Naziler’den kaçan 773 Yahudi ile İstanbul Şile açıklarında batırılan Struma gemisi, 78 yıl sonra anılıyor. Diplomasi ve iş dünyasının tanınmış ismi Aaron Nommaz, Sovyet denizaltısının torpillediği gemiden kurtulan tek kişi olan David Stoliar’ın hayatını kurgulayarak edebiyata yeni bir kitap kazandırdı. Portekiz Fahri Konsolosu Aaron Nomaz’ın “Vicdanları Sorgulatan Hikaye: Struma” adlı kitabı, Struma’dan kurtulan tek kişi David Stoliar’ın yaşamının devamını konu alıyor. Faciayla ilgili İngilizleri suçlayan Nommaz, kitabında Stoliar’ın Romanya’da fabrikatör oğlu olarak başladığı hayatının Türkiye’de nasıl yön değiştirdiğini anlatıyor.
gönderilmesini, Yahudi evlerine çizilen gamalı haç işaretlerini, Yahudi gençlerin evlenmesine engel Drahoma sorununu ve atletizm yarışlarını anlatan Aaron Nommaz, II. Dünya Savaşı’ndaki Romanya’yı başarıyla betimliyor. Gestapo lideri Nazi General Von Ravenstein’ın sözlerine yer veren Nommaz, David Stoliar’ın köhne vapur ‘Struma’ günlerini 75 sayfada özetliyor.
‘En güzel gemi gibi’
Nommaz, Stoliar’ın Nazilerden kaçmak için bin dolar karşılığı bindiği gemiyi onun ağzından şöyle anlattı: “Elimdeki bilete baktım. Bir not vardı üzerinde. ‘Sakin olmayan sularda, 600 kişiyle rahat olmayan şartlarda seyahat edilecek, kabinleri, tuvaletleri kısıtlı ve yemek salonu olmayan gemide herkes kendi imkanlarıyla hareket edecektir. Yaşlılar, çocuklar ve kadınların üstlere tırmanmaları zor olduğundan alt ranzalar onlara verilecektir.’ Normal zamanda asla binmezdim ama bana dünyanın en güzel gemisi gibi görünüyordu Struma.”
David Stoliar - İsmail Aslan
Şileli balıkçı kurtardı
Struma gemisi, Nazilerin uyguladığı soykırımdan kaçmak isteyen 773 Yahudi mülteciyi 12 Aralık 1941’de Romanya’dan İstanbul’a getirmişti. Sarayburnu’nda 69 gün bekletilen mültecilere Kızılay gıda yardımı yaparken, gemi 24 Şubat’ta götürüldüğü Şile açıklarında, Rusya’ya ait denizaltı tarafında batırılmıştı. Şile’de 80 metre derinliğe gömülen gemiden sadece David Stoliar kurtulmuştu. Stoliar, kendisini kurtaran balıkçı İsmail Aslan’ı 2005 yılında ziyarete gelmişti.
‘Neden İngilizler?’
Aaaron Nommaz şunları anlattı: “Struma, Balkanlar’da bir nehrin adıydı. Ama bir trajedinin simgesi oldu. Bu gemi, devletlerin siyasi anlaşmazlıkları yüzünden Karadeniz’e gömülürken, 700’den fazla sivile mezar oldu. Yüzlerce insan yok oldu. O dönemi anlatmak için çok araştırma yaptım. Struma olayında İngilizlerin çok kabahatli olduklarını düşünüyorum. İngilizler petrol nedeniyle Araplara yaranmak için soykırımdan kaçan Yahudilerin Filistin’e gitmesine engel oldu. Sonuçta kağıt parçaları olan vizeyi vermediklerinden insanların hayatlarını kararrtılar. Şimdilerde anma törenlerine katılmaları bir jest kabul edilebilir. Struma’nın hatırlanması gerektiğine inanıyorum. Yakın tarihimizdeki bu olay unutulmamalı. Kitapta gerçekle örtüşen dönem kahramanları yarattım ve Kızılay’ın yardımlarını vurguladım.”
Gökhan Karakaş / Milliyet
