Karadeniz bölgesi konteyner hacimleri, Ukrayna'da devam eden Rus savaşı nedeniyle 2022'de yüzde 28,4 oranında (neredeyse 690.000 TEU) keskin bir düşüşle sonuçlandı.
Informall BG'nin son verilerine göre, bölgenin ithalat hacimleri yüzde 25 düşerken, ihracat trafiği yüzde 33 gibi şaşırtıcı bir düşüş gösterdi. Toplam bölgesel cironun önemli ölçüde azalmasına rağmen, Romanya ve Gürcistan'ın konteyner limanları, Rus savaşının başlangıcından bu yana hacmin arttığını gördü.
Karadeniz bölgesindeki konteyner taşımacılığındaki keskin düşüş, Ukrayna- Rus savaşının ticaret üzerindeki yıkıcı etkisinin kesin bir belirtisidir. Süregelen çatışmanın tüm bölgedeki işletmeler ve paydaşlar üzerindeki etkisini hafifletmeye yönelik önlemlerin yanı sıra, devam eden krize hızlı ve kararlı bir çözüme duyulan ihtiyacın altı çiziliyor.
Yıllık bir milyon TEU'yu aşan cirosu ile Karadeniz ülkeleri arasında konteyner taşımacılığında en önemli destinasyonlardan biri olan Ukrayna pazarı, Rusya'nın Ukrayna konteyner limanlarına uyguladığı sürekli askeri abluka nedeniyle önemli bir gerileme yaşadı.
Şubat 2022'den bu yana, Odesa bölgesindeki Ukrayna konteyner terminallerinin hat seferleri kesildi ve yakın gelecekte yeniden açılma olasılığı düşük.
Ukrayna konteyner terminalleri aracılığıyla doğrudan konteyner taşımacılığının eski haline getirilebileceğini öne süren Türkiye'nin arabuluculuk yaptığı "Tahıl Anlaşması"ndaki umut verici gelişmeye rağmen, Ukraynalı uzman Informall BG ekibi, bu anlaşmanın potansiyelinden tam olarak yararlanmak için daha uyumlu çabalar gerektiği konusunda uyarıda bulundu.
Ukraynalı danışmanlardan oluşan bir ekip tarafından önerilen "Karadeniz Konteyner Girişimi", "Tahıl Anlaşması"nı genişletmeyi ve Türkiye'nin konteyner merkezlerinden biri aracılığıyla doğrudan Ukrayna'ya konteyner taşımacılığını mümkün kılmayı amaçlıyor.
Bu, et, meyve ve sebzeler, tahıllar ve yan ürünler, bitkisel yağ ve diğer gıda maddeleri dahil olmak üzere çeşitli gıda ürünlerinin konteynerlerde ihracatını mümkün kılabilir.
Bu ürünler, savaştan önce 2021'de 100.000 TEU'nun üzerindeydi. Yine de uzmanlar, Ukrayna'ya doğrudan hat seferlerinin yeniden tesis edilmesi için bu girişimlerin faydalarının elde edilmesinin, kararlı adımlara bağlı olduğunun altını çiziyor.
Ukrayna – Tuna Nehri
Karayolu geçişinden kaçınarak konteynerleri doğrudan Ukrayna'ya teslim etmek isteyen hat operatörlerinin şu anda iki seçeneği var: Ukrayna'nın Tuna Nehri üzerindeki Reni ve Izmail limanları, Okyanus konteynerlerini elleçlemek için tasarlanmamasına rağmen, liman operatörleri yerel taşımacılık paydaşlarıyla işbirliği içinde mevcut altyapıyı uyarladı ve ülkedeki konteyner taşımacılığı talebini karşılamak için lojistik modeller geliştirdi.
Temmuz 2022'nin sonunda, Türkiye merkezli AKKON Line, Türkiye'yi Ukrayna'nın Izmail limanına bağlayan serviste kendi gemisi CHONA'yı (IMO:9201877) sunan ilk hat operatörü oldu. Mart 2023'te Maersk, Reni'nin Tuna Nehri limanı üzerinden Ukrayna'ya doğrudan nakliye rotası sağlayan yeni bir konteyner hizmetinin resmi olarak başlatıldığını duyurdu. Bu hizmet, 2022'nin başlarından beri test aşamasındadır ve üçüncü taraf ulaşım operatörleri ile işbirliği içinde yürütülmektedir.
Nehirdeki üçüncü taraf gemilerin ve mavnaların kapasitesinden yararlanan bu hizmet, konteynerler Köstence limanında aktarıldıktan sonra Reni'nin ötesinde daha geniş bir varış noktası yelpazesi sunuyor. Her iki alternatif lojistik çözümü de, daha önce birincil seçenek olan Romanya'dan Ukrayna'ya karayolu taşımacılığında çok ihtiyaç duyulan rahatlamayı getiriyor.
Tuna Nehri boyunca konteyner nakliye operasyonlarına mavnaları dahil etmeye yönelik önceki çabaların, Karadeniz-Tuna kanallarında (Bystre ve Sulina) seyredebilen daha küçük hücresel veya genel kargo gemilerinin kullanılmasına kıyasla yetersiz kaldığı kanıtlandı. Ayrıca, Tahıl Koridoru'nun hizmete girmesi, kanallarda uzun süredir devam eden tıkanıklıkları azaltarak rota üzerinde daha hızlı konteyner sirkülasyonu sağladı. Nehirden denize giden gemiler, Köstence'yi kanallar aracılığıyla Reni ve Izmail'e bağlamak için daha verimli bir lojistik çözüm sunsa da, nehir çekimindeki mevsimsel dalgalanmalar nedeniyle hala kısıtlanıyorlar.
Ukrayna'daki konteyner taşımacılığı sektörü şu anda tarihinin en zorlu krizleriyle boğuşuyor. Buna karşılık, kamyon taşımacılığı sektörü büyüme ve karlılıkta bir artış yaşıyor. Ukrayna'ya/Ukrayna'dan ulaşımda tercih edilen mod olarak kamyon taşımacılığına geçiş, navlun oranlarında önemli bir artışa ve daha sıkı bir pazar kapasitesine neden oldu.
Rusya
Rusya konteyner pazarı, sektördeki çeşitli oyuncuların 2022'de jeopolitik ortamın sunduğu zorluklar ve fırsatlar arasında gezinmesiyle önemli değişikliklere uğradı. Bir önceki yılki 660.000 TEU rakamının aksine, 2022 yılında toplam 548.000 TEU yüklü konteyner elleçleniyor. Bu düşüş büyük ölçüde, Rusya'ya uygulanan ve çoğu küresel nakliye hattının Rusya pazarından çekilmesine neden olan uluslararası yaptırımlara bağlanıyor. Bunun tek istisnası, uluslararası hizmet ağıyla 2022'de Rusya'nın Karadeniz'deki toplam sevkiyatının yüzde 15'ini gerçekleştirmeyi başaran ve 2023'te de faaliyetlerine devam eden MSC oldu.
Avrupa pazarına sınırlı erişimle birlikte küresel hat seferlerinin sayısındaki azalma, Rusya'nın ihracatında yüzde 30'luk bir düşüşe neden oldu. Tersine, Çin, Hindistan ve Türkiye'den yapılan ithalat istikrarlı bir şekilde ülkeye akmaya devam etti ve bu da Karadeniz'deki hacimde yalnızca yüzde 6'lık bir düşüşe yol açtı.
Bu durum, Novorossiysk'in toplam yüklü cirosundaki kümülatif pazar payı 2022'de yüzde 17'ye ulaşan Ruscon, Trans-Container ve Fesco gibi Rus intermodal operatörleri için geniş büyüme fırsatları yarattı. Arkas, Admiral, Medkon ve Akkon gibi bölgesel Türk taşıyıcıları da kümülatif pazar payında artış yaşadı ve toplamda yüzde 30'a ulaştı. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı devam eden savaşına ve uluslararası yaptırımların olumsuz etkisine rağmen, Karadeniz'de Rusya için ortaya çıkan oyuncular ve değişen pazar dinamikleri ile pazar gelişmeye devam etti.
Romanya
Romanya'daki konteyner endüstrisi, Köstence'nin liman altyapısını geliştirmek için yıl boyunca imzalanan çok sayıda uluslararası yatırım mutabakatı ile 2022'de kayda değer bir büyüme yaşadı. Köstence şu anda Ukrayna ithalat ve ihracat trafiği için hayati bir konteyner merkezidir ve bu trafik, Romanya'nın Karadeniz bölgesindeki 2022 pazar payında yüzde 15,5'lik bir artışa önemli ölçüde katkıda bulunmuştur.
Informall BG'nin Karadeniz konteyner pazarı raporuna göre, Köstence Limanı, 2022'de bir önceki yıla göre 75.000 TEU daha fazla konteyner elleçledi ve bu da yaklaşık 555.000 TEU ile sonuçlandı. Bu hacmin bir kısmı, Rusya'nın Ukrayna konteyner terminallerine uyguladığı abluka nedeniyle konteyner trafiğini Köstence Limanı'na kaydıran komşu Moldova'ya da ait.
Köstence'de bulunan DP World konteyner terminalinin, 2022 yılında toplam bölgesel konteyner trafiğinin yüzde 26,6'sını gerçekleştiren Karadeniz terminalleri arasında toplam konteyner cirosunda ilk sırada yer alması dikkat çekiyor.
Bulgaristan
Komşu Romanya'nın 2022'de yaşadığı önemli hacim büyümesinin aksine, Bulgaristan konteyner endüstrisi nispeten durgun kaldı. Savaşın başlangıcında Varna'daki konteyner terminallerinden geçen bir miktar Ukrayna konteyner trafiğine rağmen, toplam yüklü hacim yıllık bazda yalnızca yüzde 0,8 artarak yaklaşık 208.000 TEU'ya ulaştı.
Bulgaristan'ın konteyner endüstrisi komşularıyla aynı seviyede gelişmemiş olsa da, ülke bölgenin lojistik manzarasında önemli bir oyuncu olmaya devam ediyor. Bulgaristan, kıyı boyunca Türkiye'den Doğu Avrupa ülkelerine ve özellikle Ukrayna'ya taşınan malların tedarik zincirinde önemli bir halka sağlıyor.
Gürcistan
Gürcistan pazarı, yaklaşık 302.000 TEU'ya yol açan yüzde 22'lik olağanüstü bir büyüme ile 2022'de Karadeniz bölgesindeki tüm ülkeler arasında en hızlı büyüyen pazar oldu. Bu genişleme, Çinli ihracatçıları Gürcistan üzerinden Avrupa Birliği (AB) pazarına bağlayan "Orta Koridor" üzerindeki trafik ve alternatif yollarla hareket etmeye başlayan Rus konteyner transit trafiğinin ortaya çıkması da dahil olmak üzere çok sayıda faktöre bağlanabilir. Ayrıca, Gürcistan'ın GSYİH büyümesinin yanı sıra 2022'de Rus vatandaşlarının Gürcistan'a toplu göçü de, ithalat talebi arttıkça ülkenin yüklü konteyner cirosuna iyi katkıda bulundu.
Çin ilginç bir şekilde, Karadeniz'de bir dayanak noktası oluşturmak ve Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) aracılığıyla bağlantıyı geliştirmek için olası bir araç olarak 'Orta Koridor'a bakıyor. Gürcistan'ın Karadeniz ve Hazar denizleri arasındaki stratejik konumu, ülkeyi Rusya'yı atlayarak Avrupa'ya açılan bir kapı haline getiren bir Doğu-Batı koridoru olarak konumlandırıyor. Tedarik yollarını çeşitlendirmek ve ihracatta Rusya ve Çin'e olan bağımlılıklarını sınırlamak isteyen Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan gibi Orta Asya ülkeleri, Gürcistan'ı uygun bir alternatif olarak görmektedir. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı devam eden savaşıyla birlikte, Gürcistan'ın geçiş potansiyeline olan ilgide bir artış oldu.
Ancak, Gürcistan ve Romanya'yı konteyner gemisi hizmetiyle birbirine bağlayan Orta Koridor ayağının uygulanabilirliği henüz kanıtlanmamıştır. Birçok intermodal operatör, Poti ve Köstence limanları üzerinden zaman alıcı aktarma yapmaktan kaçınarak, Türkiye üzerinden demiryolu güzergahlarını kullanıyor.
Karadeniz konteyner terminalleri performansı 2022 vs 2021
Rusya'nın askeri ablukası , CTO, BKP, DP World TIS, CRK FISH ve CRK olmak üzere beş Ukrayna terminaline 2022'den beri, 10 aydan fazla bir süredir Karadeniz konteyner pazarını yeniden şekillendirdi. Bunun sektör üzerinde önemli bir etkisi oldu ve pazar payının terminaller arasında yeniden dağıtılmasına neden oldu. Sonuç olarak, DP World Romanya, NUTEP Rusya ve POTI Georgia, 2022'de Karadeniz'deki toplam konteyner cirosunun yaklaşık yüzde 67'sini gerçekleştirdi.
Informall Business Group ekibi tarafından hazırlanan rapor:
Vassiliy Vesselovsky - CEO
Alexander Khromov – Proje Yöneticisi
Daniil Melnychenko – Veri Analisti
