Kimyasal tanker sahiplerine kötü haber
Yeni yıl ile birlikte tanker navlunlarındaki düşüşe, olumsuz görüşler de eklenince dibe gidiş hızlandı. Umutsuzluğa kapılan tanker armatörleri de, siparişlerden kurtulma yolları aramaya başladı.
Büyük kimyasal tanker oyuncuları büyük sipariş defterinden kurtulmak için harekete geçti. Bu yılın başında Norveçli Stolt firması 44.000 dwt’lik kimyasal tanker siparişini iptal ettiğini bildirmişti. Eitzen Chemical firması da Japonya’da inşa ettireceği beş kimyasal tankerden kurtulmayı başarmıştı. Geçen ay da İsveçli Srap Shipping, Ereğli Tersanesi’ne sipariş ettiği 8400 dwt’lik üç kimyasal tankeri, finansal sıkıntılardan dolayı alamayacağını tersaneye bildirmişti. Krizden bu yana Türk tersanelerinde siparişi iptal edilen ve ötelenen gemi sayısı 200’ü aştı. Ve bu iptallerin çok büyük bölümünü kimyasal tankerler oluşturuyor.
Alman DVB Bank’ın kimyasal ürün taşımacılığıyla ilgili hazırlamış olduğu bir rapor, kimyasal tanker sahipleri için iyi haberler vermiyor. Son yıllarda filoya yaklaşık 700 geminin eklenmesi, ürün talebinin azalmaya başlaması ve devam edecek olması, 2009 yılında armatörleri sıkıntıya sokacağa benziyor. Bu yıl içinde filoya girmesi beklenen yeni tankerler ise yaraya tuz basacak.
Bitkisel yağlar çıkış yolu olabilir mi?
Bioyakıt, sebze yağları ve rafine kapasiteleri zor günler geçiren kimyasal tanker ve temiz petrol ürünleri için yeni umutları beraberinde getiriyor. Bu umut en çok da orta tonaj (MR) tankerleri yakından ilgilendiriyor. Ancak bu sanayide yaşanan olumsuz gelişmeler de bunun kısa vadede zor olacağını gösteriyor.
Kimyasal petrol ve sebze yağlarına olan talep azalmaları, ürün fiyatlarını üreticilerin istemeyecekleri seviyelere çekince, birkaç ana üretici de üretim kapasitelerini kesme veya tesis kapatma yoluna gitti. Amerika’nın en büyük üreticilerinden Dow Chemical, 20 tesisi kapatırken, 180 tesisin üretimini durdurdu ve 5 bin kişinin işine son verdi. Dünyanın en büyük kimyasal şirketi BASF, 80 tesisi kapatacağını ve 100 fabrikanın da üretimlerini azaltacağını duyurdu. Çin, Hindistan ve Suudi Arabistan’da kurulması planlanan rafine kapasitelerinin sadece yarısının zamanında tamamlanabileceği belirtiliyor.
İptaller büyümenin önüne geçemeyecek
DVB, geçirilen sağlıklı dört yılın ardından denizyolu kimyasal ürün taşımacılığı global krizin ardından düşüşe geçtiğini söylüyor. Amerika’nın ihracatı 2008’de % 6,3 düştü. Japonya ve Güney Kore’nin ihracatlarındaki düşüş bunun iki katı. Ancak Banka, 2009 ile 2012 yılları arasında denizyolu kimyasal ürün taşımalarının 176.7 milyon tondan 194 milyon tona çıkacağını ve yıllık % 4,3 büyüme olabileceğini söylüyor.
Banka’ya göre 2009 yılı süresince piyasadan çıkması beklenen toplam tonajı 843.000 dwt olan 109 tanker de muhtemelen çalışmaya devam edecek. Ayrıca, 10 milyon dwt tonajına sahip 475 yeni tankerin ise bu yıl içinde markete girmesi bekleniyor. Bunlar arasında geçen yıl teslimleri ertelenen 113 tanker de bulunuyor.
MR diye adlandırılan orta tonaj tanker navlunlarında % 50 düşüş olduğu görülüyor. Spot piyasada MR tanker navlunları transatlantikte günlük 5 bin dolara kadar düştü.
689 gemiden oluşan MR tanker filosunda 39 adet tek cidarlı tanker bulunurken sipariş defterinde 412 gemi bulunuyor. Bu da filonun 2012 yılına kadar MR filosunun bin geminin üstüne çıkacağını gösteriyor.
Ancak bazı üreticilerin, büyük firmalarla yaptıkları kontratsal taşıma sözleşmeleri uzun dönemde umut olduğu yargısını öne çıkarıyor.
Kimyasal tanker filosunun büyümesiyle ilgili Oslo merkezli brokerlik şirketi Inge Steensland’ın verilerine göre 3.000 dwt üstü toplam tonajı 37.4 milyon dwt olan 2 bin 207 gemi var. Mevcut filonun % 42’si büyüklüğünde yani 15.8 milyon dwt tonajında ise 854 adet tanker siparişi var. MR tipi ve daha büyük tonajlı filo kapasitesi 168.5 milyon dwt. 2 bin 362 geminin oluşturduğu filonun sipariş defterinde de toplam tonajı 58 milyon dwt olan 822 gemi bulunuyor.
Eitzen Chemical CEO’su Terje Askvig’in Tadewinds’e yaptığı açıklamada, “Ciddi oranda bir sipariş iptali olacaktır. Türkiye başta olmak üzere şuana kadar çok yüksek sayıda kimyasal tanker iptali oldu” diyor.. Eitzen Chemical’a göre 2009 sipariş defterinin % 15’i, 2010’da siparişlerin % 20’si ve 2011’de de siparişlerin % 10’u iptal edilecek.
Temiz tanker marketinde en büyük sıkıntının hurdaya gidecek gemi sayısının net olarak bilinmemesi. Çok büyük bir birikimin mevcut olduğu ve önümüzdeki ayalarda hurdaya giden tanker sayılarında artış olabileceği belirtiliyor.
Durmak da, devam etmek de zor
Bu piyasa koşullarında tanker armatörlerinin hem nakitlerini arttırmaları hem de yeni siparişlerden kurtulmaları kolay olmayacak. En zor olanı ise bankaların kredileri kestiği bu dönemde armatörlerin siparişlerini devam ettirmeleri.
Hâlihazırda dökme kuru yük ve konteyner armatörlerinin kontratlarını iptal etme istekleriyle zor günler geçiren tersanelerin bir de tanker armatörlerinden gelebilecek bu tür istekleri dikkate alması çok zor görünüyor. Hyundai’in iki tersanesinde 40 adet VLCC, Daewoo’da 38 VLCC, Çinli Dalian’da 27 ve Jiangnan’da 17 VLCC siparişi olduğu belirtiliyor.
Bazı brokerler, mevcut sipariş defterin % 25’inin finanssal sıkıntılardan dolayı iptal edileceğine dair görüşleri bulunuyor.
Son 10 yılın en büyük düşüşü
Bu kötü tablo sadece kimyasal sektörü için değil. Tanker piyasasında da durumlar hiç iç açıcı görülmüyor. İngiliz brokerlik şirketi SSY, mevcut sipariş defterinin beşte birinin iptal edilebileceğini söylerken, bir başka brokerlik şirketi Gibson, iptal edilecek tonajın dörtte bir olduğunu belirtiyor. Clarkson’un verilerine göre tersanelerde, mevcut filonun % 35’i oranında büyüklüğe sahip 1765 tanker siparişi var.
Clarkson’a göre, tanker marketi 18 ay süresince piyasaya girecek olan yeni gemiler yüzünden sıkıntı yaşayacak. 2010’da hurdaya gitmek zorunda kalacak olan tek cidarlı tankerler bile, oluşacak arz fazlasını düşürmeye yetmeyecek. Bu yıl içinde 10.000 dwt üstü yaklaşık 43.3 milyon dwt tonajında tankerin markete girmesi bekleniyor. Yeni yıldan buyana 68 vlcc, 73 suezmax ve 74 aframax denize indi ve yılın geri kalan döneminde bunlardan çok daha fazla piyasaya gemi girişi olacak. 2011 yılında ise hurdaya gidecek olan tankerlere rağmen filoda, bugüne göre 500 ile 600 arasında daha fazla tanker olacak.
Tradewinds’e açıklama yapan Asyalı bir brokerin yorumu tanker sahiplerini üzecek nitelikte:“Geçtiğimiz altı ay sadece kuru yük ve konteyner armatörlerinin sipariş iptalleri ve ertelemeleri arayışı içinde olduğunu gördük. Bugünlerde tanker armatörlerinin aynı şeyi yaptıklarını duyuyoruz.”
Temiz ve kirli petrol yükünde spot piyasada tanker navlunları adeta pike yaptı. 220 bin dolar olan VLLC tankerin günlüğü 10 bin dolarla son 10 yılın en dip noktasına ulaştı. Kuru yük ve konteynerden sonra tankerlerin de düşük hızla seyretmesi ve laid up yapılması konuşulmaya balandı. Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA), geçen yıl günlük 85.8 milyon varil olan talebin 2009’da 83.4 milyon varile düşeceğini ön görmesi armatörleri daha da sıkıntıya sokacağa benziyor.
Navlunlardaki du düşüş hem yeni inşa hem ikinci el tanker fiyatlarını da ciddi oranda düşürdü. Geçen yıl 150 milyon dolar olan bir vlcc tankerin 88 milyon dolara kadar gerilediği belirtiliyor.
