Kriz sürecinde acaba kaç gemi inşa mühendisi işini kaybetmiştir? Bu soruya kesin bir cevap verebilmek için, gemi mühendislerinin güncel istihdam durumlarını sürekli olarak takip altında tutan bir sistem olması gerekiyor. Bu süreçte yaptığım araştırm
Kriz sürecinde acaba kaç gemi inşa mühendisi işini kaybetmiştir?
Bu soruya kesin bir cevap verebilmek için, gemi mühendislerinin güncel istihdam durumlarını sürekli olarak takip altında tutan bir sistem olması gerekiyor. Bu süreçte yaptığım araştırmada böyle bir sistemin varlığına ne yazık ki rastlayamadım.
TMMOB Gemi Mühendisleri Odası (GMO) üyesi gemi mühendislerinin sayısı (Ocak 2012 itibariyle) 2864 olarak belirtiliyor [1] ama bunların yüzde kaçının aktif şekilde tersanelerde çalışmakta olduğuna (istihdam oranına) dair bir rakam/oran bulunmuyor. Veri kıt olunca da, küresel krizin gemi mühendisleri üzerindeki etkisini kesin rakamlarla ortaya koymak zorlaşıyor.
Umarız, en kısa zamanda gemi mühendislerinin istihdam durumunu güncel olarak takip etmeye ve kriz nedeniyle işini kaybedenlere yeni bir iş bulmada destek olmaya yönelik etkin bir takip ve destek sistemi oluşturulur.
Aslında, gemi mühendislerinin durumunu, işçilerin durumuna paralel düşünmek pek yanlış olmaz. Çünkü sonuçta zaten çoğu taşeron firmalarda birlikte çalışıyorlar.
Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği Derneği (GİSBİR)’nin rakamlarına göre; tekne imal firmalarının istihdamıyla birlikte gemi inşa sektöründe çalışanların sayısı 2007 yılında 33480 iken, kriz dolayısıyla % 44.3 azalarak 2011 yılında 19500’e gerilemiş [2].
İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Yönetim Kurulu Başkanı Metin Kalkavan'ın 2012/Mart ayı içerisinde yaptığı ve basına da yansıyan [3]: “Kriz öncesi dönemde yılda neredeyse 600'e yakın projenin üretimini yapıyorduk. Şu anda 10-20 gemiye düştük. Tablo bu kadar açık. Türkiye'de gemi sanayinin en büyük üstünlüğü yetişmiş insan gücü idi. Şimdi bu şansımız da azalıyor. Yetişmiş işgücümüz 40 bin düzeyinde iken son iki yılda bu sayı 12 bine kadar düştü. İstihdamın nerdeyse üçte ikisini kaybettik. İstihdamın 3-4 binini sadece askeri projeleri üreten tersanelerde çalıştığı hesaba alınırsa istihdamdaki kaybımız çok daha yüksek olduğu daha iyi anlaşılır. Şu anda öyle bir noktaya geldik ki Tuzla tersanelerinde en büyük müşterimiz askeri projeleri özel sektöre açan Savunma Sanayi Müsteşarlığı oldu. SSM'ye gerçekten çok müteşekkiriz. Ayrıca bu tersanelerde en az 3-4 bin kişiye de istihdam yaratılmış olması da çok olumlu bir durum.” şeklindeki açıklamaları ise, tersanelerdeki işgücü kaybının GİSBİR'in rakamlarından çok daha fazla olabileceğine işaret ediyor. Bu ifadelerden, askeri projeler dışında tersanelerdeki istihdamın (12000-4000=) 8000 civarında olduğu sonucu da çıkıyor.
Zaten, TÜSİAD tarafından Ekim 2010’da hazırlanan “Türkiye Sanayisine Sektörel Bakış: Gemi İnşa Sanayi” başlıklı raporda da, 2008 yılında 33000 olan istihdamın 2010 yılında 8000’e düştüğü belirtiliyordu [4].
Dolayısıyla, kriz nedeniyle tersanelerdeki işgücü kaybıyla alakalı karşımıza farklı dönemlere (son 3 yıla) ait üç değişik oran çıkıyor:
GİSBİR : % 44.3
İMEAK DTO: 2/3 (%66.6)
TÜSİAD : %75,7
Gemi mühendislerinin küresel krizden etkilenmediğini söylemek imkânsız. Ama bunu somut rakamlarla ortaya koyabilmek gerekir.
Mevcut durumda, gemi mühendislerinin güncel istihdam durumunu sürekli takip eden bir sistem olmadığı için, güncel istihdam durumu ile ilgili somut bilgilere erişmek mümkün olmuyor. Dolayısıyla, tersanelerin zirve yaptığı 2006-2007 yıllarında çalışan gemi mühendisi sayısı kaçtı, bugün kaç? sorusunu kesin bilgilerle cevaplamak da mümkün olmuyor.
Gemi mühendislerinin işini kaybetme durumunun işçilerin durumuna paralel olduğunu varsaydığımızda ise, %44.3 - %66.6 - %75.7 olmak üzere üç farklı rakamla karşılaşıyoruz ve bu rakamlar -en iyimser ihtimalle bile- tersanelerde çalışan her 2 gemi mühendisinden 1'inin kriz nedeniyle işini kaybetmiş olabileceğine delâlet ediyor.
Tabi bu, sadece tersanelerde çalışan (serbest olmayan) gemi mühendisleri için yapılmış bir tahmin. Bir de piyasada proje bazlı çalışan serbest gemi mühendisleri var. Onlar ise gemi inşa projelerindeki azalmadan dolayı iş hacminde daralma yaşıyorlar.
Hatta, klas kuruluşlarında ve gemi dizayn bürolarında çalışan gemi mühendisleri için de benzer durumların belli seviyede geçerli olduğunu söyleyebiliriz.
Sonuç olarak;
TMMOB Gemi Mühendisleri Odası (GMO) tarafından, örneğin “Gemi Mühendisi İstihdam Takip ve Destek Sistemi” gibi bir sistem kurulması halinde, gemi mühendislerinin küresel kriz karşısındaki durumunun somut verilere dayalı olarak (istatistiki yorumlar da dahil) doğru ve net bir şekilde belirlenmesi ve kriz nedeniyle işini kaybeden gemi mühendislerinin yeni bir iş bulma sürecine meslek kuruluşu olarak destek olunması açısından yararlı olacağı kanaatindeyim. Tabii ki, bu tavsiyelerimiz, benzer sisteme ihtiyacı olan diğer meslek kuruluşları için de geçerli.
FATİH YILMAZ
Gemi İnşa Müh., GMO Üyesi
[1] GMO 42.Dönem Faaliyet Raporu, 2011.
[2] http://www.gisbir.org/istatistikler-1/4 (zt: 28.07.2012)
[3] http://www.denizhaber.com.tr/gemi-insa-san./41037/metin-kalkavan-deniz-ticaret-odasi-tersane-gemi-denizhaberajansi.html (zt: 28.07.2012)
[4] “Türkiye Sanayisine Sektörel Bakış: Gemi İnşa Sanayi” Raporu, TÜSİAD, Ekim 2010
