Asya ile Avrupa arasındaki enerji ve ulaştırma projelerinin yeni ekseni olan Hazar Bölgesi ‘Hazar Forumu 2013 İstanbul’da masaya yatırıldı. İstanbul merkezli bir düşünce kuruluşu olan Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) tarafından ilki geçen yıl İstanbul’da, ikincisi ise geçtiğimiz Eylül ayında New York’ta gerçekleştirilen Hazar Forumu’nun üçüncüsü 4-5 Aralık tarihlerinde Çırağan Sarayı’nda düzenlendi.
Forumda başta geniş Hazar bölgesi olmak üzere, AB, ABD ve Türkiye’den karar alıcı, akademisyen, araştırmacı ve yatırımcılar, Hazar bölgesindeki son gelişmeler ışığında dünya enerji haritasındaki son durumu, bu kapsamda ortaya çıkan yeni oluşum ve dış politika dinamiklerini masaya yatırdı.
TANAP ve Hazar Transit Koridoru bölgeyi kalkındıracak
Hazar’ın stratejik konumunun değerlendirildiği forumun ardından bir sonuç bildirgesi yayınlandı. Bildiride, bölgede ekonomik çeşitliliğe katkıda bulunulmasına, ticaret ve yatırımı destekleyecek bir transit güzergâh oluşturmak için Hazar Transit Koridoru’nun önemine vurgu yapıldı. Bakü – Tiflis – Kars (BTK) demiryolu hattının, Hazar Transit Koridoru’nu hayata geçirecek en önemli bağlantılardan birini oluşturduğu vurgulanan bildiri metninde “BTK’nın toplam uzunluğu 826 km olacak ve ilk aşamada 1 milyon yolcu ile 6,5 milyon ton yük taşıma kapasitesine sahip olacak. Bu kapasite daha sonra 3 milyon yolcuya ve 20 milyon tonun üzerinde yüke ulaşacak. Projenin 2014 yılında tamamlanması, demiryolu ile yük taşımacılığı hacmini %30 artırması, Azerbaycan-Gürcistan ve Türkiye arasında üçlü ticareti büyük ölçüde artırarak yılda 10 milyar dolara çıkarması bekleniyor. Marmaray projesi, Bakü – Tiflis – Kars demiryolu hattının optimum kullanımına stratejik katkıda bulunacak, Çin’den İngiltere’ye kadar uzanan demiryolu sistemlerini entegre edecek.” ifadeleri yer aldı.
Bölgedeki diğer önemli projenin ise Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı projesi (TANAP) olduğu ifade edilen bildiride ise hattın Avrupa ve Türkiye’nin artmaya devam eden enerji taleplerini karşılamaya büyük katkı sağlanacağı ifade edildi. Hattın bölge içi barış ve işbirliğine de katkıda bulunacağı ifade edilen bildiri metninde “Enerji sektöründe elde edilen katma değerin yanı sıra, sunduğu 30 bin yeni istihdam fırsatı sunan Güney Gaz Koridoru, bölgedeki diğer sektörlere de büyük katkı sağlayacak.” dendi.
Hazar yeniden tanımlandı
Önümüzdeki yıllarda bölgede, enerji, ulaştırma ve finans alanlarında gerçekleşecek proje ve işbirliklerinin projeksiyonunun ortaya konduğu Hazar Forumu’nun ikinci gününde oturumların moderatörlüğünü İstanbul Bilgi Üniversitesi Mütevelli Heyeti Üyesi Prof. Dr. Deniz Ülke Arıboğan ve gazeteci-yazar Hakan Çelik üstlendi. “Hazar Transit Koridoru” ve "Güney Koridoru: Bölgesel enerji kaynakları için boru hattı" olmak üzere 2 oturumdan oluşan ikinci gün panellerinde Türkiye ve Azerbaycan’ın liderliğinde atılan tarihi adımla TANAP ve TAP projeleri ile bölge için büyük öneme sahip ulaştırma projesi Hazar Transit Koridoru masaya yatırıldı.
Foruma Ulaştırma Denizcilik ve Habercilik Bakanı Binali Yıldırım, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Azerbaycan Ulaştırma Bakanı Ziya Mammadov, Arnavutluk Ekonomi ve Enerji Bakanı Z. Damian Gjiknuri, Slovenya Altyapı ve Mekânsal Planlama Bakanı Samo Omerzel, SOCAR Başkanı Rövnag Abdullayev, BP Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan sorumlusu Gordon Birrell, Gürcistan Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Müsteşarı Mikeladze, Azerbaycan Hazar Deniz Gemiciliği Şirketi Başkanı Rauf Valiyev, Azerbaycan Devlet Petrol Fonu İcra Direktörü Ali Hasanov, Romanya Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı Nicusar Buica, Kazakistan Demiryolları Başkanı Askar Mamin, Türkkon Genel Sekreteri Halil Akıncı, Irak Enerji Enstitüsü Direktörü ve Irak Federal Parlamentosu Enerji ve Ekonomik Danışmanı Luay Jawad al-Khatteeb ve Uluslararası Politika Çalışmaları Enstitüsü (ISPI) Başkanı Paolo Magri katıldı.
Foruma 40 ülkeden 600 temsilcinin katıldığını söyleyen Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) Genel Sekreteri Haldun Yavaş, “Dünya gittikçe daha karmaşık bir hal alıyor. Etrafımızda neler olup bittiğini anlamak da bu yüzden gittikçe zorlaşıyor. Bu forum, Hazar bölgesine ilişkin en önemli konuları daha iyi kavramamızı ve Hazar bölgesinin gelişmesine daha tutkuyla yaklaşmamızı sağlayabilirse, görevimizi başarıyla yerine getirmiş olacağız.” şeklinde konuştu.
Cumhurbaşkanı Gül ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’den mesaj
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül gönderdiği bir mesajla Hazar Forumu katılımcılarını ve forumu düzenleyen Hazar Strateji Enstitüsü’nü tebrik etti. Gül, “Tarih boyunca önemli medeniyetlere ev sahipliği yapan Hazar Havzası, önemli ticaret, ulaştırma ve kültürel etkileşim güzergâhlarının kesişme noktasında yer almıştır. Bugün de enerji güvenliği, sürdürülebilir kalkınma, refah ve barış arayışlarında çok kritik bir konumdadır. Eşsiz coğrafi konumuyla Doğu ile Batı’yı, Kuzey ile Güney’i birleştirmektedir. Önümüzdeki dönemde çok daha büyük bir rol oynamaya namzettir. Bu kapsamda, bölgedeki donmuş ihtilafların diplomasi yolluyla barışçıl şekilde çözümüne yönelik çabalara mutlaka hız verilmelidir.” sözleriyle Hazar’ın coğrafi ve politik önemine vurgu yaptı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise foruma gönderdiği mektubunda, "Hazar Strateji Enstitüsü'nün düzenlediği ve hükümet yetkilileri, siyasiler, ilim adamları, işadamlarının ve STK temsilcilerin katıldığı bu toplantıların, bölge ülkeleri arasındaki işbirliğinin genişlemesi ve karşılıklı yatımların artırılması ve tarihi ipek yolunun canlandırılması, Avrupa'nın enerji haritasını değiştirecek yeni dev enerji projelerin gelişmesi için önemli katkı yapacağına inanıyorum.” dedi. Azerbaycan Devlet Petrol Fonu İcra Direktörü Ali Hasanov’un okuduğu mektupta Aliyev, “Bölgede kendine has bir konumu olan Azerbaycan, zengin enerji kaynaklarının merkezi olarak Avrupa'ya enerji tedarikinde öneli rol oynuyor. Bakü-Tiflis-Ceyhan, Bakü-Tiflis- Erzurum boru hatlarından sonra Trans Anadolu ve Trans Adriyatik hatlarının yapımıyla ilgili yeni sözleşmelerini imzalanması, güney enerji hatlarının gerçekleştirilmesi için öneli adım olmuştur. Bununla da Hazar kaynaklarının dünya pazarına ulaşmasının yolu açılacaktır. Bizim teşebbüsümüzle yapılan Bakü - Tiflis - Kars demiryolu da büyük ipek yolunun yeniden canlandırılması yönünde farklı kültürlerin daha da yakınlaşmasına hizmet edecektir.” ifadelerini kullandı.
Enerji talebiyle birlikte Hazar’ın önemi artıyor
Forumda konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Hazar Forumu’nun gerek Türkiye’ye gerekse bölgeye büyük yararı olacağını söyledi. Şahdeniz gazını Avrupa’ya taşınmasının ayakları olan Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP) ve Trans Adriyatik Doğalgaz Boru Hattı’nın (TAP) geçtiği her bölgenin zincirin halkaları olduğunu vurgulayan Bakan Yıldız, her bir halkanın önemli olduğuna dikkati çekti. Enerji talebi giderek artan Türkiye için bu projelerin önemli olduğunu vurgulayan Bakan Yıldız, "Bu yıl içerisinde yaklaşık 46-47 milyar metreküp ile doğalgaz tüketimimizi kapatacağız ama önümüzdeki yıl 50-52 milyar metreküp civarında doğalgaz talebi bekliyoruz" dedi.
Slovenya Altyapı ve Mekan Planlama Bakanı Samo Omerzel de enerji sevkiyatı konusunda güvenliğin ve altyapının geliştirilmesinin önemli olduğunu vurguladı. Enerji konusundaki amaçlarının, sadece Avrupa Birliği (AB) ülkeleriyle bağlantıya geçmek olmadığına dikkati çeken Omerzel, diğer ülkelerle de irtibat halinde, birlikte işleyebilen bir sisteme yatırım yapmak olduğunu söyledi.
Panelde konuşan Arnavutluk Ekonomi, Ticaret ve Enerji Bakanı Damian Gjiknuri, sadece ülkeden geçen bir doğalgaz bulunması ve yatırım bitikten sonra da ülkede istihdam yaratmasının önemli olmadığını, ayrıca doğalgaz pazarının oluşmasının da önemli olduğunu söyledi. Stratejik ortakların Arnavutluk'a gelerek doğalgaz pazarını oluşturmasının Arnavutluk ve çevre ülkeler için bir fırsat yaratacağını dile getiren Gjiknuri, aynı zamanda Arnavutluk ve Balkan ülkelerinin özellikle de enerji konusunda yatırımcı ve ortakları için önemli fırsatlar sağlayacağına dikkati çekti.
Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Başkanı Rövnag Abdullayev ise SOCAR'ın Azerbaycan gazını Avrupa'nın iç pazarlarına taşınmasında lokomotif rol üstlendiğini anlattı. Abdullayev, mevcut plana uygun olarak, ilk aşamada Avrupa tüketicilerine yılda 10 milyar metreküp doğalgaz tedarik edeceklerini belirterek, planların başarıyla hayata geçmesiyle Azerbaycan'ın "Şahdeniz" gazının ilk bölümünü 2018 senesinde Türkiye'ye, 2019'da ise Avrupa'ya ulaştırabileceğini söyledi.
BP Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan sorumlusu Gordon Birrell ise, “Avrupa gaz talebi artacak. Talebin 3’te 2’si ithal edilecek. Bu nedenle kaliteli gaz kaynağını sağlamak Türkiye ve Azerbaycan açısından, tedarikinin güvenliği açısından önemli. BP olarak yıllardır Türkiye’de çalışıyoruz. Çok yakın bir zamanda Hazar doğalgazını güvenli bir şekilde Avrupa’ya vermiş olacağız” şeklinde konuştu.
Uluslararası Politika Çalışmaları Enstitüsü (ISPI) Başkanı Paolo Magri, doğalgaza olan bağımlılığın kısa sürede değişmeyeceğini ve bu bağımlılığının enerji güvenliği için bir tehdit unsuru olduğunu söyledi. Magri, enerji kaynaklarını çeşitlendirmenin ötesinde Güney Koridoru’nu rekabeti arttırma fırsatı olarak gördüklerini ve diğer Avrupa ülkeleri için bir ‘enerji hub’ı olmayı hedeflediklerini söyledi.
İpek Yolu Canlanıyor: Hazar Transit Koridoru
Forumda Türkiye’nin ulaştırma ile ilgili projelerini anlatan Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım, İpek Yolu’nun canlandırılmasının bölge ekonomisine büyük katkı sağlayacağını söyledi. "Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projesi ve Marmaray’ın önemine dikkat çeken Bakan Yıldırım “Bakü Tiflis-Kars Hazar bölgesinin önemli bir projesi olmakla beraber, aslında Doğu ile Batı'yı, tarihi İpke Yolu'nu ihya eden çok önemli bir proje. Bölgesel bir proje gibi gözükmesine rağmen küresel anlamda çok şey ifade ediyor. Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’de irade birliği ve kararlılık var. “ dedi. Üç farklı ülkede proje gerçekleştirmenin zorlukları olduğuna dikkati çeken Bakan Yıldırım, “Projenin zorluğu şu; 3 tane ayrı ülke var, 3 ayrı ülkenin topraklarında çalışma var, bunların birlikte koordinasyonu uyum içinde yapılmasında zaman zaman zorluklar yaşanıyor" dedi.
Azerbaycan Ulaştırma Bakanı Ziya Mammadov ise “Hazar Transit Koridoru” konulu panelde yaptığı konuşmada İpek Yolu'nun önemini belirterek, İpek Yolu'nun sadece taşıma ve ulaşım yolu olmadığını, halkları ve milletleri de birleştiren bir bağlantı olduğunu söyledi.Bir bölgede çatışmaların olmasının ülkeler için büyük bir problem olduğunu, sorunların barışçıl yollarla çözülmesinin uygun olacağını belirten Mammadov, risklerin asgariye indirilmesinde barışçıl çözümlerin önemli bir rol oynadığını kaydetti.
Kazakistan Demiryolları Başkanı Askar Mamin de, Hazar koridorunun Avrupa ve Asya ekonomilerini birleştireceğini ifade etti. Gelecek yıl Maramaray ile bağlantılı bir projeleri olduğunu aktaran Mamin bu sayede boğazlara kadar uzanacaklarını yani Çin’den Avrupa’ya tek bir proje üzerinden ilerlenebileceğini, bu sayede ticaret hacminin gelecek 5-6 yıl içinde ikiye katlanacağını söyledi.
Gürcistan Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Müsteşarı Natio Mikeladze ise yeni karayollarının Gürcistan, Azerbaycan ve Türkiye arasındaki ulaştırma ve sevkiyat faaliyetlerini geliştirdiğini belirterek, "Bölgesel işbirliği konusunda yapacağımız çok iş var. Bu forumlar, bu tür işbirliklerinin geliştirilmesi konusunda bize yardımcı oluyor" dedi.
Romanya Ulaştırma Bakanlığı Devlet Sekreteri Nicusar Buica, ulaştırma konusunda ülkelerin işbirliği gerçekleştirmesi gerektiğini belirterek, Avrupa'yı Asya'ya bağlamak için Hazar Bölgesi ülkelerinin işbirliğinin çok önemli olduğunu söyledi.
"Türkiye ülkeler arasında işbirliğinde önemli rol üstleniyor"
Azerbaycan Hazar Deniz Gemiciliği Şirketi Başkanı Rauf Valiyev de Türkiye'nin ülkeler arasında işbirliği geliştirmesi konusunda önemli bir rol üstlendiğini, bölgede gerçekleştirilen ulaştırma projelerine katkıda bulunmayı hedeflediklerini belirterek Hazar Projesi ve Yeni İpek Yolu projelerinde de firmalarının faaliyet göstereceğini ifade etti.
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri Halil Akıncı ise Batı'daki ekonomik büyümenin gelecek yıllarda ortalama yüzde 3, Türki cumhuriyetlerinde ise yüzde 10 olmasını öngördüklerini söyledi. Çin'den deniz yolu ile bir emtianın gelmesinin 23 bin kilometre olduğu bilgisini veren Akıncı, ancak Bakü-Tiflis ve Marmaray yolu ile olursa emtianın 8 bin 500 kilometrelik yol kat edeceğini, kısa yolla ulaşım için kararlılık gösterilmesi gerektiğine dikkati çekti. Akıncı, bütün bunlar gerçekleşirse bölgedeki ticaret hacminin artacağını vurguladı.
Irak Enerji Enstitüsü Direktörü ve Irak Federal Parlamentosu Enerji ve Ekonomik Danışmanı Luay Jawad al-Khatteeb, doğalgaz talebinin 2040 yılında 2 katına çıkacağına atıfta bulunarak, Türkiye'nin doğalgaz arz güvenliği konusunda coğrafi konumunun stratejik öneme sahip olduğunu ifade etti. Gelecek üç yılda Irak petrol üretiminin 9,1 milyar varile çıkacağını öngördüklerini söyleyen Khatteeb, bununla birlikte önemli gelirlerin olacağını ve bu gelirle birlikte yatırım yaparken Irak'ın dışını da düşünebileceklerini ifade etti.
Hazar Ödülleri Sahiplerini buldu
Gelenekselleşen Hazar Ödülleri bu yıl da Hazar Forumu sırasında sahiplerini buldu. Yılın projesi dalında ödüle “Bakü-Tiflis-Kar” projesi layık görüldü. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım, Azerbaycan Ulaştırma Bakanı Ziya Mammadov ve Gürcistan Ekonomi ve Kalkınma Bakan Yardımcısı Natia Mikeladze’ye ödülleri Hazar Strateji Enstitüsü Genel Sekreteri Haldun Yavaş tarafından tevcih edildi.
Hazar Bilimadamı Ödülü’ne Ünlü Tarihçi Prof. Dr. Kemal Karpat, Hazar Spor Ödülü’ne Azerbaycan Satranç takımı adına Şahriyar Mammadyarov , Yılın Gazetecisi Ödülüne Hürriyet Daily News Genel Yayın Yönetmeni Murat Yetkin, Yılın Sanatçısı kategorisinde ödüle Tünzale Ağayeva, Yılın Filmi dalında ise çekimleri henüz tamamlanan “Kafkas” filmi layık görüldü.Filmin prodüktörü, yönetmeni ve oyuncusu Erhan Güleryüz ile başrol oyuncuları Tuğçe Kazaz ve Hasan Kaçan’a ise ödüllerini Azerbaycan Milletvekili Ganire Paşayeva verdi.
Törende bölgedeki projelere katkı yapan kurum ve kişilere de plaket takdimi gerçekleştirildi. Socar Türkiye CEO’su Kenan Yavuz, BP Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan Sorumlusu Gordon Birrel ve EWE Holding Yönetim Kurulu Başkanı Williem Shroeder plaketlerini Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım’ın elinden aldı.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ise Lotus Genel Müdürü Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi İbrahim Sarıca, Yüksel Karkın Küçük Avukatlık Ortaklığı’ndan Cüneyt Yüksel, Dla Pipper’den Ben Donavan , TİKA Başkanı Serdar Çam adına Kurumsal İletişim Koordinatörü Yusuf Kasarcı ve Tekfen İnşaat Genel Müdürü Levent Kafkaslı’ya plaketlerini verdi.
