Tuzla, bu kez de sipariş iptalleriyle sarsılıyor Desan Tersaneleri Yönetim Kurulu Üyesi Muhsin Divan, armatörlerin kaporalarını yakma pahasına siparişlerinden vazgeçtiğini belirtiyor. Daha birkaç ay öncesine kadar sık sık yaşanan ölümlü iş kazaları ile gündeme gelen Tuzla tersanelerinde artık sessizlik hakim. Küresel mali kriz, 2004 ile 2007 arasında altın çağını yaşayan gemi inşa sanayiini sarstı. Kriz sebebiyle üretim ve ihracatın azalması, deniz taşımacılığını da vurdu. Navlun fiyatları (gemiyle mal taşıma karşılığı alınan para) yüzde 98'e varan oranda düşünce Tuzla tersanelerine gelen gemi siparişleri durdu. Daha önceden verilen siparişler de birbiri ardına iptal ediliyor. Desan Tersaneleri'nin Yönetim Kurulu Üyesi Muhsin Divan, iptaller sebebiyle 2009 yılında Tuzla'daki kızakların boş kalacağını söylüyor. Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım da küresel krizin tersanelerde gemi siparişlerini vurduğunu kaydederek, bu alanla ilgili çözüm arayışlarının devam ettiğini açıkladı. Muhsin Divan, denizcilik sektörünün krizden nasıl etkilendiğini değerlendirdi. Geçen yılı ölümlü iş kazalarının gölgesinde geçiren sektör, 'iş sağlığı ve güvenliği konusundaki eksikliklerini' gidermeye çabalarken, bu kez de küresel krize yakalandı. 3-4 yıl yüksek seyreden navlunların bir anda dibe vurmasıyla armatörler zarar etmemek için gemileri çalıştırmak yerine limanlara bağladı. Tersaneci Divan'ın verdiği bilgilere göre 30 - 40 bin tonluk dökme bir geminin günlük maliyeti 4 bin dolar. Bu geminin çalışabilmesi için en az 7 bin dolarlık navlun alması lazım. Fakat navlunlar 2 - 3 bin dolara geriledi. Bu dramatik düşüşün arkasında yatan başlıca sebep, mal hareketlerinin azalması ve küresel finansal sistemin işlemez duruma düşmesi. Uluslararası birçok banka battığı için işletmeciler teminat bulamıyor, armatörler de gemi siparişi veremiyor. Bu noktada kamuoyunda 'Armatörler 3-4 yıl çok fazla para kazandı, şimdi niye ağlıyorlar?' şeklinde eleştiriler gündeme geliyor. Bu eleştirileri haksız bulan Divan, armatörlerin şimdiye kadar kazandığı parayı nakitte tutmadığını, aksine yeni gemi siparişleri için yatırıma harcadığının altını çiziyor. Tersaneler, sipariş bedelinin yüzde 10'unu baştan kapora olarak alıyor. Gemi denize indirilinceye kadar yurtiçindeki bankalardan da kredi desteği sağlanıyor. Gemi suya indikten sonra da yurt dışındaki bir bankadan uzun vadeli finansman bulunuyor. Şimdi hem yurt dışındaki bankaların zor duruma düşmesi, hem de yerli bankaların kredi musluklarını kısması ile gemi yapımına başlamak zorlaştı. Muhsin Divan, "2011'e kadar siparişleriniz vardı, ne oldu?" sorusuna, şu cevabı veriyor: "Onlar kontrat üzerindeydi, somut ortaya konmuş siparişler değildi. Sipariş veren adam, 20 milyon dolara mal edeceğim deyip kontrat yapmış. Yüzde 10'unu vermiş bekliyor. Bitirdiği zaman da gemisi 25 milyon dolar edecek. Bir anda o geminin fiyatı 10 milyon dolara düştü. Gemi yaptırmanın anlamı kalmadığı için, insanlar depozitolarını yakarak siparişlerini iptal ediyor." Tersanelerde 10 bin kişi işsiz Desan, geçen yıl 75 gemiyi bakıma aldı ve 50 milyon dolarlık iş yaptı. Krizin bu alanı da etkilediğini söyleyen Divan, "Ocak ayı için gelen bir talep yok." bilgisini veriyor. 4 ay öncesine kadar 40 bin kişinin çalıştığı Tuzla'da şu anda istihdam 30 bine indi. Bu rakamın yıl sonunda 20 bine gerileyeceği belirtiliyor. Muhsin Divan, sektörün kurtuluşu için demir çelik köprü ve likit tankları gibi işlerin tersanelere verilmesini istiyor. Ayrıca gemi ve feribotlarını çoğunlukla yurtdışından alan İDO'yu da eleştiriyor. RAKAMLARLA GEMİ İNŞA SEKTÖRÜ Tersane sayısı: 84* Proje kapasitesi: 1,98 milyon DWT Sipariş sayısı: 254* Gemi teslimi (adet): 368** Gemi teslimi (DWT): 650 İhracat: (adet): 183** İhracat (değer): 5,3 milyar dolar** (*) 2008 Haziran itibarıyla (**) 2003-2007 arası