06 Ocak 1923 tarihinden 01 Temmuz 1933 yılına kadar 10 yıl 5 ay ve 22 gün ile Bu güne kadar Türkiye Denizcilik İşletmelerinde en uzun süre ile Genel Müdürlük yapan Sadullah Güney 1883 yılında İstanbul’da Galata’da doğdu.Ailesi aslen Halep'lidir. 13 Mart 1
06 Ocak 1923 tarihinden 01 Temmuz 1933 yılına kadar 10 yıl 5 ay ve 22 gün ile Bu güne kadar Türkiye Denizcilik İşletmelerinde en uzun süre ile Genel Müdürlük yapan Sadullah Güney 1883 yılında İstanbul’da Galata’da doğdu.
Ailesi aslen Halep'lidir.
13 Mart 1900 yılında Harp Okuluna girmiş 06 Aralık 1902 yılında okul birincisi olarak mezun olmuştur.
07 Aralık 1902 tarihinde o zamanlar İstanbul’da Harbiye semtinde olan Harp Akademisine girmiş 05 Kasım 1905 tarihinde Kurmay Yüzbaşı olarak mezun olmuştur.
Sadullah Güney’in askerliği boyunca bütün görevleri Harbiye Nezaretinde ve Nakliyatla ilgili bölümlerde geçmiştir. Verilen tüm görevleri başarı ile tamamlamıştır.
01 Ekim 1911 tarihinde Trablusgarp’ta başlayan Türk-İtalyan savaşı ve ardından hissedilmekte olan Balkan Savaşı nedeniyle 21 Ocak 1328 (1912) tarihinde Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi Harbiye Nazırlığının emir ve komutasına geçer. Ardından Harbiye Nazırlığının 24 Ocak 1912 tarihli yazısıyla idareyle ilgili; yönetim, denetleme, takip, kontrol ve koordine görevleri için o sırada Harbiye Nazırlığı'nda Seferberlik Dairesi'nde görevli Erkânıharp (Kurmay) Binbaşı Sadullah Bey "Komiser olarak" gönderilir.
Harbiye Nazırlığı nezdinde koordinatörü olarak sivil giyinmiş vaziyette görevlerini sürdüren Sadullah Bey, bu arada Leverandu Hanından Mumhane iskelesinin yanındaki Harins Efendi Hanına taşınılmasına yardımcı olur.
Yeni binanın hazırlanmasına bizzat nezaret eder, gerekli ödeneği sağlar. Sadullah Bey buradan da Tophane’de bulunan ve Sevkiyat Müdürlüğüne ait olan binaya taşınılmasını, bu iş için (tamir... v.s.) ödenek çıkmasını ve 4 Ağustos 1329 (1913)'te bu 'konudaki gerekli yasanın çıkmasını sağladıktan başka binanın mükemmel bir şekilde onarımına nezaret eder. Bu bina1913 Yılından 1957 yılına kadar 64 yıl idarenin sırası ile Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi, ¬Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi ve Devlet Denizyolları Genel Müdürlüğü olarak, 1944 yılından sonra de Denizyolları İşletmesi olarak hizmet vermiştir. Söz konusu bina 1958 yılında Salıpazarı Rıhtımının inşası sırasında yıkılmıştır,
17 Ocak 1329 (1913)'te Osmanlı Sey-i Sefain idaresinin (Alman Vatandaşı) Umum Müdürü Karl LEKE’'nin görevden ayrılması ile Sadullah Bey Umum Müdür Vekilliğine atanır.
Bu süre içinde Marsilya (Fransa)'da inşaa edilmiş olan 3 vapur (Kadıköy, Burgaz ve Moda)nın getirilmesinin yanında Azapkapı (Haliç)'da 4 vapur (Tuzla, Yakacık, Yörük ve Yüzbaşı Murat Bey’in tamir ve onarımları yapılır. (7 Mayıs 1913) Bu arada. İdare gemilerinin su ihtiyaçları için Yzb. Murat Bey gemisini bu iş için görevlendirir İstanbul'da "Dersaadet Su Şirketi" olarak faaliyet gösteren imtiyazı yabancı kuruluştan indirimli su alınması için hükümet nezdinde düzenleme yapılmasını sağlar. Harbiye Nazırlığında Levazımatı Umumiye Reisi (Lojistik Başkan) İsmail Hakkı Paşa’nın Ek Görev'le İdareye Umum Müdür olması ile (12 Aralık 1913) ile Mart 1914’te Sadullah Bey tekrar eski görevi olan "Harbiye Nazırlığı Seferberlik Dairesi "'ne döner. Bilindiği gibi 1. Dünya Savaşı sırasında "Seyr-i Sefain İdaresi", "Şirketi Hayriye" ve hatta "Haliç Vapur İdaresi "tamamı ile askeri hizmetlere tahsis olunurlar. Bu nedenle Sevkiyat Müdürlüğünde görevli olan Sadullah Bey'in idare ile olan bağlantısı devam eder.
Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918) için Osmanlı Hükümeti, tarafından görevlendirilmiş olan Rauf (ORBAY)'ın başkanlındaki heyette - Harbiye Nezareti Temsilcisi - Kurmay Yarbay Sadullah Bey bulunmaktadır.
A. İzzet Paşa Kabinesinde Harbiye Nazın olan Cevat Paşa Sadullah Bey'i Seyr-i Sefain İdaresi'ne Genel Müdür olarak atar.
27 Aralık 1918 - 13 Şubat 1919 tarihleri arasında yani bir buçuk ay süren bu müddet zarfında daha ziyade Mondros Mütarekesi'nin denizle ilgili olan uygulamalarını takip etmiştir; esasen atamasının sebebi de budur.
Bandırma Vapurunu Samsun'a Uğurladı
Bu süre içinde en önemli faaliyet ülkede bulunan Alman ve Avusturya’lı1arın Gülcemal, Akdeniz ve Reşit Paşa vapurları ile ülkelerine nakledilmesidir. Sadullah Bey'in Harbiye Nezareti'ne döndüğü ve Sevkiyat, Müdürü olarak görev yaptığı bu süre içinde yaptığı en önemli iş ulu Önder'i "Bandırma Vapuru'na uğurlamasıdır.
16 Mayıs 1919 günü Akaretlerde (Beşiktaş) bulunan Annesi ve Kız kardeşi ile vedalaşan Mustafa Kemal Paşa buradan Beşiktaş'ta bulunan Asker Yollama Müdürlüğü (Sevkiyat Müdürlüğü)'nün Beşiktaş'taki (Şimdiki Deniz Müzesi) Binasına gelir. Bu sırada Bandırma Vapuru Kızkulesi önlerinde kontrollerini tamamlatmış, bu tarihi ve çok kıymetli misafirini almak üzere pek ağır yolla Karadeniz'e doğru ilerlemektedir.
Sevkiyat Müdürü Kurmay Albay Sadullah Bey tarafından hazırlanmış olan istimbot Büyük Kurtarıcımızı şimdiki yeni vapur iskelesinden alarak Bandırma'ya ulaştırır. Sadullah Bey bundan sonra Ankara'ya giderek "Kurtuluş Savaşına" katılır. Milli Müdafaa Vekâletinde yine Sevkiyat İşlerinde görevlendirilir.
Bilindiği gibi - mütareke gereğince Kurtuluş Savaşı başlangıcında mevcudu yüz bin civarına düşürülen. Ordularımız Büyük Taarruz arifesinde geri hizmetler ile birlikte üç yüz elli bin'i bulmuştur ve bu dört yıllık süre içinde işgal kuvvetleriyle ve özellikle Yunanlıların yanı sıra Ermeni ve Rum Çeteler ile savaşlar devam etmiştir.
Dolayısıyla Cephedeki Ordularımızın lojistik desteği stratejik bir önem taşımış, bunda da başarılı olunmuştur.
10 Temmuz 1920 yılında Marmara ve Karadeniz limanlarına yapılan (Sonradan Akdeniz'de Mersin ve Antalya limanlarına da yapılmıştır. Deniz nakliyatının organizesi için Milli Müdafaa Vekâletine bağlı olarak Umumu Bahriye Müdürlüğü kurulur. Bu birim sadece iskelelere kadar olan nakliyatı yapmaktadır. İç bölgelere olan taşımaları ise bölgedeki askeri -mülk amirlikler tarafından yerine getirilmektedir.
Ancak zamanla bu yeterli olmadı.
Büyüyen ordularımızın artan lojistik ihtiyaçları yeni birimleri gerektirdi. 10 Ocak 1921 tarihinde yine Milli Müdafaa Vekâletine bağlı "Sevkiyat ve Nakliyat Genel Müdür1üğü kuruldu. Bu Müdürlüğün en önemli müfettişliklerinden birisi de "Ankara Menzil Bölge Müfettişliği’'nin başına Kurmay A1bay Sadullah Bey getirildi. Kurtuluş Savaşı sırasında deniz taşımacılığı genelde İnebolu limanına istinaden yapıldığı ve İnebolu’nun Ankara Menzil Bölge Müfettişliğine bağlı bir Menzil Nokta Kumandanlığı olduğu dikkate alındında, Sadullah Bey'in görevinin boyutları daha kolay anlaşılır. (Sakarya Savaşı (23 Ağustos - 13 Eylül 1921)'ndan sonra yani ordularımızın 10 ay sonraki "Büyük Taarruz"'a hazırlandıkları ve lojistik desteğin stratejik bir değer taşıdığı bu dönemde Sadullah Bey "Sevkiyat ve Nakliyat Genel Müdürü" olur. Ve bu görevi savaş sonuna kadar devam eder.
Seyri Sefain Dairesi: Günümüz Denizciliğinin Temelleri Atılıyor
6 Ocak 1923'te Seyri Sefain İdaresi'nin tekrar başına gelir ve bu seferki görevi 1 Temmuz 1933 yılına kadar kesintisiz olarak 10,5 yıl Genel Müdürlük yapan Sadullah GÜNEY bugünkü denizciliğin temelini atmıştır.
23 Ocak 1923 yılında Türkiye seyri Sefain İdaresi olarak reorganize edilen İdare Milli Müdafaa Vekâletine bağlanır, daha sonra Ticaret Vekâletine bağlanan idare için 4 Nisan 1925'te 597 sayılı yasa çıkartılır. Sadullah Bey öncelikle eldeki mevcut gemileri onarmak ve daha sonra eskiyen ve savaş nedeniyle batan gemilerin yerine yeni gemiler edinmek için çalışmalara başlanır.
Bu işler için idarenin yeterli parası yoktur.
Lozan Anlaşmasına bağlı olarak Türkiye ve Yunanistan’da bulunan Türk ve Yunanlıları yurtlarına götürülmesi işi Türk gemileri tarafından yapılacaktı.
Bu bağlamda Karadeniz’e iki gemi tahsis edilerek o sıralarda Trabzon ve dolaylarında Yunanistan’a göç etmekte olan Rumların taşınması ile idare büyük kazanç elde etti, bu kazanç sayesinde diğer gemiler onarılarak çalışır duruma sokuldu.
İlk olarak işgal yıllarında bir Yunan şirketine ait olup İngiliz bayrağı altında çalışan Antioch ve Antissa isimlerindeki iki gemi satın alınarak Mersin ve Antalya adı ile Mersin hattında çalışmaya başladılar.
İstanbul’da Adalar hattında çalıştırılmak üzere Şehirhatları İşletmesi için yandan çarklı Büyükada vapuru satın alındı. Bu arada hükümet İdareye Maliye Bakanlığı’nın kefaleti ile ulusal bankalardan faizle borç alarak gemi almak ve gelirden ödeme yetkisi verdi. Bunun üzerine 1926 yılında Hollanda’dan 4500 tonluk Karadeniz gemisi satın alındı. Ve Karadeniz Hattında çalışmaya başladı.
1926 yılında İngiltere’den Anafarta ve Bandırma(Ülgen) isimlerini verdiği iki gemi daha aldı.
İdare Karadeniz hattında Karadeniz vapurunun ihtiyaca uygun bulunması nedeniyle Hollandalı şirketin elindeki diğer üç gemiyi de alarak İzmir, Ankara ve Ege isimlerini verdi. Daha sonra Marmara vapurunu İşletmeye kömür taşıyan Kızılırmak gemisine ek olarak 1500 tonluk Zonguldak, 2400 tonluk Sinop şilepleri ile Kocaeli, Konya, İnebolu ve Çanakkale gemilerini alarak filosunu büyüttü.1928 yılında filonun büyümesi ile tamir ve bakımının yapılması amacıyla Sadullah Beyin girişimleri ile Haliç Tersanesi İdareye verildi.
1929 yılında ise Tophane rıhtımında bulunan antrepolar otomobil, kamyon ve uçak motorları yapmak üzere bir anlaşma ile Ford firmasına verildi.
İç hatların yanında 1930 İskenderiye ve Pire hatları açıldı. Bu hatların açılması nedeniyle de Türkiye Seyr-i Sefain idaresini tanıtan bir afiş hazırlattı bu afiş o güne kadar bir kurumu ve onun hizmetlerini tanıtan turizm amaçlı ilk afişti.
Yalova Kaplıcaları'nın Hizmete Açılışı
Sadullah Bey en önemli hizmetlerinden biriside Yalova Kaplıcalarıdır. Bakımsız ve metruk bir halde bulunan Yalova Kaplıcalarını Atatürk’ün talimatı ile onararak hizmete açmıştır.
Halkın buraya rahat gidip gelmesini temin için Yalova seferlerine başlatmıştır. Almanya’da inşa edilen savaş nedeniyle verilmeyen Kınalıada, Pendik ve Maltepe gemilerinin getirilmesini temin etmiştir. Şehithatları filosunu ilavetende Heybeliada ve Kalamış gemilerini Marsilya’da inşa ettirmiştir. Bu dönem içerisinde Caddebostan, Suadiye, Burgaz İskeleleri yenilendi. Sadullah Bey’in Türk Denizciliğine en büyük hizmeti sağlam bir yeterli sayıda gemiye sahip olunca Lozan anlaşması ile kabul edilen, ancak gemi yetersizliği nedeniyle iki yıl süre ile ertelenen Kabotaj hakkının kullanılması idi. 1926 yılında ilk defa Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi Rehberi isimli bir kitap çıkartmıştır. Tophane rıhtımı inşa edilerek buradan gemilerin kalkması sağlanmıştır. Sadullah Bey yaptığı en büyük hizmetlerden bir tanesi de Kılavuzculuk ve römorkörcülük Türkiye Seyr-i Sefain idaresine verilmesi için yaptığı uğraşı sonuçsuz kalmamış ve 13 Ocak 1924 tarihinde yayınlanan bir kanunla bu hakkın kazanılmasını sağlamıştır. Sadullah Bey’in çalışmalarının Atatürk yakından takip etmiştir.
Ege Vapuru’nun şeref defterine şunları yazar “ 930 senesinin nihayetinde ve 931 senesinin bidayetlerinde Marmara ve Ege Denizi ve Ege denizi ve Akdeniz sahilleri tetkit seyahatlerimi “Ege” vapuru ile yaptım vapurun seyrüseferde ve gösterdiği kabiliyetten dolayı Seyrisefain Umum müdürü Sadullah Beyi tebrik ve vapurunun süvarisi, zabitan ve bütün efradını takdir ederim.” Bu belge Türkiye denizcilik İşletmeleri A.Ş Tarih ve Sanat Merkezinde sergilenmektedir.
Seyri Sefain İdaresinin Bölünmesi
Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi 1933 yılına gelindiğinde artık birkaç birime bölünecek kadar büyümüştür, 1 Temmuz ı 933 tarihinde 2248 sayılı kanunla bünyesinden üç ayrı kuruluş çıkar
- Denizyolları İşletmesi
- Akay (Anadolu-Kadıköy-Anadolu Yakası-Yalova
- Havuzlar ve Fabrikalar Müdürlüğü
1 Temmuz 1933 tarihinde Münakalat (Ulaştırma) Vekâletine Deniz Ticaret Müsteşarı olarak atanan Sadullah Güney bu görevi 1935 yılına kadar devam eder; 1935 yılından vefat ettiği 18 Haziran 1945 tarihine kadar Türkiye Büyük Millet Meclisinde Muğla Milletvekili olarak bulunur. Sadullah Bey 17 Şubat 4 Mart 1923 tarihleri arasında toplanan İzmir İktisat Kongresinde de de çok olumlu çalışmaları olmuştur. Özellikle kongrenin Tüccar grubu tarafından alınan ve Ticaret-i Bahriye Meselesi olarak 24 maddeyi bulan kararlar bu günde Deniz Ticaretimizin temel esasları oluşturmaktadır.
Ekonomik Buhran ve 2. Sanayi Planı
1930 yılından itibaren meydana gelen Dünya Ekonomik Buhranı Türkiye’deki iktisadi dengeleri olumsuz yönde etkilemiş ve zaten var olan Devletçilik İlkesi daha anlamlı boyutlar içinde gelişmeye başlamıştır.
Bu cümleden olmak üzere 1933 yılında 1 ve 1936 yılında 2. Sanayi Planları hazırlanmıştır. Bu günkü Kamu İktisadi Teşekküllerinin (KİT)’nin temelini oluşturan Sümerbank 1933 Etibank 1935 gibi kuruluşların meydana getirildiği bu dönemde Sadullah Güney’in müsteşar olarak pek büyük katkıları olmuştur.
Daha ziyade inceleme ve değerlendirme tavsiye niteliğinde olan 1.Palana karşılık 2.Plan daha analitik ve bilimseldir. Sadullah Bey bu planların gerek hazırlayıcısı gerekse Ticaret Bakanlığı Deniz Ticaret Müsteşarı olarak uygulayıcısı olarak büyük görevler üslenmiştir.
Kısacası Sadullah Güney 1912 yılından 1945 yılına kadar Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinin yaşandığı ve inanılmaz Tarihi Olayların Vuku bulduğu bir dönemde Denizcilik gibi kritik bir sektörde yerini koruyan ve her görevine kendi kimliği yerleştiren sayılı devlet adamlarımızdandır.
21 Ekim 1928 tarihinde Kurmay Albay Rütbesiyle Silahlı Kuvvetlerimizden emekliye ayrılan, ancak ülkeye ve özellikle denizciliğimize hizmeti - yaşam boyu devam eden Sadullah GÜNEY, 18 Haziran 1945'te vefat etmiştir.
Hiç evlenmemiş olan bu devlet adamımızın mezarı Ankara Cebeci Asri Mezarlığı'ndadır.
