Denizdekileri Yazmak Oktay SÖNMEZ Denizci Yazar Hemen hepsi siyah beyaz. Zamanın sarartıp soldurduğu ve belki de bu nedenle türlü gizemler kazandırdığı fotoğraflar. Nice olayları çağrıştırıyor, neleri anımsatıyor her biri. Ne hüzünler, ne mutluluklar, ne acılar. Daha dünmüş gibi o gülümseyen yüzler, duruşlar, bakışlar. Oysa yıllar olmuş, onlar aramızdan ayrılalı. Hiçbiri o son seferinden bir daha geri dönmemiş, kıyıları olmayan o en büyük ve bilinmez denizde ufkun arkasında kaybolup gitmişler. Değerli meslektaşım Kaptan Refik Akdoğan (Refik Ağabey) araştırmış, nerelerden bulduysa bulmuş, yüzlerce fotoğraf toplamış, bir albüm oluşturmuş. Kocaman bir kitap kapağındaki başlık da: ''Biz Bir Aileyiz Albümü'' (*). Fazladan bir şey de yazmamış. Bırakmış fotoğraflar konuşsun. Geride kalan her birimiz, anılarında yıllar öncesine dönsün, o günleri yaşasın diye. Artık gözlerimiz mi dolar, gülüp durur muyuz ''Hey gidi günler hey'' diye söylenerek, hüzünler mi akar içimizden, küllenmiş acılar mı tazelenir ya da bir an için de olsa gençliğimizin o deli rüzgârlarında mı buluruz kendimizi? Bunları hiç düşünmemiş. Kapı kapı dolaşıp o soluk, silik fotoğrafları toplayıp kocaman bir kitap olarak önümüze atmış. ''Gerisine karışmam, ister ağlayın ister gülün, ister mutlu olun ister kahrolun'' dercesine. Bir başka açıdan bakınca bu tür çalışmalar, değerlendirebilenler için bir anlamda nerelerden nerelere, nasıl ve kimlerle gelindiğinin de hikâyesi, geçmişe sahip çıkma bir yerde ''tarih bilinci'' nin kıpırdanışı oluyor. Refik Ağabey'in kitabı bu bakımdan sözü edilmeye değer bir ilk. Cumhuriyet yıllarımızın genç kuşaklarını daha kapsamlı çalışmalara özendirmesini ümit ettiğimiz Kaptan Refik Akdoğan'nın kitabını saygı ile bağrımıza basıyoruz. Ellerine sağlık. Elbette ki bu abartısız çalışma, örneğin bir ''Türk Deniz Ticaret Tarihi'' değil. Ama ''tarih'' ve ''geçmiş'' kavramları birbirini oluşturan, birbiri içinde şeyler. Bu nedenle sözünü ettiğimiz kitap bazı umutlanmaların, yüreklendirmelerin de dürtüsü olabilir diyorum. Örneğin neler pahasına kurulan Cumhuriyetimizin yüz yıla yaklaşan süreci içinde deniz ticaretimiz nice evrelerden geçerek bugünlere geldi... Halkımızın yaşamına girip yerleşen başlı başına bir ulaşım kültürü olan ''posta gemileri'' sarı bacalı, yaşlı yorgun gemiler bilinen nedenlerle nasıl yok olup gitti... Artık Anadolu kıyılarında bir noktadan bir noktaya özel yatlar dışında denizden gitmek diye bir şey kalmadı. Diğer taraftan o günlerin, isimleri artık siyah beyaz soluk resimlerde kalmış, Cumhuriyetin en kısıtlı bütçeleriyle ekonomisini toparlamaya bir düzene sokmaya çalıştığı yıllarda hepsi yurtdışından alınarak bir filo oluşturulmuş gemileri çoktan yok oldu. Ama bunun yanında Türk tersaneleri -sayıları yirmiye yakın- bugün dünyaya gemi yapıp satıyor. Önümüzdeki yedi yıl için başka sipariş alamayacak kadar da ellerindeki işlerle dolu gürül gürül çalışıyorlar. Sıradan gemiler de değil yaptıkları. Çağdaş denizciliğin en üstün kalite ve standartlarına uygun gemiler. Özel kimyevi madde taşıyan bin bir çeşit donanımlı, çift cidarlı tankerlerden en modern dökme yük gemileri, konteyner gemileri açık deniz römorkörlerine kadar her tip ve tonajda teknoloji harikası yapılar. Hepsi burada kıyılarımıza serpiştirilmiş tezgâhlarda bu ülke insanının emeği ile üretiliyor. İlginç ve mutlu bir rastlantı olarak tam bu yazının kâğıda döküldüğü sırada bir paket bana ulaştı ve içinden nefis kapak tasarımlı anlatılmaz zenginlikte iki cilt olarak bir kitap çıktı. ''Cumhuriyet Donanmasının Kuruluşu Sırasında 60 Yıl Hizmet'' (**). Kitap değil bir deniz kültürü hazinesi. Daha nice denizci kuşakların başucu, nice çalışmanın başvuru kitabı olacağı kesin. Artık o kıyıları olmayan büyük ve sonsuz denize kavuşmuş, çıktığı son görkemli seferden dönmemiş yazarını, benim gibi daha niceleri, ülkemizin geleceği deniz okulları öğrencilerinden dev sorumluluklar üstlenmiş komutanlara, yedi denizde dolaşan değerli kaptanlara kadar kuşaklar boyu denizciler saygı ve hayranlıkla anacaklar. Tümamiral Afif Büyüktuğrul 'un bu görkemli çalışması, Osmanlı'nın son yılları, yenilgiler, işgallerden sonra gelen Anadolu ihtilaline, düşmanların ''geldikleri gibi gittikleri'' coşkulu günlere oradan en değerli varlığımız Cumhuriyetimizin Atatürk 'lü, İnönü' lü yıllarına uzanıyor. Çok partili yaşam, siyasi krizler, 27 Mayıs ve sonrasını denizden bakışla izliyor. Nice ilginç alıntılar, konuşmalar içeriyor. Anıların önemi konusunda eski Deniz Kuvvetleri Komutanı (Cumhurbaşkanı) Oramiral Fahri Korutürk ile yazar arasında geçen kısa görüşme bunlardan biri. Altmış yıl bu, dile kolay. Hem de denizlerde. O gizemli, şiirli ama bazen de ölümle yaşam arasındaki o zor çizgilerinde yürüdüğümüz, hiç şakası olmayan bir doğa ortamında. ''Giydiğiniz üniforma uzun yıllar içinde artık insanın derisi olur'' diye bir söylem vardır denizciler arasında. Büyüktuğrul, onlardan biriydi. Size ve eserinize selam duruyorum değerli amiralim. Işıklar içinde yatın. Diyeceğimiz odur ki, ''Cumhuriyet yılları'' demekten gurur ve onur duyduğumuz 82 yıl içinde denizciliğimizdeki olumsuz gelişmelerin yanında hayret verici hatta çelişki görünümünde çok olumlu gelişmeler de ortada. Bu oluşumlarla süregelen bir kültür de yaratılmış oluyor. Bu önemli gelişim ancak yazmak, belgelemek ve ortaya koymakla somutlaşabilir. Deniz ticaretimizin ortadan kaldırılan efsane kuruluşları Denizyolları, D.B. Deniz Nakliyatı TAŞ, Şehir Hatları İşletmesi'nde yıllarını vermiş çok değerli denizcileri, anılarını, deneyimlerini yazarak kitaplaştırarak geçmişimize sahip çıkmaya çağırıyorum. Çünkü geçmişine sahip çıkmayanların hiçbir arenada gözünün yaşına bakılmaz. Onlara geleceklerinin sahibi olma hakkı verilmez. Zaten buna hakları da yoktur. (*) Hızır Reklamcılık Yayıncılık Ajans Ltd. Şti., 2005 (479 sayfa)