İpek Yolu Yeniden CanlandıMakinist Azamat Kulyenov (26) siyah topuzlu gaz kolunu öne itince, yaklaşık bir kilometre uzunluğundaki ekspres yük treni Çin sınırını ardında bırakarak, doğu Kazakistan'ın uçsuz bucaksız ve ıssız bozkırları boyunca batıya doğru ilerlemeye başladı. Kazak sınır kasabası Dostık'taki hareket memurları, bin 600 tonluk bu trene yolcu trenleri dâhil diğer tüm trenler karşısında öncelik tanıdı. Trende özel eğitimli muhafızlar vardı. Tren ıssız Avrasya bozkırlarında yol alırken, AK-47 saldırı tüfekleri (Kalaşnikof) taşıyan muhafızlar ray boyunca arabayla dolaşarak treni soymayı deneyebilecek haydutlara karşı nöbet tutmak için lokomotife bindi. Muhafızlar bazen çelik nakliye konteynerlerinin üzerine oturuyor. Tren aşağı yukarı, Çin ile Avrupa'yı birbirine bağlayan ve altı yüzyıl önce terk edilene dek baharat, değerli taşlar ve tabii ki ipek taşımakta kullanılan meşhur İpek Yolu'nu takip ediyor. Bu karayolu rotası şimdi yeni ve değerli bir yük için tekrar canlanıyor: Çin'de her yıl üretilen ve Londra, Paris, Berlin ve Roma'daki müşterilere gönderilen birkaç milyon dizüstü bilgisayar ve aksesuar. Bat ı dünyasında Roma İmparatorluğu'ndan beri bilinen bu rotanın yeniden doğuşuna, Silikon Vadisi merkezli elektronik şirketi Hewlett-Packard (HP) öncülük etti. Şirket son iki yılda gittikçe artan sıklıkla, Orta Asya'yı saatte 80 kilometre hızla geçen ekspres yük trenleri vasıtasıyla dizüstü bilgisayarlar ve aksesuarlar nakletti. Başlangıçta yaz aylarıyla sınırlı bir deneme olarak tasarlanan uygulamayı sürdüren HP, yaklaşık 11 bin kilometrelik bu rotada artık her hafta sevkiyat yapıyor. Talep arttığında sevkiyatların sayısı haftada üçe çıkıyor.Önümüzdeki kış boyunca trenle sevkiyat yapmayı planlayan HP, sıcaklığın sıfırın altında 40'ı gördüğü havalarda yükleri korumak için ayrıntılı önlemler aldı. HP'yi başka şirketler de örnek almaya başladı. Çinli yetkililer geçen ay, bu yıl Çin'in iç kısmındaki imalat merkezi Zhengzhou'dan Almanya'nın Hamburg şehrine gidecek 6 uzun yük treninden ilkinin yola çıkacağını duyurdu. Çin'in batısı ile Kazakistan, Rusya, Belarus ve Polonya'dan geçecek tren, çoğunlukla aynı rotayı izleyecek. Yetkililer gelecek yıl bu rota üzerinden 50 trenle 1 milyar dolar değerinde mal göndermeyi planlıyor. DHL Çin'in bat ısındaki Chengdu'dan kalkarak Kazakistan üzerinden Polonya'ya giden haftalık ekspres yük treni seferi başlattığını açıkladı.HP'nin rakiplerinden bazıları da aynı rotayı kullanmaya hazırlanıyor. Hiçbir zaman tek bir rotayı kullanmayan İpek Yolu, Çin'in ortabatı kısmında bulunan ve pişmiş topraktan yapılma savaşçı heykelleriyle tanınan Xian'ın başkent olduğu dönemde, M.Ö. 120 dolaylarında sefer yapmaya başlayan deve ve at kervanlarının kullandığı çeşitli yollardan oluşuyordu. Batı Çin'deki çöllerden geçerek sefere başlayan kervanlar, Çin'in günümüzde Kazakistan ve Kırgızistan adıyla bilinen bölgelere komşu olan batı sınırındaki dağ sıralarını geçtikten sonra, seyrek nüfuslu Orta Asya bozkırları üzerinden Hazar Denizi'ne ve onun ötesine geçiyordu. Avrupa'daki Ortaçağ'ın başlarında bu rotalar gelişti. Ama 1300 ve 1400'lü yıllarda denizciliğin ilerlemesi ve Çin'in siyasi merkezinin doğudaki Pekin'e kaymasıyla birlikte, Çin'in ekonomik faaliyetleri de doğu sahiline yöneldi.Günümüzde ekonominin coğrafyası tekrar değişiyor. Çin'in doğu şehirlerindeki işgücü maliyeti son on yılda hızla artınca, imalatçılar maliyetleri düşürmek için üretim tesislerini ülkenin iç kısımlarına taşıdı. Burada üretilen ürünlerin kıyıdaki limanlara kamyonla taşınması, yavaş ve masraflı bir iş. Yüksek petrol fiyatları hava taşımacılığını pahalı hale getirirken, konteyner taşımacılığı yapan şirketler de hızlarını düşürdü. Sonuçta yaşanan gecikmeler, HP gibi değerli elektronik ürünleri sevkiyatı yapan şirketleri öfkelendirdi. Maliyetleri artıran bu gecikmeler, uzak pazarlardaki tüketici taleplerinde yaşanan değişimlere yanıt verilmesini güçleştiriyor. İç bölgelerdeki fabrikaların ürettiği ürünlerin kıyıdaki Shenzhen ve Şanghay limanlarına kamyonla taşınmasından sonra, Hindistan'ın güneyi ve Süveyş Kanalı üzerinden nakliyesi 5 hafta sürüyor. İpek Yolu treni, Çin'in batısından Batı Avrupa'daki perakende dağıtım merkezlerine nakliye süresini 3 haftaya indiriyor. Deniz taşımacılığı trene göre yüzde 25 ucuz olsa da, ilave sürenin maliyeti yüksek. 14 bin kilometrelik demiryolu ağına sahip Kazakistan, doğudaki Çin ve güneydeki Türkmenistan sınırına doğru yeni tren hatları döşüyor. Kazakistan Milli Demiryolları'nın lojistik sorumlusu Kanat Alpisbayev, hedeflerinden birinin de (İran'daki siyasi durumun iyileşeceği varsayımıyla) Çin'i Türkmenistan üzerinden İran'a bağlamak olduğunu söylüyor. Kazakistan'ın demiryolu hamlesi bölgedeki rekabeti körükledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 21 Haziran'da, ağırlıklı olarak Çin'le demiryolu bağlantısının geliştirilmesini içeren 43 milyar dolarlık bir altyapı programı açıkladı. HP'nin özel olarak tasarladığı 50 konteynere yerleştirilen dizüstü bilgisayarlar ve bilgisayar monitörleri, Çin'in Chongqing demiryolu istasyonundaki işçilerce Kulyenov'un süreceği trenin vagonlarına yüklendi. 14 Haziran'da istasyondan ayrılan tren, Kazakistan'a beş günde ulaştı. İleride terfi ederek birinci sınıf yolcu treni makinisti olmayı hayal eden dördüncü sınıf yük treni makinisti Kulyenov, yeni dizel lokomotifin makinist koltuğunda oturup mor kadife kaplı seyir defterine usule uygun şekilde notlar aldı ve gösterge panelindeki bilgisayara yük bilgilerini girdi.Sinyal ışığı yeşile dönünce, Kulyenov dev treni yavaşça istasyondan çıkardı. Lokomotif Kazakistan'ın başkenti Astana'da üretilmiş, dizel motoru ise G eneral Electric tarafından Pensilvanya'da. Tren Belarus-Polonya sınırına varınca, konteynerlerin ray açıklığı daha dar olan vagonlara aktarılması gerekti. 41 adet düz vagon hemen Avrupa'ya hareket ederken, Avrupa'daki azami yük treni uzunluğu sınırlamasını aşmamak için 9 vagon başka bir lokomotifi bekledi. İlk tren Chongqing'den hareket ettikten 19 gün sonra, 3 Temmuz'da Almanya'nın Duisburg şehrine ulaştı. Konteynerler daha sonra kamyonla son duraklarına (HP'nin Hollanda'nın Oostrum şehrindeki Avrupa dağıtım merkezine) götürüldü.