Vietnam büyük oynuyor, mücadele kızışıyorGeçtiğimiz günlerde Vietnam’ın gemi inşa sanayindeki yerini konu alan bir makale yayınlayan “VietNam Net Bridge” isimli internet sitesi, ülkenin mevcut piyasa koşullarına rağmen büyüme odaklı gemi inşa faaliyetlerine devam ettiğini açıkladı. Söz konusu incelemeyi siz değerli okurlarımızın değerlendirmesine sunuyoruz:“Uluslararası medyada son zamanlarda Güney Kore gemi inşa sanayi ve ülkenin keskin sipariş düşüşünün üstesinden gelmek için verdiği mücadeleyi konu alan birçok makale yayınlandı. Küresel ekonomik darboğaz en fazla tüm dünyada gemi sözleşmelerinin % 45’ini almayı başaran ve bu özelliğiyle dünya lideri olan Güney Kore’nin canını acıttı fakat Vietnam’ın bu ekonomik fırtınadan hiçbir şekilde etkilenmeyeceğini söylemek akıllıca bir yorum olmaz. Dünyanın en büyük gemi yapımcısı için böylesi birçok zorluğun ortaya çıkmakta olduğu bir zamanda, gelişmekte olan ancak bir kalkınma planı ortaya koyamamış Vietnam’ın ekonomik sıhhatinin sorgulanması birçok uzmana göre normal sayılıyor. Söz konusu Vietnam’ın ekonomik göstergeleri olunca da gemi inşa sanayinin göz ardı edilmesi olanaksız. Ülkenin Dünya Ticaret Örgütü’ne kabulünden yalnızca iki yıl sonra (2008) Hanoi’de düzenlenen bir seminer Vietnam gemi inşa sanayinin tüm zayıf yönlerini ortaya koyması bakımından şüphesiz büyük öneme sahipti. Metalurji, makine teknolojileri ve milli gemi inşa sanayinin tartışmaya açıldığı bu toplantılarda kimi uzmanlar; üretim teknolojileri, Ar-Ge yatırımları ve projelendirme bazında emekleme safhasında gördükleri sektör için “montaj sanayi” tanımlamasını uygun gördüler. Geçtiğimiz aylarda Vietnam Gemi İnşa Sanayi Grubu (Vinashin) tarafından yapılan bir basın toplantısında ise grubun Genel Satış Müdürü Nguyen Quoc Anh İngiliz FairPlay dergisinin verilerine dayanarak Vietnam’ı dünyanın en faal beş gemi üreticisi ülkesinden biri olarak saydı. Hatırlanacağı gibi grubun uluslararası pazara giriş hikâyesi de 2006 yılında İngiltere merkezli Graig firması için iki adet 53.000 DWT kapasiteli gemi inşa etmesiyle başlamıştı. Söz konusu toplantıda Vinashin’in hedefleriyle ilgili bilgi veren Anh, ucuz ve kaliteli iş gücünü teknoloji yatırımlarıyla harmanlayarak 2015 yılında dünya beşinciliklerini kesinleştirmek ve daha üst sıralara tırmanmak niyetinde olduklarını açıkladı.6 milyar dolarlık sipariş defteri varBugün Vinashin bünyesinde barındırdığı ülke çapındaki yüzlerce tersane ile 1000 DWT‘dan 150.000 DWT’a kadar gemiler, 100.000 - 150.000 DWT’luk denizaşırı hareketli depolama üniteleri, araba taşıyıcıları, kurtarma gemileri ve uzmanlık gerektiren güvenlik ve savunma amaçlı gemiler üretebilir hale geldi. Vinashin 4 milyar doları ABD, İngiltere, Japonya, Hollanda ve Almanya gibi gelişmiş gemi teknolojisine sahip ülkelerden olmak üzere yaklaşık 6 milyar dolarlık toplam sipariş defterine sahip. Değeri milyarlarca doları bulan bu sözleşmeler aynı zamanda Vietnam’ın gemi inşa sanayinde kısa zamanda kat ettiği noktayı göstermesi bakımından çok önemli sayılıyor. Ancak yine de global gemi yapım pazarında daha yükselmek ve büyümeyi sürdürmek için üzerinde durulması gereken noktalar mevcut. Örneğin şu anda inşa edilen gemiler için gereken mal ve hizmetlerin sadece %30’u Vietnam’dan karşılanabiliyor. Büyük projelerde danışman ve yöneticiler dış ülkelerden gelirken pek çok sanayi malı ile makine ve ekipmanlar ithalat yoluyla temin ediliyor. Vietnam’ın üç bölgesinde büyük tersane ve endüstri merkezi yatırımları yapan Vinashin’in hedefi inşa ettiği gemilerde yerli katkı payını 2010 yılında %60’a 2015’te ise %75’e çıkarmak. Ancak bu noktada tersane sayısının artmasına rağmen teknik altyapı, makine üretim tesisleri, kalifiye personel ve Ar-Ge eksikliği sebebiyle sektörün istenilen ölçülerde gelişemediğini de kabul etmek zorundayız. Yatırım ve operasyonel verimlilik yönetim tarzıyla doğrudan ilişkilidir. Şu anda Vinashin 147’si geliştirme aşamasında olan 257 proje yürütüyor. Yabancı ekonomistlere göre ise grubun böylesi kalabalık bir proje defterini yürütecek nitelikli personele ve vasıflı alt yüklenicilere sahip olup olmadığı sorgulanmaya muhtaç konulardan. Vinashin’in % 60’lık yerelleştirme oranı hedefi göz önüne alındığında hükümetçe verilen sanayi desteği ve yatırımlar haklılık payı kazanıyor. Fakat sadece yatırımlarla koyulan hedeflere ulaşmak mümkün olmayabilir. Hedefler gözetilirken Vietnam gemi inşa sanayinin yapısı ve büyüklüğü mutlaka değerlendirmeye alınmalıydı. Bu gerçekçi hedefler koyulabilmesi adına önemli bir nokta. Örneğin Vinashin yaptığı gemilerde en ucuz ve kaliteli malzemeyi bularak kullanmak ve kara geçmek zorunda. Bu noktada “Kendi ekipman ve parça imalathanelerinizin olması size en düşük fiyat garantisi veriyor mu?” sorusunun sorulması gerekiyor. Aksi takdirde rekabet gücünüzden ödün vermeniz söz konusu olabilir. Hali hazırda yatırımları finanse etmek durumunda kalan Vinashin’in kriz ortamında ekonomik sıkıntılar çekmesi de normal karşılanmalı.Planların revizesi şartUluslararası Para Fonu (IMF) tarafından yapılan tahminlerde yeni gemi siparişlerinin 2009 ve 2010’da düşüş trendini sürdüreceği vurgulanırken, birçok proje ve yatırımı finanse etmesi gereken Vinashin’in bunu mevcut ritmini sürdürerek ve rekabetçi dengeleri koruyarak başarması oldukça zor olacak. Müşteri kaybı yaşaması muhtemel sektörün şimdiden planlarını revize etmesi gerekiyor. Sektörün yaşadığı bir başka sorun da yeni gemi inşası yapılan işletmeler ile gemi bakım-onarım merkezleri arasındaki orantısızlıktan kaynaklanıyor. Vietnam Register Bürosu verilerine göre ülkede faal durumdaki 128 tersaneden 6500 DWT ve üzeri gemilere bakım-onarım hizmeti verebilecek tamir tersanelerinin sayısı parmakla sayılacak kadar az. Kriz ortamında yeni gemi siparişinden kaçan armatörlerin ikinci el gemilere yönelmesi bakım-onarım piyasasını canlı tutuyor. Ancak bu hizmetleri verebilecek tersanelerin azlığı Vietnam için ciddi bir problem teşkil ediyor. Vietnam Gemi İnşa Sanayi Grubu’na kapasiteli havuzların kazandırılarak bakım-onarım faaliyetlerine hız verilmesiyle yaşanması muhtemel finansal sıkıntıların önüne geçmek mümkün olabilir. Konunun uzmanlarına göre ise yakın gelecekte atılması gereken adımlar şunlar: 1) Gemi inşa sanayi ile bilim adamlarını ve hükümet yetkililerini buluşturan seminerler her yıl düzenlenmeli, bu seminerler gelenekselleştirilmeli. 2) Teknolojik altyapının geliştirilmesi için mutlaka teknoloji enstitüleri kurulmalı. 3) Hindistan’a benzer bir yapılanmayla denizcilik eğitimi verilecek merkezler kurulmalı. 4) Gemi tasarımına yönelik eleman yetiştirilmeli. 5) Bakım-onarım faaliyetlerindeki eksik noktalar saptanarak yatırım yapılmalı. Mücadele kızışıyorDikkatli okurlarımızın hatırlayacağı gibi 2007 yılı Mayıs ayında yayınladığımız “Gemi inşada yeni rakip Vietnam” başlıklı yazımızda Vietnam’ın pazardaki ivmesine dikkat çekmiş ve yakın gelecekte ülkemiz tersaneleriyle Vietnam tersaneleri arasında mücadelenin kızışacağını öngörmüştük. O tarihte Vietnam’ın devlet idaresindeki gemi inşa birliği Vinashin tarafından yapılan bir açıklama, devam eden süreçte Türkiye ile Vietnam doğabilecek bir rekabetin de habercisi olmuştu. 2007’de yakın gelecek için bir değerlendirme yapıldığında, kazanılan kontratlar toplamının 12,3 milyar dolara ulaştığının görüldüğü aktarılarak, halen gemi inşa alanında dünyanın on birinci ülkesi olan Vietnam’ın tüm plan ve programlarını “ilk beş içerisinde yer almak” üzerine kurduğu hatırlatılmıştı. Vinashin tarafından yapılan ve Thanh Nien haber portalında geniş yer verilen söz konusu açıklamalarda, önümüzdeki beş yılı da kapsayacak şekilde değerlendirmeye alınan kontratların toplam 10 milyar dolarlık bir bölümünü yabancı yatırımcıların siparişleri, kalan kısmı ise yerel işletenlerin talepleri oluşturuyordu. Vietnam’ın oluşturduğu milli stratejiye göre, aynı zamanda Vietnam denizcilik filosunu inşa etmesi planlanan Vinashin, böylelikle hem milli gemi inşa sanayinin gelişmesi yönünde adımlar atmayı hem de ülkenin petrol taşımacılığı alanındaki dışa bağımlılığını ortadan kaldırmayı hedefliyordu.Bugün gelinen noktada ise 2008 yılı verileri; siparişlerde Vietnam’ın hem sayı hem de tonaj bakımından ülkemiz tersanelerinden fazla miktarda sipariş almaya başladığını gösteriyor. 2007’de toplam 2 milyon 122 bin 620 gross tonluk 122 gemi siparişi alan Vietnam’a karşılık ülkemiz tersanelerine 1 milyon 615 bin 337 gross tonluk 247 gemi siparişi gelmişti. Geçtiğimiz günlerde GİSBİR tarafından yayınlanan Türkiye Gemi İnşa Sanayi Sektörü Raporu’nda yer alan verilere göre ise 2008’in Ekim ayındaki sipariş rakamları şu şekilde: Vietnam 253 gemi, Türkiye 246 gemi. Kızışan mücadelede ibre Vietnam’ın yakın zamanda faaliyete geçireceği tersane alanlarıyla Uzakdoğu’ya doğru dönse de ülkemizdeki gemi inşa yatırımları kriz sebebiyle sekteye uğramayacak olursa yeniden bir dengeye ulaşılması mümkün gibi görünüyor.