İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ TÜRK BOĞAZLARI DENİZCİLİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİNİN KURULUŞUNUN İKİNCİ YILDÖNÜMÜ

Ülkemizde Türk Boğazları ile ilgili çalışmalar yapacak akademik bir merkezin eksikliği uzun yıllar hissedilmiştir. Bu eksiklik 2013 yılında bir özel üniversite olan Bahçeşehir Üniversitesi bünyesinde ve bilahare Ülkemizin en köklü devlet üniversitelerinden bir olan İstanbul Teknik Üniversitesi bünyesinde kurulan Akademik merkezlerin gerçekleştirilmesi ile giderilmiştir.

İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Boğazları Denizcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi 25 Şubat 2019 tarihinde kurulmuş ve çalışmalarına başlamış, 25 Şubat 2021 tarihinde ikinci kuruluş yıl dönümü gerçekleşmiştir. Kısa tanımı ile ITÜBOA’nın kuruluşuna başta zamanın İTÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet KARACA olmak üzere İTÜ Denizcilik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Oğuz Salim SÖĞÜT'e ve Merkez Müdürü görevini kurucu müdür olarak yürütmekte olan Prof. Dr. Özcan ARSLAN'a ve ekibine teşekkür ederim. Bu akademik merkezin kuruluşu ile ilk olarak 15 Temmuz 2005 yılında İTÜ Denizcilik Fakültesi Dekanlığı nezdinde yazılı olarak gündeme getirmiş olduğum bir hayalim gerçekleşmiş oldu.

Bir denizci ve bir kaptan olarak Türk Boğazları ile ilgili çalışmalarım, 1982 yılında Türk Boğazları'nda kılavuz kaptan olarak görev almam ile başlamış, uzun yıllar devam etmiş ve halen de devam etmektedir.

1982 yılı başlarında Türk Boğazları'nda kılavuz kaptan olarak göreve başladım. İstanbul Boğazı'ndan geçiş yapan gemilere kılavuzluk hizmeti verirken gemi kaptanlarının Türk Boğazları ile ilgili ihtiyacı olabilecek güncel ve teknik bilgileri kapsayan yazılı bir dokümanın veya kitabın eksikliğini hissederek mesleğimi icra ettim bu konuda araştırmalara başladım.

Yaptığım araştırmalar sonucunda Türk Boğazlan konusunda Yüksek Denizcilik Okulu Mezunu Kaptan M. Efruz İNECELİ'nin kılavuz kaptan olmak için staj yaparken hazırlamış olduğu ve Yüksek Denizcilik Okulu Mezunları Cemiyeti Yayınları, Yayın No.3, olarak, Aralık 1968’de yayınlanmış olan, "İstanbul Boğazı'nda Deniz Trafiği ve Çevrenin Can, Mal Güvenliği" isimli kitapçığı bulabildim. Ayrıca yabancı yayın olarak tüm dünya denizcileri için rehber kitaplar olan İngiliz Admiralty Dairesinin yayınlamış olduğu İngilizce yayınlar mevcuttu.

Kılavuz kaptan olarak kılavuzluk hizmeti verdiğim dönemde, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'ne bağlı deniz ticaret şirketlerinin gemilerinde, İstanbul Boğazı ile ilgili Rusça ve özel olarak hazırlanmış 07.06.1980 tarihli rehber bir yayını gördüğümde ise neden bizim böyle bir rehber yayınımız yok diye çok üzülüyordum. Hazırlanmış olan bu yayın yarım harita büyüklüğünde ve levhalar halinde bir folyo cinde S levhadan oluşturulmuştu. 1 Levhada İstanbul Boğazının genel görünümü ve üzerinde kesiksiz orta hattı ile kesikli dış sınırları belirtilmiş seyir güzergahları, diğer levhalarda ise İstanbul Boğazı 4 parçaya bölünmüş ve her parça üzerinde İstanbul Boğazı'nın seyir emniyeti le ilgili önemli bilgiler ve bazı önemli yerlerin de fotoğraf görüntüleri bulunuyordu.

Görseli seyir haritasına benzeyen lakin sadece bilgi/rehber dokümanı olan bu yayını görmek ve ayrıca gemi kaptanları ile yaptığım sohbetlerde o dönemde Rusya'daki denizcilik okullarında Türk Boğazları ile ilgili özel bir dersin mevcut olduğunu, hatta gemi kaptanlarının özellikle İstanbul Boğazı geçişleri için özel eğitimlerden geçmekte olduğunu öğrenmem, bizim ülkemizdeki denizcilik okullarında Türk Boğazları ile ilgili her hangi bir eğitimin verilmemekte olduğunu değerlendirmem beni hayrete düşürüyor ve üzüyordu. Türk Boğazları ile ilgili birçok ulusal ve uluslararası çalışmanın içinde bulunmuş bir denizci, bir kaptan olarak bu eksikliğin giderilmesi için kendimce birçok çalışma yaptım.

1990’lı yıllarda Türk Boğazları'nın tamamını kapsayan ilk yasal düzenlemenin hazırlıkları aşamasında ve bu yasal düzenleme ile ilgili bazı konuların uluslararası çalışmalarında Türk Boğazları ile ilgili çalışmalar yapan ve yayınları olan bir akademik merkezin olmamasının önemli bir eksiklik olduğu hissediliyordu. Bu eksikliğin giderilmesi için kendimce bir girişimde bulunmak istedim. Bir zamanlar Ülkemizin Ticaret Bahriyesi denizcilerini yetiştiren tek okulu olan, benim de mezunu olduğum "Yüksek Denizcilik Okulu’nun, İstanbul Teknik Üniversitesine bağlanarak isminin, "İTÜ Denizcilik Fakültesi" olması dolayısıyla, okulumun yönetimi ile temasa geçerek bu konuyu gündeme getirmek istedim. 15 Temmuz 2005 tarihinde İTÜ Denizcilik Fakültesi Dekanlığı'na bir yazı yazarak konuyu gündeme getirdim. Yazımın içinde Türk Boğazları'nda görev yapan bir kılavuz kaptan olarak edindiğim bilgilerden ve ihtiyaçlardan bahsederek, Türk Boğazları ile ilgili akademik çalışmalar yapacak bir "TÜRK BOĞAZLARI ENSTİTÜSÜ" nün kurulmasını önerdim. Bir davet için okula gittiğimde hükümet yetkililerinin de bulunduğu bir ortamda, üniversitelerin akademik yapılanmasında Enstitü yapılanmasının fakülteler üstü bir yapılanma gerektirdiği ve dolayısı ile bu tür bir yapılanmanın oluşturulamayacağı yönünde şahsıma bilgiler verildi ve olumsuzluk cevabi aldım. Çok üzüldüm.

Yıllar geçti ve 11 Ağustos 2011 tarihinde yaş haddinden (65 yaş) aktif denizcilik hayatından emekli oldum. Sosyal hayatıma devam ederken yakın dostum Kenan TORLAK' dan bir teklif aldım. Bahçeşehir Üniversitesi adına bir "Gemi Kampüs" projesi için Yunanistan'a gitmem ve Pire limanında bulunan yolcu gemilerinden uygun olabileceklerin gözetimini, incelemesini yapmam isteniyordu. Bir heyet halinde 17 Şubat 2013 tarihinde Pire limanı yolcuğumuz başladı ve heyette Bahçeşehir Üniversitesi sahibi Enver YÜCEL de bulunuyordu. Pire Limanına gidişimiz sonrasında akşam yemeğinde sohbette benim profesyonel denizcilik hayatım ve Türk Boğazları Kılavuz Kaptanlık hayatım ile ilgili kendisine bilgiler verilmesi sonrasında Enver Bey şahsıma dönerek, Saim Kaptan siz Türk Boğazları konusunda bu kadar tecrübeli iseniz, İstanbul'a döndüğümüzde, Bahçeşehir üniversitesi çatısı altında Türk Boğazları ile ilgili çalışmalar yapacak bir akademik UYGAR merkezi kuralım teklifinde bulundu. İstanbul'a dönüşümüz sonrasında üniversite sekretaryası ile Türk Boğazları ile ilgili UYGAR merkezinin yönetmeliğinin ve kuruluşunun hazırlıklarına başladık. Hazırlamış olduğumuz yönetmelik, 12 Haziran 2013 tarihinde YÖK tarafından kabul edilerek Resmi Gazetede yayınlandı ve Türk Boğazları ile ilgili ilk akademik merkez "BAHÇEŞEHİR ÜNİVERSİTESİ TÜRK BOĞAZLARI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ" ismi ile kurulmuş oldu.

Temmuz 2013 de BAUTÜRBAM'ın kurucu müdürü olarak görevlendirildim ve Mayıs 2018’e kadar görevimi sürdürdüm. Bu müddet zarfında BAUTURBAM olarak Türk Boğazları ile ilgili 4 yayın, birisi uluslararası katılımlı 3 sempozyum ve bir de YouTube’da gösterimde olan İstanbul Boğazının Koruyucuları (The Guardians Of The Strait) isimli sosyal içerikli, Avustralyalı yapım ekibince gerçekleştirilen bir filmim yapılması gerçekleştirildi. Türk Boğazları'ndan geçiş yapacak gemi kaptanlarında farkındalık oluşturmak gayesi ile 2018 yılında çalışmalarına başlamış olduğum "Türk Boğazları, Seyir ve Çevre Emniyeti ve Yönetimi" isimli kitabi 2. hazırlayarak 4 arkadaşımla birlikte Türk Boğazları ile ilgili yeni bir yayını gerçekleştirdik. Böylece 1968 yılından sonra Türk Boğazları Seyir ve Çevre Emniyeti ile ilgili ikinci kitap yayınlanmış oldu.

Yukarıda belirtmiş olduğum çalışmalarım aşamasında zaman, zaman İTÜ Denizcilik Fakültesi yetkilileri ile de görüşmeler yapıyor ve benzer bir merkezin İTÜ bünyesinde kurulması yönünde görüş alışverişinde bulunuyordum. İTÜ Denizcilik Fakültesinde bir davet için bulunduğum sırada konuyu İTÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet KARACA'ya açmam, yaptığım çalışmalar ile ilgili bilgiler vermem ve hazırlanmış olan Türk Boğazları kitabını kendisine takdim etmem üzerine, rektörümüzün talimatları doğrultusunda UYGAR Merkezinin kuruluş çalışmaları başlatıldı.

Yapılan çalışmalar sonrasında aslında olması gereken üniversitede, Türk Boğazları ile ilgili yeni bir Akademik Merkezin kuruluşu 14 yıl sonra gerçekleştirildi, Kuruluş yönetmeliği YÖK tarafından kabul edilen ve 25 Şubat 2019 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan "İTÜ TÜRK BOĞAZLARI DENİZCİLİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (ITÜBOA)" kurulmuş ve böylece bir hayalim daha gerçekleştirilmiş oldu. İTÜBOA nin kurulduğu tarihten itibaren geçen iki yıl boyunca ulusal ve uluslararası birçok önemli çalışmalar gerçekleştirildi ve gerçekleştirilmeye devam ediliyor.

İTÜBOA oluşumunu gerçekleştiren İTÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet KARACA'ya, İTÜ Denizcilik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Oğuz Salim SÖĞÜT’e, ITÜBOA kurucu müdürü Prof. Dr. Özcan Arslan ile İTÜBOA yönetim kuruluna, İTÜ BOA nin kurulması ve şahsıma da ITÜBOA nin Onursal Başkanlığı unvanını vererek beni onurlandırmaları dolayısıyla çok teşekkür ederim. Istanbul Teknik Üniversitesi bünyesinde kurulmuş olan ITÜBOA'nın merkez yönetimine, Yönetim Kuruluna ve Danışma Kuruluna yapacakları çalışmalarında başarılar dilerim. Bugüne kadar olduğu gibi bugünden sonra da Türk Boğazları ile ilgili yapılacak her türlü teknik, idari, yasal ve sosyal çalışmalarda, yardımcı olmaya devam edeceğimi bu vesile ile belirtmek isterim.

Kaptan Saim OĞUZÜLGEN

Uzakyol Kaptanı, Başkılavuz Kaptan (E), İTÜBOA Onursal Başkanı.