Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımada konumuyla ülkemiz asırlardır denizle ve deniz yaşantısı ile hemhal olmuş bir coğrafyadır. Aynı zamanda üç kıtanın ve üç imparatorluğun payitahtı, Napolyon’un tabiriyle “Dünya bir imparatorluk olsaydı başkenti İstanbul olurdu” ifadesine sahip olmuş İstanbul şehri de bir yarımada konumundadır. Son yapılan Yenikapı kazıları sonucunda yaklaşık 8000 yıllık geçmişi ile o dönemde de bir liman şehri olma özelliği ile İstanbul, bugünde Dünya’nın sayılı liman şehirlerinden biri olarak denize olan bağlılığını devam ettirmektedir.
Ülkemiz coğrafyasında ve İstanbul’da yaklaşık 1000 yıldır süren Türk hâkimiyeti döneminde deniz ve deniz yaşantısı üzerine kütüphaneler dolusu kültürel birikimler oluşmuştur. Ancak ne yazık ki, deniz kültürünün ve tarihinin ülkemizde istenilen düzeyde bilinmediği de bir gerçektir.
“Türkler tarih yapar, ancak yazmaz” diye toplumumuzda bir kanı vardır. Hakikaten İstanbul’un fethiyle birlikte İstanbul şehrimizde kullanılmaya başlayan ve fiili olarak 1980’lerin ortasında tamamen ortadan kaybolan bir meslek olan “Mavna ve Mavnacı Esnafı”nın yaklaşık 550 yıllık tarihini bu coğrafyanın insanları olarak bizler yapmışızdır. Ancak beşbuçuk asırlık bir tarihi olan mavnacı esnafı ve mavna işletmeciliği hakkında hiç bir matbu ve yazılı eserin olmaması çok manidardır. Günümüz denizcilik sektöründe yer alan bir çok armatörün geçmişinde mavnacılığın ciddi bir yer tuttuğu da bir gerçektir.
İstanbul’u yürekten seven ve asırlarca bu şehre hizmet etmiş olan “Mavna ve Mavnacı Esnafı” ne yazık ki günümüzde kaybolup girmiştir. Kaybolmuş bir değerin yaklaşık beşbuçuk asırlık tarihinin her aşaması İstanbul sevgisi, İstanbul’a hizmet ile geçmiştir. İstanbul’a özgün yapısı, ve bu şehrin insanına fayda sağlamak üzere geçen asırlar boyunca ne hikayeleri vardır mavnacıların. İstanbul’un kaybolan değerlerinden olan Mavna ve Mavnacılık İstanbul’un fethiyle birlikte başlayıp milenium çağına yaklaştığımız dönemde tamamen ortadan kaybolmuş bir meslek olmuştur. Fetihten itibaren beşbuçuk asır İstanbul Limanı ve Boğaziçi’nin gündelik görüntüleri ve sosyal yaşantısının ayrılmaz bir parçası olan mavnalar teknolojiye yenik düşerek kaybolup gitmiştir. Bizler yaklaşık 550 yıl İstanbul’a hizmet etmiş bir mesleğin erbaplarını ve hizmet aracı mavnaların tarihsel belleğini bu çalışma ile sizlerle paylaşıyoruz.
“Osmanlı’dan Günümüze Kaybolmuş Denizcilik Mesleği İstanbul Mavnaları” eseri üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, giriş, mavnacılığın menşei, fetihten itibaren Cumhuriyet Türkiye’sine kadar esnafın yapılanması ve yaşadığı zorluklarla beraber geçirdiği tarihçesi yer almaktadır. İkinci bölümde Türkiye Cumhuriyet’inin ilanıyla birlikte resmi olarak ortadan kalktığı 2005 yılına kadar olan dönem ayrıntılı bir şekilde anlatılmaktadır. Üçüncü bölümde ise mavnacı esnafı ile ilgili Osmanlı Arşiv Belgelerine yer verilmiştir. Son olarak ta eserin hazırlanması aşamasında faydalanılan bibliyografyaya yer verilmiştir. Bibliyografya bölümünde eserde kullanmadığımız kaynaklara da yer verilmiş olup, daha sonra bu alanda çalışma yapacak araştırmacı ve akademisyenlere katkı sağlamak amaçlanmıştır.
“Osmanlı’dan Günümüze Kaybolmuş Denizcilik Mesleği İstanbul Mavnaları” isimli bu çalışma asırlarca İstanbul’a hizmet etmiş olan bir esnafa vefa olarak hazırlanmıştır. Bu çalışmanın çıkış noktası Haziran 2009’da Mehmet Mazak’ın yazmış olduğu “İstanbul’un Deniz Hamalları Mavnalar” isimli makalenin yayınlanmasıyla başlamıştır. Makaleyi görüp okuyan Mecit Çetinkaya’nın girişimi ile deniz ticareti tarihimizde çok önemli bir yere sahip olan mavnacıların son temsilcisinin babası olduğunu söylemesiyle birlikte bu makaleyi bir eser olarak hazırlama fikri ortaya çıkmıştır.
Deniz Ticaret Odası tarafından yayımlanan 550 yıl İstanbul şehrine hizmet etmiş “Mavna ve Mavnacı Esnafı” nın tarihin derinliklerinde kalmış bilinmeyenlerini Araştırmacı Yazar Mehmet Mazak’ın editörlüğünde uzun çabalar sonucu ortaya çıkararak denizcilik tarihimizin mihenk taşlarından birini sektörümüze ve Türk dünyasına kazandırmış bulunmaktayız.
“Osmanlı’dan Günümüze Kaybolmuş Denizcilik Mesleği İstanbul Mavnaları” isimli çalışma teknolojiye yenik düşerek tamamen ortadan kaybolan bir mesleğin tarihi öyküsünü anlatmaktadır. Deniz Ticaret Odası’nın kaybolmuş bir değerimizi ve kültürümüzü kitaplaştırmasından ötürü Deniz Ticaret Odası Başkanı Metin Kalkavan’a ve ekibine şükranlarımızı sunuyoruz. Ayrıca Deniz Ticaret Odası’nın yayını olarak bu eserin ortaya çıkmasında emeği geçen Mecit Çetinkaya’ya, Adil Göksu’ya, Rıdvan Kartal’a, Genel Sekreter M. Murat Tuncer’e ve Alev Tunç Bey’e emekleri için teşekkür ederiz.
“Osmanlı’dan Günümüze Kaybolmuş Denizcilik Mesleği İstanbul Mavnaları” eseri ile İstanbul’un deniz kültürü hazinesine eşsiz bir mücevfer kazandırılmış oldu.
Kitap Künyesi
Yayın İsmi:Osmanlı’dan Günümüze Kaybolmuş Denizcilik Mesleği İSTANBUL MAVNALARI
Genel Yayın Yönetmeni:Mehmet Mazak
Proje Koordinatörü ve Editörü: Mehmet Mazak
Aşiv Araştırma:Cünet Tepe- Fatih Ceylan-Bayram Aydın-Fatih Güldal
Osmanlıca: İbrahim Akdağ
Belge Fotoğraf:Ayhan Uçar-Abdullah Gül- Nurullah Kasap-Cevdet Onaran
Metin Yazarı: Mehmet Mazak- Aylin Doğan
Yayınlayan: İMEAK Deniz Ticaret Odası
ISBN: 978-9944-60-691-2
