Avrupa Birliği, İran’a yönelik sert yaptırım kararları konusunda bugün karar verecek. Yaptırımların amacı İran’ın tartışmalı nükleer faaliyetlere son vermesi ve müzakere masasına dönmesi.
AB’nin yaptırımları, İran için hayati önem taşıyan petrol ve doğalgaz sanayisini hedef alıyor.
İran’ın nükleer programı çerçevesinde uranyum zenginleştirme çalışmalarını durdurmaya yanaşmaması üzerine BM Güvenlik Konseyi, 9 Haziran tarihinde dördüncü tur yaptırımları onaylamıştı. Ancak AB ve ABD, BM kararının da ötesine gidecek kendi yaptırımlarını uygulama kararı aldı.
Almanya Dışişleri Bakanı Guido Westerwelle ek önlemlerin hedefi ile ilgili olarak, “Biz Avrupalılar ek önlemler alınmasını istiyoruz. Bu, tutumunu değiştirmesi ve nükleer silahlanma yönünde atılacak her tür adımdan kaçınması için İran yönetimine açık bir sinyaldir” açıklamasını yaptı.
Yeni yasaklar
AB’nin ek yaptırımları, İran enerji sektörüne ekipman, teknoloji ve hizmet satışını yasaklıyor. Ayrıca konvansiyonel silahlarda kullanılabilecek türden nükleer materyal, kimyasal madde, mikroorganizma gibi madde ve malzemelerin de satışına yasak getiriliyor. Hem sivil hem askeri alanda kullanılabilecek yasaklı malların arsında bazı enformasyon teknolojileri, lazer ve navigasyon araçları da dâhil. Ayrıca Avrupa’ya İran’dan kargo uçuşlarının, petrol ve doğalgaz sektörüne yeni yatırımların, İran hükümetine ait aktivitelerin sigortalanması ya da reasüransı ile iki yılı aşan vadedeki ihracat kredi garantilerinin yasaklanması da planlanıyor.
İran bankaları hedefte
AB’nin ek yaptırımları İran bankalarını da hedef alıyor. On bin euroyu aşan para havalelerinin Avrupalı yetkililere bildirilmesi, 40 bin euroyu aşan havalelerde de izin alınması gerekecek. İran ile bağlantılı bankaların AB içinde şube açması da yasaklanacak.
AB’de İran rejiminin ve nükleer programın finansörü olarak görülen Devrim Muhafızları da hedef tahtasında. Avrupa’daki mal ve paraları dondurulan ve haklarında seyahat kısıtlaması getirilen rejimin önde gelen isimlerinden oluşan liste genişletilecek.
Kargolara sıkı denetim
Yeni yaptırımlar uyarınca enerjinin yanında taşımacılık sektörü de mercek altına alınıyor. Bu çerçevede İran’a ait özellikle de yük taşıyan gemi ve uçakların denetlenmesi de gündeme gelecek. Avrupa’da çok sayıda şubesi bulunan devlete bağlı İran İslam Cumhuriyeti Gemicilik Hattı’na özel önem veriliyor. Avrupa limanlarına gelen İran devlet denizyollarına ait gemiler daha sıkı kontrolden geçirilecek.
Avrupa Parlamentosu İran Delegasyonu Başkanı Barbara Lochbihler de yaptırımların amacını, ‘nükleer program konusunda İran yönetimini tutumunu değiştirmeye zorlamak' olarak özetliyor.
Lochbihler, “BM Güvenlik Konseyi'nde daha yumuşak formüle edilen kararların ardından AB’nin bu kararları düzeltip sertleştireceği ortadaydı. Yeni yaptırımlarda işte bunun dikkate alındığını, ‘akıllı yaptırımlar’ eğiliminin güçlendiğini görüyoruz” görüşünü kaydediyor.
Ahmedinejad'dan uyarı
İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ise yaptırımların yürürlüğe girmesi öncesinde AB’yi uyardı ve tek taraflı yaptırımlara İran’ın tepkisinin hızlı olacağını ve pişman edeceğini söyledi. İlişkilerde tansiyonu ya da yeni kararlar çıkarılmasını hoş karşılamadıklarını belirten Ahmedinejad, mantık ve dostluk peşinde olduklarını kaydetti ve “İran halkına karşı gemi ya da uçaklarımızın teftişi gibi önlemler alan, yanıtımızın gecikmeyeceğini bilmeli” diye konuştu. İran karşıtı ajandasında ABD’nin yanında olan ülkelerin İran’ın düşmanı olarak görüleceği uyarısında bulunan Ahmedinejad, “İran halkından gelebilecek bu tür bir tepkinin karşı tarafı pişman edeceğini deneyimler gösteriyor” dedi.
İran Cumhurbaşkanı merkezi Viyana’da bulunan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na da çıkıştı ve ‘kurumun işbirliği değil, husumet peşinde olduğunu sonunda anladıklarını’ söyledi. Nitekim İran meclisi, Ajans ile işbirliğini yeniden gözden geçirme ve hatta azaltma yönünde bir yasa tasarısı üzerinde çalışıyor.
İran dünyanın en büyük dördüncü petrol üreticisi olmasına rağmen, rafineri kapasitesi eksikliği nedeniyle petrol ihtiyacının yüzde 40’ını ithal etmek zorunda kalıyor.
AB, yaptırımlara paralel olarak İran ile ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Rusya ve Çin’in katıldığı Altılı Görüşmeler’in yeniden başlatılması için de çabalarını sürdürüyor. AB’nin Güvenlik ve Dış Politika Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton’ın geçtiğimiz ay İran’a müzakereleri yeniden başlatma çağrısına yanıt geldi. Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İstanbul’da İranlı mevkidaşı Manuçehr Mutteki ile görüşmesinin ardından yaptığı açıklamada, İran tarafının Ramazan’dan sonra Eylül ayında müzakerelere başlamaya hazır olduğunu aktardı.
