basra’ya vararak seferlerini tamamlamışlardır.
NAMIK ASENA’YA ARMAĞAN EDİLEN HAZİNE
Gemi süvarisi Lütfü Kaptan zamanında Güverte zabiti olan Ali Bey bu haritayı Kapt.Namık Asena’ya armağan etmiş ve onun bu haritayla okyanusta sefer yapmasını dilemiştir.
Gülcemal’den 25 yıl sonra, 1945 yılında Amerika’ya giden ilk gemi Bakır gemisidir ve süvarisi Neziha Arda’dır.Marshall yardım programından verilen gemilerin zabitan ve mürettebatını Amerika’ya bu gemi götürmüştür.Yaptığı hizmet büyüktür.
- BAKIR gemisi
Kapt.Namık Asena Amerika seferinde güverte zabiti olarak görev yapmış ve kendisine emanet edilen haritayı Atlantik seferine götürmüştür. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerini yaşayan bu haritanın orjinali Gadem Denizcilik Merkezi’nde, kopyası ise İlkfer Denizcilik Müzesi’ndedir.
Haritanın kitabesinde,büyük düzeltmenin (great correction)1907 yılında yapıldığı yazılıdır. Bu duruma göre haritanın 100 yaşından daha eski olduğu anlaşılır.
- Atatürk’un bu meşhur fotoğrafı Gülcemal Vapuru’nda çekilmiştir
Gnomatik harita ne demektir;
Gnomonik harita projeksiyonu ya da merkezi projeksiyon,küre üzerindeki tüm büyük dairelerin izdüşümlerini düz çizgiler gibi görüntüleyen harita projeksiyonudur. Gnomonik harita üzerinde iki uç nokta arasındaki çizgi bu segmentlerin arasındaki en kısa yolu gösterir. Projeksiyon merkezi referans kürenin merkezidir. Projeksiyonun bu özelliğinden dolayı ortodromların izdüşümleri doğru şeklindedir. Alan, uzunluk veya açı koruma amacı yoktur.
Kaynaklar:
- Seyr-i sefain kitabı: Eser Tütel
- GADEM GNOMANİK HARİTA yazısı
- Wikipedia Ansiklopesi
