LİMANLAR 'ÖZEL' PERFORMANS 'KAMU'Araştırmaya göre, özelleştirilen limanlar istihdam, hizmet verilen gemi sayısı ve hizmet miktarı açısından kamudaki performansın gerisinde kaldı. İzmir Limanı'nın özelleştirilmesi konusunda Danıştay'dan da olumlu yanıtın gelmesinden sonra Özelleştirme İdaresi'nin ihaleyi kazanan konsorsiyumu imzaya çağırması dikkatleri yeniden Türkiye'deki liman özelleştirmelerine çekti. Türkiye'nin 2008 rakamlarıyla 132 milyar dolarlık ihracat ve 201 milyar dolarlık ithalatının yüzde 90'ının elleçlendiği limanlarda verimliliği artırma gerekçesiyle başlatılan kamu limanlarının işletme hakkının özel sektöre devri sürecinde hedeflenen sonuçlara ulaşılamadığı görülüyor. Bugüne kadar 9'u Türkiye Denizcilik İşletmesi (TDİ), biri TCDD'ye ait olmak üzere 10 liman özel sektöre devredildi, ihalesi tamamlanan 5 TCDD limanın da devir işlemleri sürüyor. Ancak limanlarındaki özelleştirme süreci istihdam ve verimlilik açısından bekleneni veremedi. İstihdam, yüzde 28 azaldıÖzelleştirme İdaresi'nin, 1997-2003 yılları arasında özelleşen TDİ limanlarının kamudaki performansıyla, özel sektördeki performansını değerlendirmek amacıyla yaptığı kıyaslamada, Alanya, Antalya, Giresun, Hopa, Marmaris, Ordu, Rize, Sinop, Tekirdağ limanlarının istihdam, hizmet verilen gemi sayısı ve hizmet miktarı açısından kamudaki performansının gerisinde kaldığını orta koyuyor. TDİ'nin işletmesindeyken 473 işçinin çalıştığı bu 9 limanda özelleştirme sonrası çalışan sayısı yüzde 28 azalarak 341'e düştü. Yine Antalya, Giresun, Hopa, Rize, Sinop ve Tekirdağ limanları kamudayken yılda 6 bin 338 gemiye hizmet verirken limanlar özel sektöre geçtikten sonra bu sayı yüzde 25'lik düşüşle 4 bin 724'e geriledi. Antalya, Giresun, Hopa, Marmaris ve Sinop limanlarında özelleştirme öncesinde 3 milyon 781 bin ton olan toplam hizmet miktarı, özelleştirme sonrasında yüzde 11 oranında artarak 4 milyon 110 bin tona ulaştı. Ancak, Türkiye'nin dış ve iç ticaretindeki artış ve denizcilik sektöründeki büyüme hızı dikkate alındığında hizmet miktarındaki yüzde 11'lik artışın reel olarak büyümeyi ifade etmediği belirtiliyor. Tahsilatta da sorun varLiman özelleştirmelerinin ardından kamunun alacaklarının tahsilinde ciddi sorunlar yaşandı. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nun raporuna göre 2002 yılına kadar geçen sürede, süresi dolan kamu alacaklarının 165 milyon doları tahsil edilemedi. Borçların yeniden yapılandırılmasına rağmen, borçlarını zamanında ödemeyen birçok liman alıcısı hakkında haciz süreci başlatıldı. Liman İş Sendikası yetkilileri, tahsil edilemeyen alacaklara, 1996 yılı kârı 80 milyon dolar olan TDİ limanlarının özelleştirilmesinden bu yana, kamunun mahrum kaldığı yüzlerce milyon dolarlık gelir de dikkate alındığında devletin TDİ limanlarının özelleştirilmesinden kaynaklı zararının 725 milyon doları bulduğunu ileri sürüyor. Liman özelleştirmeleri hukuki açıdan da sorunlarla karşılaşıyor. Liman İş Sendikası ve Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi Vakfı'nın (KİGEM) TDİ'ye bağlı Tekirdağ, Hopa, Sinop, Rize, Ordu ve Giresun limanlarının özelleştirilmesinin iptali için açtığı davalarda Danıştay özelleştirme işlemlerinin iptali yönünde karar vermesine rağmen, bu limanlar yargı kararları uygulanmıyor. Süreç yavaş işliyorLiman İş Sendikası'nın, Türkiye'de limanların verimliliğiyle ilgili yaptığı araştırma, ülkenin en büyük limanları arasında ilk sıraları alan TCDD limanlarının özelleştirme süreciyle ilgili dikkat çekici sonuçlar içeriyor. Biri kapatılması istenen diğer 6'sı ise özelleştirme kapsamına alınan TCDD limanlarından şimdiye kadar sadece Mersin Limanı, ihalesi yapıldıktan sonra bir yılı aşkın bir gecikmeden sonra 2007 yılında özel sektöre devredildi. Türkiye'nin en büyük konteyner terminali olan İzmir Limanı, 29 aylık bir beklemeden sonra Danıştay'ın olumlu kararının çıkması sonucunda ihaleyi kazanan Global-Hutchison-EİB LİMAŞ Konsorsiyumu'nun limanı devir almak için sözleşmeyi imzalaması durumunda özel sektöre geçmiş olacak. Ancak, denizcilik sektöründe, global krizle değişen şartların Konsorsiyum'da İzmir Limanı'nı almak konusunda eski iştahı bırakmadığı konuşuluyor. Derince, Samsun ve Bandırma Limanları ise ihaleleri gerçekleştirilmesine rağmen alıcı şirketlere devri henüz gerçekleşmedi. İskenderun Limanı'nın ihalesi yapıldıktan sonra Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından iptal edildi. Haydarpaşa Limanı'nın İstanbul Çevre Düzeni Planı ile kapatılması gündeme geldi ancak yargı kararıyla durduruldu. Liman İş Sendikası'nın açıklamasına göre Derince, Samsun, Bandırma ve İzmir Limanlarının mevcut ihale bedelleri, Mersin Limanı'nın gerçek ihale bedeli ve İskenderun Limanı'nın iptal edilen ihalesindeki bedeli, Haydarpaşa Limanı'nın ise bedelsiz tasfiyesi dikkate alındığında TCDD'ye bağlı 7 limanın özelleştirilmesinden devletin kasasına 2 milyar 605 milyon 750 dolar girecek. Liman İş'ten 1.3 milyar dolar zarar iddiasıLiman İş Sendikası'nın yaptığı araştırmaya göre; TCDD'ye bağlı 7 liman 2003-2008 yılları arasında yıllık ortalama 110 milyon 212 bin dolar kar elde ediyordu. TCDD limanlarının ihale bedellerinin tamamının gelir olarak kaydedileceğini, limanların masrafsız özelleştirileceğini ve kamu limanlarının ortalama gelirlerinin önümüzdeki 36 yıl sabit kalacağını baz alarak bir hesaplama yapan Liman İş Sendikası, devletin limanların özelleştirilmesinde zarara uğrayacağı savını ileri sürüyor. Sendikanın yaptığı hesaplamaya göre 36 yıllığına 2 milyar 605 milyon dolar bedelle özel sektöre ihale edilen TCDD'nin 7 limanı, TCDD'de kalması durumunda, geçmiş 5 yılda gerçekleşen yıllık 110 milyon dolar kârlılıkla kamuya 36 yılda 3 milyar 967 milyon dolar kazandıracak. TCDD limanlarının özelleştirilmesiyle devletin en iyimser hesaplamayla 1 milyar 361 milyon 882 bin dolar zarar edeceğini ileri süren Liman İş Sendikası Genel Başkanı Muzaffer Akpınar, özelleştirmenin tüm limanlarda çıkmaza girdiğini savundu. Akpınar, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın verilerine göre, Türkiye'de 1985- 2007 yılları arasında devletin özelleştirmelerin toplamından 14.3 milyar dolar gelir sağlarken, aynı dönemdeki özelleştirme uygulamaları için ise 13.9 milyar dolar harcama yaptığına dikkat çekti. Bundan hareketle özelleştirme gelirleri ile giderlerinin neredeyse eşit olduğuna dikkat çeken Akpınar, "Yani özelleştirmeden kâr elde edilememektedir. Dolayısıyla Türkiye'de limanların özelleştirilmesiyle kamunun gelir elde edeceği iddiası gerçek dışıdır. TCDD limanlarının özelleştirilmesiyle kamu TCDD limanlarından elde ettiği kârdan mahrum kalacak yani zarara uğrayacaktır" diye konuştu. TCDD limanlarınin özelleştirmedeki son durumları:Liman İhale bedeli($) DurumBandırma 175.500.000 İhale yapıldı, devir bekleniyorİzmir 1.275.000.000 İhale yapıldı, devir bekleniyorSamsun 125.200.000 İhale yapıldı, devir bekleniyorDerince 195.250.000 İhale yapıldı, devir bekleniyorHaydarpaşa 0 Kapatılması gündeme geldi, yargıdan döndüMersin 755.000.000 İhale yapıldı, devir gerçekleştiİskenderun 80.000.000 İhale yapıldı, ihale iptal edildi.Toplam 2.605.750.000 dolarSedat ALP - DÜNYA