Prof. Dr. Necmettin Akten "Kılavuz kaptanlar" ı yazdı...
Alanında ilk ve tek olan, "Kaptan" Profesör Dr. Necmettin Akten, kılavuz kaptanların meslek şehidi Kaptan Lütfü berk anısına "kılavuz kaptanlar"'ı yazdı. Necmettin Hocanın Dünya Gazetesi Perşembe Rotası ekinde geçtiğimiz hafta yayınlanan o yazısı:
Kılavuz Kaptan Lütfü Berk
PROF. DR. NECMETTİN AKTEN
Seyir Defteri
Kılavuz Kaptan Lütfü Berk benim Yüksek Denizcilik Okulu’ndan öğrencimdi. Öğrenciliğinde olduğu gibi mesleğinde de yücelmiş ‘baba’ lakaplı kılavuz kaptan. Kader onu görev şehidi yaptı. Şeytan çarmıhından gemiye çıkarken kılavuz motorunun güvertesine düştü.
Sevgili Lütfü gibi görev şehidi olmuş kılavuz kaptanlar Hayati Arıkan, Vahit İğneci kılavuz kaptanlık mesleğinin onur kişileri.
Kılavuz kaptan deyip geçmeyiniz; gece-gündüz demeden, kar, tipi, fırtına gibi kötü hava koşullarına aldırmadan 5-10 katlı apartman yüksekliğindeki gemilerin güvertelerine yaşlarına inat tırmanan, Boğazlarımızın, limanlarımızın ve kritik geçitlerimizin güvenliğini sağlayan bu uzman denizciler sayesinde bir dizi kazalar atlatılıyor; kazalar bilgi ve deneyimle bütünleşerek denizlerimizi ve limanlarımızı ‘teğet geçiyor’.
Peki, kimdir kılavuz kaptan?
En yalın deyişle yol gösteren kimsedir. Belirli bir kılavuzluk bölgesi için gemilerin seyir ve yönetimi ile görevli, bu bölgedeki seyir rotaları, geçitler, işaretler ve yöresel tehlikeler hakkında geniş bilgiye sahip olan deniz adamıdır. (1) Bir başka tanıma göre de, ‘kılavuz kaptan, yeterlik belgesine sahip, kılavuz kaptan almanın zorunlu ve isteğe bağlı (ihtiyari) olduğu yerlerde gemi kaptanına, geminin seyrinde ve manevrasında yardım edip danışmanlık yapan uzman kişidir.’ (2)
‘Kılavuz kaptan, özellikle sığ sularda, kanal ve kritik boğazlardan geçişte, rıhtıma ve iskeleye yanaşma ve ayrılmalarda bu suların özelliklerini bilen, gemilerin navigasyonunda (seyrüseferinde) rehberlik hizmeti gören bir deniz hukuku süjesidir.’ (3)
Kılavuz kaptan, bir anlamda seyir yardımcısıdır. Seyir yardımcısı seyri kolaylaştıran sistem, cihaz ya da insandır. Bu bağlamda kılavuz kaptan sahip olduğu yöresel bilgiler ile diğer seyir yardımcıları arasında farklı bir yere sahiptir. Zira kılavuz kaptan insanî yetenekleri sayesinde sistemlerin ve cihazların sahip olduğu dezavantajları ortadan kaldırır. Akıntı, rüzgâr, deniz dibi topukları gibi değişken doğa koşulları hakkındaki yöresel bilgisi ile bölgeye yabancı olan gemi kaptanlarının en önemli yardımcısıdır. Kılavuz kaptan bölgedeki trafiğin yoğunluğu ve akışı hakkında da gemi kaptanını bilgilendirmekle görevlidir.
Bunun yanı sıra, liman idareleri ile iletişimi sağlamak özellikle zorunlu raporlama sistemlerine katılabilmek, römorkörlere talimat verebilmek konularında kılavuzlar önemli bir dil avantajı da sağlarlar.
Kılavuz kaptanın yaptığı hizmet, seyir güvenliğini sağlama yanında dolaylı da olsa çevrenin korunmasına yöneliktir. Bu durum denizciliğin Birleşmiş Milletleri olan IMO’nun bazı kararlarında açıklıkla görülmektedir. Örneğin Birleşmiş Milletler tarafından “Dünya Mirası” olarak kabul edilen Great Barrier Reef bölgesi için IMO, 1987 yılında aldığı bir karar ile söz konusu bölgede belirlenmiş olan seyir kanallarında ve Torres Boğazında kılavuzların hizmetinden yararlanılmasını tavsiye etmiştir.
IMO aynı şekilde, Türk Boğazlarından geçişler için de gemilerin kılavuz kaptan almalarını önemle tavsiye etmiştir.
Kılavuz kaptan bilgi ve beceri yönünden yani teknik donanımı itibariyle kaptandır. Türkiye’de kılavuz kaptanlık yapabilmenin teknik ölçütü de uzakyol kaptanı olmaktır. Kılavuz kaptanlar çoklukla da kılavuz kaptanlık öncesinde ticaret gemilerinde kaptan olarak görev yapmışlardır. Ancak kılavuz kaptan olduktan sonra gemi kaptanlığı sıfatları – yeniden gemide çalışmaya başlamadıkça – kendiliğinden sona erer ve kılavuz kaptanlık sıfatıyla yer değiştirir.
Kılavuz kaptanların hizmetleri bu satırlara sığmaz. Onlar ülkemizde gereğince tanınmadıklarını her fırsatta dile getiriyorlar. Ne var ki, gören göz, düşünen beyin kılavuz kaptanın erdemli kimliğinin ayırdında.
Görev şehidi rahmetli Baba Lütfü Berk’in adı İstanbul Boğazı’ndaki kılavuzluk istasyonuna verildi. TDİ Genel Müdürü Kapt. Burhan Külünk’e bu onurlu davranışından dolayı ne kadar teşekkür edilse azdır.
Kılavuz kaptanlarımız Boğazlardan gemileri tereyağından kıl çeker gibi geçirdikçe, maharet dolu manevralarıyla gemileri ve limanları korudukça sen yerinde rahat uyu sevgili Lütfü!
Öğrencilik yıllarındaki babacan tavırların hep gözümde tütüyor!
(1) Meydan Larousse, Cilt.11,s.220. Ayrıca bkz. Force R, Yiannopoulos A.N(1997): Admiralty and Maritime Law, Vol.1, s.20. Kılavuz kelimesinin yerine Ortaçağda lodesman kelimesinin kullanıldığı bilinmektedir. Bu kelime Anglo Saxon dilinde yol göstermek, rehberlik etmek anlamına geliyordu. Kutup yıldızı ise Lodestar adıyla anılıyordu. İngilizce’deki “pilot” kelimesi ise Yunanca’daki “plous” yani “seyir” kelimesinden kaynaklanmaktadır. Plous kelimesi zamanla “pilot” haline gelmiştir. Bu konuda bkz. Hignett H.M(1990): Brief History of Pilotage, The Nautical Institute on Pilotage and Ship Handling, s.16.
(2) Kılavuz Kaptan Yeterlikleri Hakkında Yönetmelik,31.12.1997 t.li,23217 sayılı R.G,m.4(b).
(3) Yavaşça C (1993): Deniz ticaret hukuku- Deniz kazaları ve deniz sigortaları, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ, İstanbul, ISBN 975 486 310 5, s.16.
