UZMAR, Aliağa-1 Kılavuzluk İhalesini Rekor Kamu Payıyla Kazandı

İzmir merkezli UZMAR, Aliağa-1 Bölgesel Hizmet Sahası kılavuzluk hizmeti işletme hakkının 20 yıllığına devrine ilişkin ihalede %89,75 kamu payı teklifiyle birinci oldu. Sektörde "aşırı yüksek kamu payı" tartışmaları sürerken, modelin sürdürülebilirliği sorgulanıyor.

İhale Sonuçları ve Katılımcılar

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nın düzenlediği ihalede UZMAR'ın yanı sıra PETKİM, DEKAŞ, Körfez, Marin Römorkör, Çelikcan OGG ve AS OGG yarıştı. İhale salonundan paylaşılan tutanaklara göre, açık artırma %86 seviyelerinden başlayarak turlarla %89,75'e kadar yükseldi.

Sektör basınında ihale öncesinde Koç Grubu, Safi Holding, SOCAR, Arkas ve UZMAR gibi güçlü oyuncuların "büyük kapışma"ya hazırlandığı yazılmıştı. Yerel basında ise UZMAR'ın patronu Noyan Altuğ ile Fenerbahçeli yönetici Hakan Safi arasındaki muhtemel rekabete dikkat çekilmişti.

İhalede ise açık artırma %86’dan başladı (%0,25 adım). UZMAR %89,75 ile kazandı, HAS OGG %88,25 ile ikinci oldu.

Sıralama (son kayda geçen oranlar):

1. UZMAR — %89,75 (kazanan)

2. HAS Ortak Girişim Grubu — %88,25 (ikinci)

3. PETKİM — %86,25 (mola sonrası çekildi)

4. Marin Römorkör — çekildi

5. DEKAŞ — çekildi 

6. KÖKRAŞ — çekildi

7. Çelikcan — ilk turda çekildi 

Hukuki Denetim Sürerken İhaleler Devam Ediyor

Dikkat çekici şekilde, 7519 sayılı Kanun hakkında Anayasa Mahkemesi'nin 1 yıldır karar vermediği, bu kanuna dayalı olarak çıkarılan yönetmeliğin de Danıştay denetiminde aylardır beklediği bir dönemde ihaleler sürdürülüyor. 11 Şubat 2025 tarihinde yayımlanan "Kılavuzluk ve Römorkörcülük Hizmetleri Hakkında Yönetmelik"in iptali için Türk Kılavuz Kaptanlar Derneği tarafından 11 Nisan 2025'te Danıştay 10. Daire'de dava açılmış ve yargı süreci devam etmektedir.

Daha önceki yönetmelikler de Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından yürütmesi durdurulmuş, idare bu durumda geçici görevlendirmelerle hizmeti sürdürme yoluna gitmiştir. Hukuki belirsizlik sürerken yapılan ihalelerde kamu payı oranları rekor seviyelere çıkmıştır.

Sürdürülemez Yapının Ortaya Çıkardığı Sistem Sorgulaması

Kamu payı ile deniz emniyetinin yarıştırıldığı bu yapıda ortaya çıkan aşırı yüksek teklifler sistemi sorgulatan boyutlara ulaşmıştır. Son dönemde görülen kamu payı oranları şu şekildedir:

• Ambarlı İhalesi: %95 kamu payı
• Kocaeli-1 İhalesi: %89,5 kamu payı
• Aliağa-1 İhalesi: %89,75 kamu payı
• Yalova İhalesi: %84,5 kamu payı

Bu aşırı yüksek oranlar, hizmetin finansmanı için sahada kalacak payın dramatik şekilde daralmasına neden olmaktadır. Kılavuzluk hizmetinin 7/24 vardiya, kılavuz kaptan istihdamı, yakıt, bakım, sigorta ve acil durum kapasitesi gibi sabit ve yüksek maliyetleri göz önüne alındığında, bu oranların sürdürülebilirliği ciddi şekilde sorgulanmaktadır.

İdarenin Çelişkili Tutumu: İptal ve Devam Paradoksu

Sektörde son haftalarda Kocaeli-1 ve Ambarlı ihalelerinin sürdürülemez teklifler nedeniyle iptal edileceği yönünde güçlü iddialar gündemde yer alıyor. Henüz resmi bir iptal kararı açıklanmamış olmakla birlikte, kulislerde bu yönde beklenti olduğu dile getiriliyor.

Bu durum, idarenin çelişkili tutumunu gözler önüne seriyor: Bir yandan sürdürülemez teklifler nedeniyle ihaleleri iptal ederken, diğer yandan işe yaramayacak bazı kozmetik makyajlarla aynı sistemi inatla sürdürmeye çalışıyor. Temmuz-ağustos döneminde yapılan bir dizi ihaledeki rekor oranlar ve sonrasındaki tartışmalar, bu söylentileri güçlendirdi.

Bu durum, Aliağa-1 sonucunun da sözleşme aşamasında benzer bir fizibilite değerlendirmesine konu olup olmayacağı sorusunu gündeme getiriyor. İdare, %89,75 gibi olağanüstü yüksek pay oranının şirkete yatırım ve bakım için yeterli kaynak bırakıp bırakmayacağını değerlendirmek zorunda kalacak.

Sistemik Eleştiriler

Sektörün bir kesimi, açık artırma yönteminin kamu payını tek başarı kriteri haline getirmesinin "kamu geliri-emniyet" dengesini bozabildiğini savunuyor. Tek parametreli bu rekabetin yerini çok kriterli (emniyet göstergeleri, operasyonel yatırım planı, insan kaynağı taahhütleri) bir modele bırakması gerektiği ifade ediliyor.

Kılavuz kaptanların nitelikli istihdamı, vardiya planlaması, bakım-onarım döngüsü ve yedekleme kapasitesi gibi unsurların, yüksek kamu payı baskısı altında ilk darbe alabilecek kalemler olduğu belirtiliyor.

Önümüzdeki Süreç

Aliağa-1 dosyasında idari takvim, ihalenin sonuçlandırılması ve sözleşme imzası adımlarına işaret ediyor. İdarenin, sahada asgari hizmet bütçesi, kalite-emniyet göstergeleri ve yatırım takvimini taahhüt altına alan hükümleri netleştirmesi bekleniyor.

Uzun vadeli resimde ise kılavuzluk gibi yüksek emniyet hassasiyetli alanlarda gelire endeksli pay mı, yoksa tarifeye endeksli makul kar mı en sağlıklı politika olduğu tartışması sürüyor. Dünya örneklerinde çoğu düzenleyici, makul kar oranı üzerinden tavan tarifeler belirleyerek kamu çıkarı ile hizmet kalitesini dengelemeyi tercih ediyor.

Önümüzdeki günlerde sözleşme metni ve uygulama ayrıntıları açıklandıkça, kamu payı-emniyet-sürdürülebilirlik üçgeninde hangi ajandanın tercih edildiği daha net anlaşılacak.