Ulaştırma Bakanlığı Denizcilik Müsteşarlığı tarafından hazırlanan Gemi Acenteleri Yönetmeliği 2 Haziran 2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Eski Yönetmelik ile aynı amaca hizmet eden ve paralel düzenlemeleri içeren Yeni Yönetmelik, acentelere, özellikle faaliyet alanları ile ilgili yeni sınırlamalar getirmiştir. Kapsam bakımından ise sadece Türk Ticaret Kanununa göre kurulmuş ve Deniz Ticaret Odalarında kaydı bulunan ve gemi acentesi olarak faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişiler ile bunların personelini kapsamakla kalmayıp, Müsteşarlık tarafından tanıtım kartı verilen kişileri de yakından ilgilendirmektedir. Bu yazımızda, Eski Yönetmelik ile Yeni Yönetmelik kıyaslanarak, yer yer sadece Yeni Yönetmelik anlatılacaktır. Eski Yönetmelik’te gemi acentesi tanımı sadece ticari işletmelere özgülenmiş iken, Yeni Yönetmelikte bu terimin “Yaptıkları anlaşmalarla gemi sahibi gerçek veya tüzel kişiler ile kaptan, işleten veya gemi kiralayanın nam ve hesabına hareket eden ve üçüncü kişi ve kuruluşlara karşı bunların haklarını koruyan, anlaşmadaki kişi veya kuruluşu” demekle bireylerin bile acente olarak atfedilebileceği görülmektedir. “Sorumlu müdür” kavramı yer almamış, yerine daha genel bir tanım olan “acente yetkilisi” kullanılmıştır. Tali acente ise “bir acentenin kendi nam ve hesabına işlem yapmak üzere verdiği yetki dahilinde faaliyette bulunan acente” olarak tanımlanmıştır. Bu sebeple, acentelerin tali acente atarken hangi yetkileri verdiğini iyi belirtmesi gerekmektedir. Zira, yetki verilmeyen hususlarda tali acentenin faaliyette bulunamayacağı, bulunsa dahi merkez acenteyi bağlamayacağı açıktır. Eski Yönetmelik’te de düzenlenen Gemi acentelerinin yetki belgesi alma zorunluluğu devam ederek, bu yetki belgelerin her 5 yılın sonunda Müsteşarlığın kontrolüne tabi tutulması öngörülmektedir. Yeni Yönetmeliğin getirdiği en önemli değişiklik ise Yönetmeliğin yayımı tarihinden 6 ay sonra yürürlüğe girecek olan ve verilen yetki belgelerin “yetki alanını” sınırlayan düzenlemedir. Bir başka anlatımla, gemi acentelerinin merkez veya şube birimlerinin faaliyet alanlarına ilişkin coğrafi bir sınırlama getirilmiştir. Buna göre artık acenteler sadece faaliyette bulunduğu il sınırları içinde hizmet verebilecek olup, il dışında faaliyette bulunmak istemeleri halinde ise şube yetki belgesi almak zorunda kalacaklardır. Şube yetki belgeleri de yalnızca verildikleri il sınırları içerisinde geçerli olacaktır. Diğer bir sınırlama ise yetki belgesi almak için kişinin Yönetmelik’te sayılan suçlardan mahkum olmaması gerekmektedir. Bunlar; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, milli savunmaya ve devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, terörün finansmanı, basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, hapis cezasının ertelendiği veya adli para cezasına çevrildiği hükümler hariç olmak üzere hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkumiyeti gerektiren kaçakçılık veya vergi kaçakçılığı suçları. Acente yetkililerin ise sicile kayıtlı olarak en az iki yıl süreyle gemi acentesi personeli unvanıyla çalışmış olması veya denizcilik eğitimi veren bir yüksek öğretim programından mezun olması veya İdarede, İdare personeli olarak en az on yıl süreyle çalışmış olması koşulları aranmaktadır. Ancak, acente yetkilisi olarak Denizcilik Müsteşarlığı’na bildirilecek kişinin acentenin sahibi veya ortağı olması halinde ise bu şartlar aranmamaktadır. Yeni Yönetmelik ile yetki belgesinin ofiste görülebilecek şekilde asılması, bir acente yetkilisi tayin edilmesi, acente merkez ve şubelerinde en az bir gemi acentesi personelinin çalıştırılması ile Müsteşarlıkça talep edilen veri girişlerinin zamanında ve doğru olarak sisteme girilmesi acentelerin sorumluluklarından bir kaçıdır. Eski Yönetmelik ile yasaklanan faaliyetler olan acentelerin, temsil ettikleri gemilere yönelik doğrudan veya dolaylı olarak; her ne surette olursa olsun kılavuzluk, römorkörcülük ve palamar hizmetlerini ve ayrıca acentelik sözleşmesinde belirtilmedikçe yükleme ve boşaltma hizmetlerini, kendi nam ve hesaplarına verememeleri bu yönetmelik ile de yasak olarak kalmaya devam etmiştir. Yeni Yönetmelikteki cezai yaptırımlar ise şöyledir; Gemi acentelerinin uluslararası denizcilik kurallarına ve ilgili mevzuat ile Müsteşarlık tarafından verilen talimatlara uymaması, Müsteşarlık tarafından istenecek bilgi ve belgeleri vermemesi veya gemi acenteliği hizmetleri ücret tarifesiyle ilgili tebliğ hükümlerine uymamalarının tespiti halinde ise faaliyetleri işbu Yönetmelik kapsamında 15 gün durdurulacaktır. Bu durumun tekrarı halinde ise 15 günlük durdurma yerine 30 gün süre ile durdurulacağı belirtilmiştir. Yönetmelik de sayılan diğer hallerde ise, yani hizmete uygun donatılmış işyerinde faaliyetlerini sürdürmemek ve niteliklerini sürekli korumamak, yetki belgesi düzenlenmesine esas bilgi ve belgelere ilişkin değişiklikleri otuz iş günü içerisinde bildirmemek gibi hallerde ise, acente öncelikle Müsteşarlık tarafından uyarılarak aykırılığın 15 gün içerisinde giderilmesi istenecektir. Giderilmemesi halinde ise Müsteşarlık tarafından acenteye ağır bir yaptırım uygulanması öngörülmüştür. Zira, acente, faaliyetlerinin 30 gün süre ile durdurulması ile karşı karşıya gelecektir. Yönetmelik bazı hallerde ise daha ağır bir yaptırım öngörmektedir. Şöyle ki, Yetki belgesi üzerinde tahrifat yapılırsa, yetki belgesi almasını sağlayacak şekilde yanlış ve yanıltıcı bilgiler beyan eden acenteler ile yetki belgesi verilmesi için aranan şartların kaybedilmesi hallerinde ve Deniz Ticaret Odaları tarafından üyelikten kesin olarak çıkarılan acenteler ile faaliyetleri durdurulmuş olmasına rağmen sorumluluklarını yerine getirmeyen acentelerin yetki belgeleri iptal edilerek, bu acentelere de 2 yıl boyunca yeniden yetki belgesi verilmemektedir. Yetki belgesi alan acenteler, Müsteşarlığın sitesinde duyurulduğu gibi Yetki belgesi iptal edilen veya faaliyetleri durdurulan acentelere ait bilgilerin de site de duyurulacağı belirtilmiştir. Av. Savaş İnandıoğlu Topdemir&İnandıoğlu&Kömüç Avukatlık Bürosu