KONTEYNER TAŞIMACILIĞI BAŞLADI, YAKIŞIKLILARI BEKLEYEN KADINLARIN HAYALLERİ SUYA DÜŞTÜ
Bazen denizde fırtınaya yakalanırsınız. 20 metre dalga... 'Bir limana atsak kendimizi, güzel bir kadın görsek. Kadın sesi duysak' diye düşünülür...
Denizcilik sayesinde insanlara bakışının genişlediğini söyleyen Yılmazel, İnsanlara daha hoşgörülü yaklaşıyor.
Konteyner taşımacılığı başladığında, sektördeki şirketlerin yüzü, artık daha hızlı iş yapacakları için gülmüştü. Sektörü sevindiren bir gelişme denizcilerin yıllardır bilinen imajlarını ise yerle bir etme aşamasına getirdi. Günlerce limanda kalan gemi devri sona erdi. Konteynerlerle yapılan taşımada, gemilerin limanda kalmasına gerek olmadan, işler 8- 10 saatte bitirilince. "yakışıklı denizciler"i bekleyen kadınların hayalleri suya düştü. Denizcilerin de tabii...
8 yıl uzak yol kaptanlığı yapan, bugün ise hala denize geri dönme hayalinden vazgeçmeyerek UZMAR Denizcilik Genel Müdür Yardımcılığı görevini yürüten Murat Yılmazel, bu gerçeği ilginç sözlerle dile getirdi. "Çapkın kaptan dönemi sona eriyor. Gemiler limanlarda kalamıyor. Ama bir sorun daha var; AİDS çıktı, mertlik bozuldu"...
■ Denizci olmaya nasıl karar verdiniz?
- Babam emekli deniz astsubayı. Babamın denizcilikle ilgili anlattık-arından etkilenmiştim. Bir de Gölcük doğumluyum ben. Gölcük, donanma üssüdür. Ortaokula giderken denizci olmaya karar verdim.
■ Nesi cazip geldi sizin için?
- Dünyayı gezmek ve maceracı yanı çok cazip gelmişti. Ama ben asker değil, sivil denizciliği yapma kararı almıştım. İyi ki öyle yapmışım.
■ Hangi üniversiteye gittiniz?
- İstanbul Teknik Üniversitesi Denizcilik fakültesi. O zaman Deniz Kuvvetleri'ne bağlı denizcilik yüksek okuluydu. Güverte bölümüne girdim.
■ Ne demek güverte bölümü?
- Kaptan yetiştiren bölüm. 4 yıl yanlı okudum. Bu çok önemli. Gemide ekiple bir aradasınız. Karadan ve evinizden ayrı... Bu nedenle disipline olmalısınız. Personel, kader birliği yapmalı. Deniz, hata affetmiyor. Herkesin birbirine güvenmesi lazım. O birlikteliği okuldan itibaren yakalamak meslek kültürü açısından çok önemli.
■ Mezun olduktan sonraki süreç nasıl işliyor?
- Güverte zabiti oluyorsunuz. Denizcilik Müsteşarlığı'nın açtığı sınavdan sonra, güverte zabiti ehliyeti alınıyor. Deniz kariyerinin başlangıç noktası...
■ Zabit ile kaptanın farkı nedir?
- Zabit, subay demek. Uzak yol vardiya zabiti bizim mesleğin ilk başlangıç aşaması. Bir nevi teğmenlik.
■ Sonra?
- iki yıl deniz hizmetinin ardından tekrar sınava giriliyor. Uzak yol birinci zabiti yani ikinci kaptan olunuyor. Yine iki yıl deniz hizmeti ve bir sınav daha. Uzak yol kaptanı olunuyor.Yani 4 yıl denizde görev yaparak, 26- 27 yaşlarında uzak yol kaplanı olunabilir.
■ Uzak yol kaptanı ne yapar?
- Dünya denizlerinde saha. gemi tipi ve gemi tonajı kısıtlaması olmadan kaptanlık yapabilen kişidir. Ben. Pasifik Okyanu-su'nda da gemi götürebilirim. Dünyanın her yerinde gemi kaptanlığı yapabilirim. Tabii bazı sertifikasyon eğitimini almak kaydıyla.
■ Kaptanlığa fazla talep var mı?
- Denizde çalışma sureleri azalmaya başladı. Eskiden 30- 40 yıl kaptanlık yapanlar vardı. Artık 7- 8 yılda seferleri bırakıyorlar. Bir de ülkelerin refah düzeyi yükseldikçe, gençler denizciliği yapmıyor. Denizciliğin zor yanlarını, asosyalliğini görüyor. Sonuçta karadan kopuksunuz. Sinemaya, tiyatroya gidemiyorsunuz Kız arkadaşınızdan aylarca yarı kalabiliyorsunuz. Zor bir meslek. Maaşlarının yuksek olması cazip yanı tabii. Böyle olunca sektör, her zor meslekte olduğu gibi Doğudan Batı'ya kaymaya başladı.
■ Maaşlarla ilgili rakamları alalım.
- Üniversite mezunu biri ortalama 6- 7 bin dolar alır. Yeni mezun vardiya zabiti ise bin 800- 2000 dolar maaş alabiliyor.
■ İlk kez ne zaman dümenin başına geçmiştiniz?
- İkinci sınıftaydım. Küçük bir tekneyi kullandım.
■ Nasıl hir duyguydu?
-Müthiş bir şey. ilk mezun olduğumda ise. 65 bin tonluk dökme yük gemisi kullandım. Boyu 210 metreydi, iki futbol sahası uzunluğunda. Gemiye, İstanbul'da katıldım, Batı Afrika limanına gittik.
■ Yolculuk ne kadar sürdü?
-12 gün kadar.
■ Gemiyi kullanmak çok zor mu?
- Denizciliğin kumanda tarafı çok da abartılacak bir şey değil. Artık elektronik cihazlar var. Esas personel yönetimi önemli. Personel, iyi motive edilmeli. Doğru yer ve zamanlamalarda iş tanımlamaları yapılabilmeli. Disiplin çok önemli. Disiplin ortamı bozulunca her şey bozuluyor. Denizde bir süre kalınca katılaşıyorsunuz. Bir kere-sinde 44 gün durmadan seyir yaptık.
■ Sağınız, solunuz deniz... 44 gün yolculuk. Zor değil mi?
- '44 gün biter mi' diyorsunuz. Ama 3- 5 gün sonra rutinleşiyor. Alışıyorsunuz. Alışmazsanız yapamazsınız.
■ En uzun yolculuğunuz bu muydu?
- Karaya ayak basmadan, evet. Bir yolculuğumuzda 10 aya yakın Türkiye'den ayrı kaldım.
■ Nereye gitmiştiniz?
- Kanarya Adalarında katıldık gemiye, Fas'a gittik. Norveç'ten Danimarka'ya geçtik. Burada bir ay demirde bekledik. Hollanda'ya oradan Hopa'ya, sonra Aliağa'ya gelip, demir yükledik, Uzakdoğu'ya gittik. Birkaç ay orada kaldık.
■ Anlatımı zevkli geliyor.
- Bizim yeni zabitlik yaptığımız dönemlerde limanda 3- 4 gün kalabiliyorduk. Denizcilikte son 10 yılda ciddi değişim yaşandı. Konteyner gemileri çıktı. Gemiler limanda ne kadar az kalırsa o kadar para kazanırlar. Bir konteyner gemisi 8- 12 saatte limandaki işini bitiriyor. Dolayısıyla kalamıyorsun. Petrol ya da tehlikeli madde taşıyan gemiler de şehir dışındaki limanlara gidiyor. Şimdi limanların Cazibesi pek kalmadı.
Yılmazel; "Türkiye'de işsizlik ciddi problem. Denizcilik, cazip mesleklerden biri Türkiye'nin bu alanda eğitim veren üniversite sayısını arttırması lazım. Yalnızca üç üniversite denizcilik eğitimi veriyor."
■ Liman deyince... Denizcilerin her limanda bir sevgilisi var mıdır?
- Böyle bir imaj var. Kaptanın adı çıkmış bir kere. Eskiden bu tip şeyler daha yoğun yaşanıyormuş. Hem arz, hem talep varmış.
■ Arz, talep mi? Kadınlar, limanda Kaplanların yolunu mu bekliyorlarmış.
- (Gülüyor)
■ Tekrar soruyorum o halde. Neden şimdi yok?
-AİDS çıktı, mertlik bozuldu. Daha dikkaili olmak zorumla denizciler. Dediğim gibi limanda kalış süreleri de azaldı, Çapkın kaplan dönemi sona erdi gibi... Ama denizcinin ruhunda vardır çapkınlık.
■ Niye?
- Denizin dinamizmi denizciye yansır. Denizci dinamiktir, ayaklarının üzerinde duramaz. O bağlılık sıkar. Çapkınlık derken adi anlamda bahsetmiyorum. Denizci güzel olan her şeyi sever. Bazen denizde fırtınaya yakalanırsınız. 20 metre dalga. 'Bir limana alsak kendimizi, güzel bir kadın görsek. Kadın sesi duysak' diye düşünülür.
■ Siz kaç ülke gezdiniz?
- Bir ara sayıyordum, sonra bıraktım. Yeni Zelanda'yı görmedim. Güney Amerika'da da görmediğim çok yer var.
■ Denizde, yemek sorunu var mı?
- Gemide kumanya sorunu yoktur. Evde yemediğimiz yemeği kumanya ile gemide yiyorduk. Yemek, denizci için en önemli şeylerden biridir. Deniz ortamında lüksünüz yok Bir tek yemeğin kalitesi sizi motive edebilir. Kumanyadan kısan gemi işletmecisi, kötü bir işletmecidir.
■ Denizcilik insanı değiştiriyor mu?
- İnsanın hayata bakışı genişliyor. Çok önemsiz şeylerle uğraşmak istemiyorsunuz, insanlara daha hoşgörülü yaklaşıyorsunuz. Ufak konulardan olay, çıkarmıyorsunuz.
■ Hana tam tersi gibi gelmişti.
- Yoldan stresli inebilirsiniz. Karaya ayak bastıktan sonra çok zor geçer. Kendinizi sendelenmiş hissedersiniz Ama yine de denizci hoşgörülüdür. Küçük şeylerle uğraşmaz.
■ Fırtına atlatıp, dönmüşsünüz. Arkadaşınız sevgilisinden ayrıldığını anlatıyor, "git başımdan, ben nelerle uğraşıyorum sen ne diyorsun' diyor musunuz?
- İçimden geçiyor tabii, İnsanların daha basit islerle uğraştığını düşünüyorsunuz.
■ Şimdi denize çıkmayı özlemiyor muşunu/.'
- Çok özlüyorum
■ Evlendiğiniz için mi bıraktınız seferleri?
- önemli sebeplerden biri oydu. Ama eşim bana işimi bu akmam yönünde talepte bulunmadı. Onu bana kimse yapamazdı, izin vermezdim. Kim olursa olsun, deli gibi aşık olduğum biri bana 'mesleğini bırak, yoksa seninle evlenmem' deseydi, bu durumu kabul etmezdim. Dürüst denizcinin birlikle okluğu kişiye, denizci olarak beni kabul etmelisin" demesi lazım. Ben bundan taviz vermedim, Denizcilik, evliliğin düzenini bozuyor.
■ Siz, eşinize ne dediniz?
- ömrümün sonuna kadar denizde çalışabileceğimi, ama mesleğimin karada da yapılabileceğini söyledim. "İyi bit teklif gelirse karaya geçebilirim' dedim. Ama benim eşim. bir gün denize geri dönebileceğime her zaman hazırlıklıdır
■ Evlenmeden önce sefere çıkıyor muydunuz?
- Seferleri bırakmama yakın tanışmıştık. Karaya geçtikten sonra ilişkimiz ilerledi. Denizcinin ilişkisi sefere çıktığında biter.
■ Neden?
- Dönüşte o ilişki çoğu kez yenilenemez.
Ayrılıp tekrar barışmaz
■ Gemiyi en son kaptan mı terk eder?
Kaptan geminin her şeyidir, kural koyucudur Kaptan gittiği zaman o gemi kumanda problemi yaşar. Kaptan terk e-dene kadaı gemiyi kurtarmakla ilgili her şeyi yaptığından emin olur.
■ Kadın-erkek ilişkilerinde de aynı yöntemi uygular mı kaptanlar?
Denizci bir ilişkiyi bitirmez, karşısındakine bitirtir. Yanı kendisinden nefret etmesini sağlar.
■ Neden?
Denizci, terk eden olmayı ve sürdürülemeyecek ilişkileri bitirme kararı aldığında, iz bırakmayı istemez Kapıyı tamamen kapatır Denizci ile ayrılıp, sonra barışıp tekrar başlayamazsınız. Geri dönüş yoktur.
■ Bu niye?
- 10 ay denizde kalacaksınız. Geride 10 ay sizi bekleyip mahvolacak birini bırakmak istemezsiniz.
Murat Yılmazel. 1967 Gölcük doğumlu. İstanbul Teknik Üniversitesi mezunu, Özlem Yılmazel ile 10 yıldır evli. 9 yaşında Uluç isimli oğlu var. 1989-1997 arasında gemilerde görev yaptı. Halen UZMAR
Denizcilik'te Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapıyor.
Yazı: Nil Kuyumcu Aksüyek Fotoğraflar: Kadir Kemaloğlu
Kaynak: Yeni Asır Gazetesi
Yayın Tarihi: 15 Nisan 2007
