Boğazlardan tanker geçişine güvence
İstanbul ve Çanakkale boğazlarından her yıl 50 bin dolayında gemi geçiyor. Geçiş yapan gemilerin yaklaşık 10 bini petrol yüklü tanker. Önemli olan: (1) Tüm gemi geçişlerinin kaza yapmaması, denizi kirletmemesi (2) petrol dolu tankerlerin olası bir kazada çevreye zarar vermemesi. Bu iki konuda değişik girişimler oldu, oluyor. Montrö sözleşmesi nedeniyle zorunlu sınırlamalar getiremiyoruz.
Örneğin, şimdilerde Batı dünyasında ülkeler çift cidarlı olmayan tankerleri kara sularına sokmuyor. Çift cidarlı tankerlerde petrol taşınan bölüm ile geminin dış yüzü arasında ikili bir boşluk var. Bu boşluklar su ile dolduruluyor. Gemi kaza yaptığında veya battığında petrol denize yayılmıyor. Boğaz’dan geçen tankerlerin önemli bölümü tek cidarlı, eski gemiler. Fakat biz Montrö anlaşmasındaki kısıtlamalar ile bunları yasaklama şansını kaybetmiş durumdayız.
Şimdilerde AKP Hükümeti’nin üzerinde en fazla durduğu konu, Rusları ve petrol şirketlerini gönüllü olarak Samsun-Ceyhan Boru hattını kullanmaya (zorlamak mümkün değil) “ikna etmek”.
2 milyon varil petrol
Çalık grubu tarafından hazırlanan ve hükümet tarafından onaylanarak desteklenen bir projeye göre Samsun-Ceyhan arasında 700 km’lik bir petrol boru hattı inşa edilecek. 1.5 milyar dolar harcama gerektiren bu boru hatları ile günde 1 milyon varil petrolün Karadeniz’den Akdeniz’e akıtılması mümkün olacak.
Şimdilerde Boğazlar’dan geçen tankerlerle günde 2 milyon varil petrol taşındığına göre, bu boru hattı işlediğinde Boğazlar’dan geçen tanker sayısı (sıra olmayacak ama) yarıya inecek.
Fakat bu projenin gerçekleşmesi gönüllü olarak Rusya’nın ve petrol üreticisi uluslararası kuruluşların, tankerlerini Boğaz geçişi yerine petrolü Samsun’da boşaltmaları, boru ile Ceyhan’a ulaştırılacak petrolün, Ceyhan’dan tekrar tankerlere yüklenerek tüketim merkezlerine ulaştırılması.
Samsun-Ceyhan boru hattının işleyebilmesi için 2 sorunun cevabı aranıyor: (1) Bir tankerin Samsun’da petrol boşaltması, bir başka tankerin Ceyhan’da petrol yüklemesi pratikte ne yarar sağlayacaktır? Ne kadar zahmet ve zaman gerektirecektir? (2) Bu yoldan yapılacak taşıma, doğrudan gemi ile yapılacak taşımaya göre daha ucuz olacak mıdır?
Gönüllü olarak kullanılır
Rusya liderleri değişik vesilelerle Samsun-Ceyhan boru hattı projesini desteklediklerini açıkladılar ise de kesin “söz vermediler”.
Kaldı ki, bu tür büyük yatırımlar “söze bağlı” olarak gerçekleştirilemeyecek ölçüde risk taşırlar.
Hükümetin girişimi ile geçen hafta İstanbul’da Boğazlar Zirvesi toplantısına katılan 18 enerji şirketi de Samsun-Ceyhan boru hattı konusunda olumlu ışık yakmadı. Fakat bütün bunlara rağmen Samsun-Ceyhan boru hattı projesi yaşayan bir projedir.
Değişen şartlarla, petrolün tankerlerle boğazlardan geçirilecek yerde Karadeniz’den Akdeniz’e boru ile akıtılmasının daha kârlı olduğu görüldüğünde, petrol üreticileri ve taşıyıcıları bu hattı zorlama ile değil, gönüllü olarak kullanacaktır.
