Zarif bir yüzücü olan cüce uzun balina, on yıl önce keşfedilmesine rağmen gizemini uzun süre korudu. Gözlemlendiklerine dair bildirimlerin şüpheli ve inandırıcılıktan uzak olması nedeniyle, alışkanlıkları ve hatta desenleri sır olarak kaldı.
Bilim insanları az görülen bu türün gizli yaşamının sırlarını nihayet çözmeye başladılar.
Madagaskar açıklarında yakın dönemde yapılan araştırmalar, hem karides benzeri küçük hayvanları yediklerini hem de bilim insanlarınca henüz açıklanamayan bir nedenle ağız dolusu “pis su” içtiklerini ortaya koyuyor.
New England Akvaryumu’nda deniz memelileri biyoloğu olarak çalışan ve balinaların yaşamlarını ilk kez belgeleyen ekibin başkanlığını yapan Salvatore Cerchio, “Çektiğimiz fotoğrafları ve videoları görenler, ‘Ne yiyorlar? Hiçbir şey görünmüyor' diyorlar,” şeklinde konuşuyor. “Ne yediklerini ben de henüz bilmiyorum.”
Doğal ortamları, yaşam biçimleri ve sosyal hayatlarıyla balinalar dünyasında öne çıkan cüce uzun balinanın esrarlı havası, gözle görünmeyen yiyeceği nedeniyle daha da artıyor.
Büyük An
Tüm bu farklılıklarına rağmen, cüce uzun balina ilgi odağı olmamayı başaran bir hayvan. Ancak 2003 Japon bilim insanlarının cüce uzun balinanın Bryde balinasının küçük bir türü değil de apayrı bir tür olarak tanımladı; 2006 yılındaysa genetik verilerle ayrı bir tür olduğu kanıtlandı.
Doğal Kaynaklar Koruma Konseyi deniz memelileri bilimcisi Francine Kershaw, 10 metrelik hayvanın tespit edilmemeyi başarmasının bilim insanları için pek de şaşırtıcı olmadığını söylüyor.
Yeni çalışmada yer almayan Kershaw, denizlerde yapılan araştırmaların pahalı olduğunu söylüyor. Ayrıca cüce uzun balina, denizden fırlayarak dikkatleri üzerine çeken kambur balina gibi gösterişçi balinaların aksine kendini belli etmiyor.
Cüce uzun balina bilimsel literatürde tanımlanmıştı tanımlanmasına ancak eldeki tek örnekler balina gemileri tarafından yakalanan ya da sahile vuran ölü hayvanlardı.
Sonra beklenen büyük an geldi.
Birkaç yıl önce Madagaskar yakınlarında yunus arayan Cerchio, orta boy balinalara rastladı. 24 Aralık 2014’te DNA analizlerinin geri gelmesiyle bu hayvanların cüce uzun balinalar olduğunu öğrendi. “Çok güzel bir Noel hediyesiydi,” diyor National Geographic kâşifi Cerchio.
Madagaskar’ın Nosy Be adası açıklarında su yüzüne çıkan cüce uzun balina “etkileyici ve güzel” beyaz desenlerini gözler önüne seriyor.
ABD Deniz Memelileri Komisyonu’nun desteğiyle çalışmalarını yürüten Cerchio, açıklı koyulu çarpıcı desenleri ve süper aerodinamik biçimiyle cüce uzun balinanın “zarafet ve güzellik” örneği olduğunu söylüyor. “Göz kamaştırıcı hayvanlar bunlar.”
Cerchio’nun ekibi, 2013 ve 2014 yıllarında 44 kez, 2015’te ise 80 kez Madagaskar açıklarında balina tespit etmiş.
“Sulu Çorba”
Ekibin Ekim 2015’te Royal Society Open Science’da yayımladığı ilk veriler, en azından gözlemlenen cüce uzun balinaların evcimen olduğunu ve tropik ve tropik altı sularında kaldığını ortaya koyuyor.
Bu durumun bir balina için tuhaf olmasının iki nedeni var. Çünkü balinalar genelde uzun mesafeler kat ederek göç ediyor ve yılın en azından bir kısmını yiyeceğin bol olduğu kutuplar civarındaki soğuk sularda geçiriyor.
Oysa tropikler, ağızlarıyla filtreledikleri küçük organizmalarla beslenen cüce uzun balina gibi oluklu balinalara pek fazla yiyecek şansı vermiyor.
Çalışmada yer almayan Scripps Okyanus Enstitüsü’nden deniz memelileri biyoloğu Matt Leslie, “Biz buna 'sulu çorba' adını veriyoruz,” diye açıklıyor. “En önemli sorulardan biri karınlarını nasıl doyurdukları.”
2015 sonlarında balinaların bulanık su içtiğini gözlemleyen Cerchio’nun ekibi, balık yumurtası veya insanın çıplak gözle göremeyeceği kadar küçük planktonları filtrelediğini tahmin ediyor.
Buzdağında Bir Çizik
Yeni gözlemler cüce uzun balinanın sosyal davranışlarının da farklı olduğunu gösteriyor. Birçok diğer balina türü gibi yakın bağları olan sürüler halinde yaşamıyorlar ama tek de dolaşmıyorlar.
Cüce uzun balinalar altı civarında hayvandan oluşan seyrek gruplar halinde dolaşıyor. Birbirlerini duyacak mesafede oluyorlar ama aynı zamanda birbirlerine oldukça fazla kişisel alan da bırakıyorlar.
Bu balinalar bir saat boyunca alçak sesle aynı melodiyi tekrarlıyorlar. Birkaç balina arada sırada bir koro misali sesini yükseltiyor. Erkeklerin bir dişi etrafında toplanıp sesleriyle kavga ediyor olabileceklerini söylüyor Cerchio. Ya da belki birer ilan-ı aşk bunlar.
Ekibin bundan sonraki hedefi balinaların içtiği deniz suyundaki yiyeceğin ne olduğunu saptamak ve doğal ortamlarında yapılması planlanan petrol ve doğalgaz araştırmalarından nasıl etkileneceklerini ortaya koymak.
“Bir tür olarak çok şey bildiğimizi zannediyoruz,” diyor Scripps Enstitüsü’nden Leslie.
“Ama bilmiyoruz. Okyanuslar hakkındaki bilgimiz ancak buzdağında bir çizik olabilir.”
National Geographic
Editör: TE Bilişim
