BROKERLİK MESLEĞİ NEREYE EVRİLİYOR ? GEMİ KİRALAMA PRODÜKTÖRÜ VE LOJİSTİK HİZMETİ SAĞLAYICILAR Bilindiği üzere ülkemizde BROKERLİK mesleği son yıllarda gençler arasında çok popüler olmaya başlamıştır. Bundan 30-40 yıl önce bu mesleğe Broker olarak b
BROKERLİK MESLEĞİ NEREYE EVRİLİYOR ?
GEMİ KİRALAMA PRODÜKTÖRÜ VE LOJİSTİK HİZMETİ SAĞLAYICILAR
Bilindiği üzere ülkemizde BROKERLİK mesleği son yıllarda gençler arasında çok popüler olmaya başlamıştır. Bundan 30-40 yıl önce bu mesleğe Broker olarak başlayan bir çok kişinin zaman içinde Armatör olması da genç kuşaklarda görülen bu eğilimin ana nedenlerinden biri olmuştur. Broker olmak arzunun altında yatan ana neden ,bu mesleğin monoton bir iş olamaması, dünya ile entegre bir iş olması, bağlantı ve müzakere sürecinde heyecan ve adrenalinin en üst düzeyde olması ,hukuk, ekonomi ve teknik hususlar gibi Deniz Taşımacılığına hakim 3 ana disiplini bünyesinde barındırması yanı sıra tamamıyla DUYGUSALDIR. Yani yüksek kazanç beklentisi ve zengin olma hatta geçmişte olduğu gibi ARMATÖR olma sevdası ya da beklentisidir. Üstelik bu yüksek kazançlar geçmişte meslek imtiyazı sağlayan her hangi bir yüksek okul yada fakülteden mezun olmadan iyi bir lise İngilizcesi ile sağlanabilmekteydi. Hatta daha da ötesinde 4-5 defter sayfası bilgi ile yıllarca bu alanda broker olarak çalışabilmek ve büyük paralar kazanabilmek de mümkündü.
OYSA BU GÜN İÇİN DURUM GEÇMİŞTEN FARKLIDIR
Bu yazımda genç kuşaklara yol göstermesi düşüncesi ile bu meslek ile ilgili yanlış bilgiler ve mesleğin nereye doğru evrildiği açıklanmaya çalışılmıştır.
1-Bu mesleğin adı BROKERING’mi yoksa BROKING midir; Geçen sene bu meslekten bir yetkili önemli bir Üniversitemizde yaptığı bir sunumda bu mesleğe yanlışlıkla Brokering denildiğini aslında isminin Brokıng olduğunu ileri sürmüştür. Ancak bir çok Broker şirketi ilanlarında Brokering ifadesini kullanmaktadır. O halde doğru nedir? Doğru her iki ifadenin de kullanılabileceği yönündedir. Baltıc Exchange ve ICS(Instıtute of Internatıonal Chartered Shıpbrokers) Broking ifadesini kullanmayı , Dünya Deniz Ticaret Üniversitesi ise Brokering’i kullanmayı tercih etmektedir.(Bu üniversitenin eğitim programlarından birinin adı ‘’Chartering Practıce and Ship Brokering’’dir. Bilindiği üzere Broker kelimesi İngiltere de 1355 yılında ortaya çıkmış ve İngilizceye girmiştir. Yine bilinir ki İngilizce de noun’lar(İsim) ‘’ıng’’ takısı almak sureti ile fiil olarak ta kullanabilmektedir‘’waterıng =sulama ‘’gibi. Dil uzmanı olmadığım için bu konuda haddimi aşarak daha fazla detaya girmek istememekle beraber ,ben şahsen yukarıdaki iki kelimeyi de kullanmaktan çekinmem.
2-Forwarder Broker,yada Forwardıng Broker; Yine bu alanda bu tip tanımlamaların yapıldığına şahit olunmaktadır.
Forwarder’ların fonksiyonları ile Broker’ların fonksiyonları tamamı ile birbirlerinden farklıdır. Forwarder’lar Brokerlara göre daha kapsamlı ve geniş hizmet sunarlarken ,hatta kendilerine ait olmayan vasıtalar ile taşıma işini realize ederken ve çoğu kez taşıyan sıfatına haiz olurken broker taşıma işine sadece aracılık yapmaktadır. Forwarder zaman zaman yük bağlasa bile ,müşterisine sunduğu hizmet bir Brokerlik hizmetinin çok daha ötesine gitmektedir. Aslında pratikte ve literatürde günümüzde broker’ların yaptığı hizmetlerin çeşitlendiği belirtilse de(Ülkemizde özellikle koster piyasasında çok görülür.) (Örneğin Demmurage/Despatch hesaplamaları,Acente Tayini, piyasa araştırması vb)bir broker asli taşıma işine girmez. Girerse yaptığı iş taşımaya aracılık değil bizatihi taşıma işi olacaktır.
Konteyner taşımacılığının devreye girmesi ve gelişmesi ile Konvansiyonel Taşımalardaki Forwarder Fonksiyonu da değişmiş ve karşımıza Amerikan Terminolojisine göre NVOCC(Non Vessel Operating Common Carrrıer) ,Kıta Avrupası Terminolojisine Göre (Non Vessel Operatıng Contaıner Carrıer) kısaca NVOC yani Gemi İşletmecisi OlmayanTaşıyan kavramı çıkmıştır. Bu şirketler bir taraftan LCL esası ile konsolidasyon yaparken bir taraftan da Lıne lar ile yaptıkları Slot Charter anlaşmaları ile FCL yada LCL konteynerlerin taşıyanı olarak hizmet vermektedirler. Hatta verdikleri hizmetlerin içine vaktiyle Forwarder’ların yaptıkları bazı hizmetler de ilave olmaktadır.
Bu şirketlere hala pratikte Forwarder dense bile ,litaratürde ve bu şirketlerin kendilerini tanımladıkları şekli ile LOJISTİC PROVIDER denilmektedir. Gerçek Forwarder’lar ise evrilerek anahtar teslim büyük projelerin, taşıma işlerinin organizasyonuna ve gerçekleştirilmesine soyunmaya başlamışlardır. Bu hizmet içinde taşıma organızasyonu yani bookıng dahil bir çok farklı husus bulunmaktadır. Münferiden sadece Konteyner Hatlarına konteyner yükü bağlantısı yapan ve karşılığında komisyon alan şirketler ise KONTEYNER BROKERİ olarak isimlendirilmektedir. Bu brokerlar kendi adlarına Lıne dan konşimento aldıkları taktirde ise artık Broker değil NVOC yani Taşıyan karşısında TAŞITAN / YÜKLEYİCİ olmaktadırlar.(Detay için bakınız Difference Between a Freıght Forwarder and Broker Harıesh Manaadier)
Yine bir çok kaynakta Freıght Forwarder ile Freıght Broker’ın ayrı fonksiyonlara sahip kuruluşlar olduğu ancak çoklukla birbirleri ile karıştırıldıkları ileri sürülmektedir. Dolayısı ile litaratürde FORWARDING BROKER diye bir kavram yoktur. Özetle öğrencilerime de açıkladığım üzere ‘’BROKER IS INTERMEDİARY BUT FORWARDER PROVIDE SERVICES AND SOMETIME ACT AS CARRIER’’ Freıght Broker’lar(Lojistik Broker’leri-Bizim Açık Piyasa Brokerlerinden farklı olarak)Nakliye, Lojistik,dağıtım hizmetlerini içeren mala katma değer katan hizmetleri görürler, ancak bu hizmeti sağlarken mala fiziki olarak elleri değmez. Yani kısaca bu hizmetleri bilfiil perform etmezler ,bu hizmetlerin yapılmasına aracılık ederler.
3-Armatör ‘ün Brokeri kimdir?
Türkiye de Armatörler kendi KİRALAMA ELAMANLARINI ,Broker olarak lanse etmekte yada tanımlamaktadırlar. Aslında Armatörlerin ofislerinde Interhouse Chartering yapan elaman Broker değil Kiralama Elamanıdır. Türkiye de neden bu şekilde tanımlama olduğunu araştırdığımız da , küçük koster Armatör’ünün geçmişte Trade Management’ı out source kullanarak gerçekleştirmesi yani gemisinin ticari olarak bağlantısının yapılmasını bir Broker şirketine devretmesinden kaynaklandığı görülmektedir.
Bu Management şirketinde (Management Şirketi dememizin nedeni bu iki şirket arasındaki ilişkinin bir Broker ilişkisinden çok Management Şirketi ilişkisine daha yakın olmasından kaynaklanmaktadır.)Zamanla kendi ofisinde kiralama elamanı çalıştırarak ticari idareyi de yürütmeye başladığı zaman bu alışkanlık devam ederek kendi kiralama elamanlarına da Broker denilmesi devam etmiştir. Ancak mesele bu kadar da basit değildir. ICS de Dry Cargo Chartering kitabında Kiracının ya da Armatörün ofisindeki kiralama elamanlarına da Broker denildiğinden söz etmektedir. Fakat burada üzerinde durulması gereken husus bunlara Broker denilmesi icap ettiğinden bahsetmemektedir. Bazı yerlerde(Ülkemizde olduğu gibi )bu elamanlarında Broker olarak adlandırıldığından söz etmektedir. Yani bir durum tespiti yapmaktadır. Ayrıca ICS Akademik derinliği olan bir kurum değildir. Bana göre Armatörün kiralama elamanı Broker değildir. Çünkü yaptığı iş Broker fonksiyonunu taşımaz.
Örneğin: Bir Armatörün Exclusıve Brokeri ve ofisinde bir kiralama elamanı olsun. Burada Exclusıve Broker Armatörün yetkili brokeri olup ,gerektiğinde yetkiyi temsil ettiği armatörün Kiralama elamanı yani Prıncıpal adına hareket eden kiralama elamanından alacaktır. Burada Broker kiralama işleminde aracı, kiralama elamanı ise Armatör tarafında ,onun yetkilerine haiz Prıncıpal dır(Zımnen)Bir kira sözleşmesini imzalarken Broker sıfatı ile değil Armatörün elamanı olarak imzalamaktadır.
Dolayısı ile iki fonksiyon arasında çok büyük bir fark bulunmaktadır. Bütün hukuk sistemlerinde Broker tanımı yapılmış olup, Kiralama elamanı bu tanım içine girmemektedir.
4-Brokerin Görevi Nedir?
-Gemiye yük yüke gemi bulmak ,bu bir brokerin asli görevidir. -Bilgi kaynağı olmak, istenildiğinde gerekli bilgiyi müşterilerine sunmak -Temsil ettiği Armatör ve Kiracıya Piyasa’nın gidişatı hakkında bilgi vermek. Geleceğe dönük kestirmeler ve piyasa analizi yapmak. -Kiralama Müzakerelerinde kullanılan terim ve Cls’lar hakkında temsil ettiği taraflara bilgi sağlamak. -Taraflar arasında ortaya çıkan problemlerin çözülmesinde aracılık etmek ve katkı sağlamak. Bir broker bu görevlerini iyi bir şekilde yapabilmek için Piyasanın göbeğinde tüm piyasayı yakinen takip etmek zorundadır. Bunun içinde önce iyi bir yabancı dil bilmek ve Müşterilerine sunacağı uygun yük yada gemi için kendisine gelen 1000 lerce mesaj için iyi bir filtreleme sistemi oluşturmak zorundadır.
Brokerlar adeta müşterilerinin GÖZÜ VE KULAĞI GİBİDİRLER. Piyasada ne olup ne bittiğini takip ederken ,aynı zamanda temsil ettikleri tarafların rakiplerinin ne yaptıklarını da takip ederek müşterilerine bildirirler. Tüm bunları yapabilmek ve bağlantı müzakerelerini yürütebilmek için brokerların, iyi bir gemi, yük, liman, kiralama prosesi ,kiralama hukuku, yükleme tahliye ve istif yöntemleri hususunda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Artık günümüzde brokerlar yük cinslerine, gemi türlerine ve çalışılan segment’e göre ihtisaslaşmaktadırlar. Koster Brokeri, Dry Bulk Brokeri, Cape Brokeri vb gibi
4-Kimden İyi Broker Olur?
Mankenden sinema ya da tiyatro oyuncusu olmaz gibi bir meslek taassubu içine girmek doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Kaldı ki ben , istisnaları olmakla birlikte tiyatro dışındakilerin daha iyi sinema oyuncusu olduğu inancında olan biri olarak, bir mesleğe girişi başka meslek sahipleri bakımından psikolojik olarak sınırlamadan yana değilim. HER KES BROKER OLABİLİR. ANCAK BAZILARININ DİĞERLERİNE GÖRE AVANTAJI OLDUĞU DA GERÇEKTİR.
İyi bir broker olmanın kriterleri, kimden iyi broker olunacağının da cevabı olacaktır.
-Sinirli kişiden iyi bir broker olmaz. Broker sakin ve karşısındakinin sinirini yumuşatacak yapıya sahip olmalıdır.
-Konsantrasyon problemi olan Sıkıntılı , hiperaktif birinden iyi Broker olmaz.
-Sabırsız, toleransı olmayan birinden de Broker olmaz.
-Dağınık ,tertipsiz ve düzensiz insandan iyi Broker olmaz.
-Broker ‘ın itici olmayan ,ikna edici iyi bir ses tonu olmalıdır.
-Göz hafızasının iyi olması gerekir.
-İfade kabiliyeti yüksek, konuştuğu ANA DİLE ve İNGİLİZCE’ye ,bu dillerde aynı anlama gelecek en az 3 farklı WORDING hazırlayabilecek düzeyde hakim olması gerekir. Kısaca alternatif Kıra Sözleşmesi maddeleri hazırlayabilecek düzeyde dile hakim olması icap eder.
-İşine agresif olmalıdır. Competatıve bir broker tüm rakiplerinin önünde olmak onlardan daha hızlı hareket etmek zorundadır. Aksı taktirde bu piyasada ayakta kalamaz. Bunun içinde işine odaklanarak ve konsantre olarak bunun dışında başka bir şeyle ilgilenmediği taktirde başarılı olacaktır.
-Hayal gücünün ve yaratıcılığının güçlü olması gerekir.
-Kıvrak zekalı ve ifadesinde tutarlı olmalıdır.
-Broker dürüst olmalıdır. Temsil ettiği tarafı kendi menfaati için zarara uğratacak eylemler içinde bulunmamalıdır. Bu meslekte en önemli şey karşı tarafın güvendir.
Güven burada 3 anlamda kullanılmaktadır.
a)Dürüstlüğüne güven
b)Bilgi ve tecrübesine güven
c)Problem halinde Prıncıpal’ın yanında olup onu yarı yolda bırakmayacağına olan güven
-Hizmet Sektörü dişidir. Bu meslek efelik ,müşteriye kötü muameleyi kaldırmaz. Unutulmaması gereken husus müşteri ,Broker’ın patronudur.
-Yaptığı işi sevmeli ve öz güveni yüksek olmalıdır. Korkan kendine güveni olmayan kişiden iyi broker olmaz. KENDİNE GÜVENİ OLMAMAK, PANİK VE KONSANTRASYON ZAFİYETİ BU İSE HATA YAPMA RİSKİNİN YÜKSEK OLMASI DEMEKTİR. Hata ise Brokerlık mesleğinde yapılmaması gereken en önemli husustur. Bir Broker kendi suçu olmasa bile önündeki Brokerin kendisine yanlış geçtiği bir bilgiden temsil ettiği Prıncıpal karşısında sorumlu olmaktadır.(En azından İngiliz Hukuku açısından durum böyledir)
-İş hayatı dışında problemleri olan ve bunu işine taşıyan birinden iyi broker olmaz. Bu durum konsantrasyon zafiyeti demektir. Broker’lık ta en tehlikeli husus budur.
-Bu meslek çalışma saatleri düzenli olmayan iş koludur. Bir anlamda metres’dir. Çoğu kez eşine, ailesine, arkadaşlarına ayrılacak zaman yeterli olmayabilir. Dolayısı ile eşleri bu bakımdan anlayışlı olmayan çiftlerden başarılı bir Broker çıkmaz. Daha da ötesinde başarılı bir deniz işletmecisi de olmaz. Bu meslek çalışma saatleri belli Banka memuriyetine benzemez.(Yeri geldiğinde tüm hafta sonu çalışılır, yeri geldiğinde çıkılan tatilden geri dönülür, yeri gelir tiyatro bileti yanar, günü gelir davete herkes yemekten kalktıktan sonra ulaşılır , yada tatilde plajda bilgisayar başında elde telefon problem çözülür , kaldığınız otelde her kes sizi tanır. Çünkü telefonlarınız susmaz konuştuğunuz yüksek dolar miktarlarını da sizin kazandığınız sanılır. Laf arasında herkes sizi önemli bir iş adamı sanır ,iyi havanız olur. Ancak bu büyük meblağlardan alacağınız sadece 1.25 komisyondur )
-İyi bir broker zaman zaman topa basıp yaptığı bağlantıya dışarıdan bakabilme yetisine sahip olmalıdır. Yapılan bir çok hata, beyni yapılan işten arındırarak rolantiye alındığı zaman ortaya çıkar. Ben bir çok çözemediğim olayı ya da bir hatayı, sabah uykudan uyandığım ilk anlarda yakalamışımdır. Buda şu demektir. Beyin sürekli iş ile meşgul olur. Gece yattığınızda beyniniz hala rakamlar ya da bir mukavelenin maddesi ile boğuşmaktadır.
-Bir Broker’ın insan ilişkilerinin iyi olması gerekir. Belki de bu en önemli özelliklerden biridir. -Gemi İşletmeciliği ve Kiralama konusunda en az orta düzeyde bir eğitimden geçmiş olması gerekir.
-Zaman bu meslekte çok önemlidir. Çok seri çalışabilen, hızlı düşünebilen kişilerden iyi Broker olur. KAPLUMBAĞA’lardan iyi Broker olmaz.
-TÜM YUKARIDAKI HUSUSLAR BU İŞİN %50 Sİ İSE KİŞİNİN ŞANSLI OLMASI DİĞER %50 SİDİR. Kısmetsiz adamdan Broker olmaz. Bunu ortağınız, yanınızda çalışan birinde bile görebilirsiniz. Yanınıza bir elaman girer, bir anda işleriniz açılır. Çünkü kişi kısmeti ile gelmiştir.(Tüm bu hususlar 40 yıllık iş hayatımızdan damıttığımız sonuçlardır)
Bu yukarıdaki vasıfların cinsiyet bakımından en fazla hangi cinste kümelendiğine bakarsak karşımıza bayanlar çıkmaktadır. Bana göre bayanlar bu meslekte daha başarılı olmaktadır. Ancak bayanlar bakımından problem evlendikleri zaman çok çabuk meslekten ayrılmaları ve kalıcı olmamalarıdır. Hangi meslek sahibi olanlar bu alanda başarılı olabilirler? şeklindeki bir soruya cevap ise sadece ‘’Broker olmak için Lise tahsili +iyi bir İngilizce +Min 3 aylık bir Gemi İşletmeciliği ve Kiralama kursu yeterli olacaktır’’. Şeklinde olacaktır.
İyi bir kiralama elamanı ,ve iyi bir Gemi İşletmecisi yada kurumsallaşmış bir Brokerlık Şirketinde Üst kademe yöneticisi ve Dünya Çapında iyi bir broker olmak için ,bizatihi productıvite ve rasyonel düşünme bakımından ;Deniz İşletmeciliği, Ulaştırma Mühendisliği, Ekonomi, işletme, Hukuk, Lojistik, Yüksek Denizcilik Okullarından birinden mezun olup, Hukuk eğitimi alınmamış ise yüksek lisansın mutlaka Kiralama Hukuku üzerine yapılması ,Hukuk Eğitimi alınmış ise yüksek lisansın Deniz İşletmeciliği yada benzer bir dal üzerine yapılması yararlı olacaktır. Sale and Purchase Broker’ların ise Gemi İnşa Mühendisliği Yada Makine Mühendisliği yanı sıra Yüksek Lisanslarını Charter Hukuku yada Deniz İşletmeciliği üzerine yapmaları tavsiye edilmektedir. Ancak başka bir disiplinde eğitim alıp min 1 yıl Deniz İşletmeciliği konusunda eğitim alan ya da Yüksek Lisans yapan biri de bu meslekte başarılı olabilecektir. Bunun örneklerini Matematik, Metalurji , Maden Mühendisliği, Endüstri Mühendisliği ,İngilizce alanlarında Lisans eğitimi alıp bu mesleğe girenlerde görebilmekteyiz.
Prf ZEKİ ADAL ile birlikte (O tarihlerde Dr olup İstanbul Ticaret Odasında çalışmaktaydı/ 1989)rahmetli Kemal TOSUN hocayı ikna edip İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü içinde 1 Yıllık Deniz Taşımacılığı ihtisas programını kurdurduğumuz zaman ,hocanın talebi ve DB Deniz Nakliyatı Genel Müdürü Muzaffer AKKAYA’nın da kabul ve desteği ile bu eğitim için yukarıda sözü edilen mesleklerden önemli sayıda öğrenciye burs verilmiş ve bu öğrenciler bu okulda başarılı olarak eğitim bitiminde DB Deniz Nakliyat A.Ş de işe başlamışlardır.
Çoğu hala sektörde başarılı olarak görevlerine devam etmektedirler. Tüm bunlara ilave mutlaka en az 1 yıl Gemi Kiralama Merkezlerinden birinde (OSLO,HAMBURG,LONDRA,NEWYORK,SINGAPUR,SHANGAI,TOKYO)da staj yapmaları yada çalışmaları gerekmektedir. Dünyada uygulanan model budur. Norveçliler Amerika yada Kıta Avrupa’sında ,Amerikalılar ise Uzak Doğu yada Avrupa Piyasasında bir müddet çalışarak farklı tradisyonlar ve piyasalar hususunda bilgi sahibi olurlar.
4-Türkiye de Brokerlık Yaparak ya da Çalışarak Günümüzde Çok Para Kazanılmaz. Geçmişte Brokerlar bu alanda büyük paralar kazanmışlardır. Eskiden yazıhane ,yazıhane dolaşarak sefer sonu Navlun Simsarların dan (Navluncudan) yük bulmaya çalışan bir ofisi bile olmayan Çantacı Armatör(1)zamanla yerleşik düzene geçtiğinde bu sefer Navlunculuktan Brokerliğe evrilmiş şirketlere gemilerinin işletmesini vermiş ve zaman içinde bir çok küçük kaptan armatör varlığını sürdüremeyerek Küçük Armatörlükten Brokerlığa sermaye ve gemi transferi olmuştur. Adeta bu bakımdan bir transformasyon yaşanmıştır.
Kısaca BİLGİ SERMAYE YE HAKİM OLMUŞTUR.
(2) Fakat zaman içinde Türkiye deki Armatörlük yapısı değişmiş, eğitimli genç kuşaklar işin başına geçmiş ya da Armatörler profesyonel yöneticiler kullanmaya başlamışlardır. Koster tonajından büyük tonaja geçiş Armatör cephesinde böyle bir transformasyonu gerekli kılmıştır. İlaveten ISM de buna katkı sağlamıştır. Bilişim çağına girilmesi ile iletişim imkanlarındaki gelişme ve İnternet,Email ve sair imkanlar ile Denizcilik Piyasasında herkes her şeyi görür ve her şeyden haberdar olur hale gelmiştir.
(1)Ofisi olmayan Hem geminin sahibi hem geminin kaptanı olan yatırımcı (2)Küçük armatör gelişmeye ayak uyduramamış gemilerini satarak yerini gemilerini işleten Brokerlara bırakmışlardır. Böylece Broker’in müşterisini ve müşteri kaynağını saklama dönemi tarihe karışmış Prıncıpal to Prıncıpal bağlantılar ,Electronic Chartering ağırlık kazanmaya başlamıştır. Bu yöndeki gelişmeler Türk Brokerinin gelirini sürekli düşürmüştür. 2008-2009 daha sonra 2012-2103(İlk yarısı)krizleri de bu gelir düşüşündeki son gelişme olmuştur.
Meseleye şirket açısından değil de çalışanlar açısından baktığımızda bir Armatörlük Şirketinin Kiralama Departmanında çalışan Kiralama elamanının ya da bir Brokerlik Şirketinin yanında çalışan Junıor yada Senior Broker’in kazancı(3)dünya genelindeki uygulamadan farklı olarak ,ülkemizde sahip oldukları mesleklerin gelirine göre çok fazla değil hatta daha düşüktür. Kısaca İşletme yada Ekonomi mezunu bir kişinin başka bir sektörde 15 yıl çalışarak elde edeceği maaş ile yada Teknik Üniversite Makine veya Gemi İnşa Mühendisi’nin 15 yıl sonra alacağı aylık maaş ile 15 yıl Brokerlik yapmış bir kişinin alacağı maaş Broker maaşı lehine olmayacaktır.
Bu kişi aynı süre içerisinde Türkiye de Kurumsallaşmış bir Acentede çalışarak Brokerlikten kazandığından çok daha fazla kazanç sağlayabilir. Bu oluşumdaki en önemli unsur Pazara girişteki serbestidir. Örneğin bu gün Broker olarak Pazara Girişte hiçbir engel yoktur. Kendi potansiyeli ile bir Broker yanında ayda 15.000 usd lik iş yaratabilen bir Broker’a 5000 usd maaş ödeniyor ise bu kişi o iş yerinde çalışmaya devam etmeyerek max 2-3000 usd ye kendi şirketini kurarak ayda 15.000 usd kazanabilecektir. Broker firması ise 3 e 1 esası ile bu kişiye prim vs dahil max 5000 usd ödeyecektir. Hatta belki daha altında bir ücret ödeyecektir. Türk Piyasasındaki genel uygulama bunun altında olduğu yönündedir. Kendi şirketini kuracak cesareti ya da ,kabiliyeti ve portföyü olmayan sadece çalıştığı Broker şirketinin yüklerini bağlayan yani müşteri potansiyeli değil teknik bağlantı prosesi yetisi olan birine ise bu firma 30 yıllık bile olsa max 2000-2500 usd den fazla maaş ödemeyecektir.
Sonuçta bu maaş sistemi ve Pazara giriş serbestisi nedeni ile Türkiye’de Brokerlıkta bir Defuzyon olayı yaşanarak bir çok küçük tek kişilik kurumsallaşmamış Brokerlık Şirketi ortaya çıkmaktadır. Bu durum da da hem Firma Ölçeğinde hem de Meslek Grubu olarak bu alan diğer ülkelerde olduğu gibi büyüyememekte ve derinliği olmayan meslek grubu olarak kalmaktadır. Aynı durum 1980 li yıllarda ülkemizde Tiyatro alanında yaşanmıştır. Eskiden İstanbul Tiyatrosunda Müzdan GEZEN, Şemsi İnkaya ,İlhan Daner ,Toto Karaca, Cem Karaca, Ali Sururi ve bir çok diğer önemli oyuncu oynarken diğer bir çok tiyatro da aynı durumda iken 2 ci yada 3 cü derece rolde başarılı olan biri kendi adına tiyatro açmaya başlayınca hem adet olarak tiyatro sayısı artmaya ve müşteri bölünmeye hem de oyunların kalitesi düşmeye başlamıştır.
Benzer durum ülkemizde Brokerlık alanında da mevcuttur. Bu birbirini besleyen bir olaydır. Brokerlık firmaları kurumsallaşıp büyüyemedikçe yanlarında çalışan Broker’lara yüksek maaş verememekte onlarda ,ayrılarak kendi adlarına firma kurmaya başlamaktadırlar. Böylece ülkemizdeki tek broker’lı brokerlik şirketlerinin adedi azımsanmayacak kadar fazla olmaktadır. (3)Yaptığım araştırmada ;Yurt dışında brokerlar Traınee-BROKER-Dıvısıonal Manager sınıflaması ile 3000 usd /ay dan bonus hariç 50.000 usd /ay a kadar ücret alabilmektedir.
Başka bir kaynakta ise bu maaş sistemi örneğin Amerika’da daha yeni işe başlayan bir Broker 2500-3000 usd /ay ücret alırken 3 yıllık tecrübesi olan bir Broker 4000-4500 usd /ay+plus pirim ve bonus almaktadır. Yine farklı bir kaynakta Traınee broker usd 2000-3000 /ay maaş alırken ,en yüksek maaş alan Broker 38.000 usd /ay +prim almaktadır. İngiltere’de ise stajyer broker yıllık 12.000-13.000 pound Junıor Broker 25-35.000 Pound, Senior Broker 80.000-120.000 Pound yıl ücret alabilmektedir.
Dikkat edilirse maaş düzeyleri ülkeden ülkeye farklılık gösterse de iyi ve tecrübeli bir broker yani en az 10 yıllık bir broker Dünya genelinde maaş+prim olarak çok iyi bir maaş almakta ve aldıkları maaş ülkemizde aynı düzeyde bir Broker’a ödenenin çok üstünde olmaktadır.
Bunu bir örnekle açıklamaya çalışalım. 2008 öncesi CAPE’lerin T/CH Rate lerinin 185.000 usd /gün olduğu dönemde bu gemiyi TIME CHARTER esası ile 1 yıllığına kiralayan bir brokerin %1.25 olarak aylık kazancı sadece tek bir bağlantıdan ve 1 yıl süresince 365 gün on hire esası ile 70.337 usd/ay olacaktır. 2013 de piyasanın biraz başını yukarı kaldırmaya başladığı kira birimi olan usd 35.000 gün üzerinden ise aylık kazancı yine %1.25 komisyon ile usd 13.307 /ay olacaktır. Bu brokerin portvöyünde böyle 10 bağlantı olduğu taktirde sadece 10 Time Charter bağlantının %1.25 komisyon ile aylık komisyon getirisi 133.070 usd olacaktır.
Siz artık buna göre World Wıde çalışan farklı departmanları bulunan 40-50 hatta daha fazla çalışanlı büyük bir broker şirketinin yıllık kazancını hayal ediniz. Bu büyüklük içinde de çalışanlar ülkemize göre nispi olarak çok iyi ücretler almaktadırlar. Ancak 2008 krizi her alanı etkilediği gibi Broker sektörünü de olumsuz olarak etkilemiş ve 2008 KRİZİ İLE BİRLİKTE BROKERLAR BİRLEŞMEYE BAŞLAMIŞ,KÜÇÜKLER AYAKTA KALAMAYARAK SATILMIŞLARDIR. Bügün için Brokerların %55 ı Avrupa'da, %’33’ü USA da ,%12 si Asya’da bulunmaktadır.
Yukarıda Türkiye de Broker’ların çok fazla ücret alamadıklarından söz etsek de , bu meslek Lise mezunu iyi İngilizce bilen biri için, işi öğrenirse kendi vasıflarına göre diğer alanlarda kazanabileceğinden daha iyi ücret elde edebileceği bir meslek olmaktadır. Ancak bu sadece kendi eğitim durumuna göre ortaya çıkan bir fazlalıktır. Bu nedenle zaman zaman Teknik Üniversite de Gemi İnşa Mühendisliği okuyan ,yada başka bir okulda farklı bir disiplinde eğitim alan birinin Broker olmaya özenmesini ve bu konuda kursa gitme düşüncesini anlamakta zorlanıyorum.
Bu hususu bir Üniversitemizdeki Panele Konuşmacı olarak katılan tankerci eski bir Brokerin ,Broker olmak isteyen Mühendislik Öğrencilerine hitaben ‘’Siz önce Türkiye’de bir çok gence nasip olmayan bu okulda Mühendis olmaya bakın ,Broker olmak istiyorsanız zaten sonra olursunuz ‘’ifadesi ile ortaya koymuştur. Aslında denizcilik ile ilgili tüm bu dallarda eğitim gören öğrencilerin(Güverte ,Makine, Gemi İnşa vb )eğitimleri sonrasında 1 yıllık Deniz İşletmeciliği İhtisas Porogramı’’yada bu konuda tezli yada tezsiz Yüksek Lisans eğitimi almaları gerekmektedir. Böylece ileride kendi meslekleri gereğince çalıştıkları şirketlerde ÜST KADEME yöneticisi olduklarında bu eğitim onlara büyük bir avantaj sağlayacaktır. Gemide bile çalıştıkları zaman’’ on board management’’bakımından performansları artacaktır. Kiralama ve Brokerlik böyle bir eğitimin içinde sadece bir bölümdür. Bir işletmede ise taktik ve uygulama seviyesinde bir alandır.
Oysaki sözünü ettiğim eğitim daha üst seviyede Strateji ve Politika üretme, yönetme seviyesinde çok daha kapsamlı bir eğitim olup ülkemizde zafiyeti ve nedreti olan bir alan yada konudur. Sanayide Mühendis Genel Müdür kavramı son 15 yılda ortadan kalkarak yerine önceleri Finansçı Genel Müdür daha sonra ise Pazarlamacı Genel Müdür kavramı yerleşirken bizde hala Kaptan Genel Müdür alışkanlığı devam etmektedir.
Bu sürecin altında yatan gerçek önceleri ÜRETİMİN,DAHA SONRA FİNANSMANIN ŞİMDİ İSE ÜRETİLEN MALI SATMANIN ÖNEM TAŞIMASI OLMAKTADIR. GELECEK İSE BANA GÖRE IHTISASLAŞMIŞ YÖNETİCİDEN GENEL YÖNETİCİYE GEÇİŞ ŞEKLİNDE GERÇEKLEŞECEKTİR. IHTİSAS BİRİMLERİ ALT KADROLARDIR. ÜSTE ÇIKTIKÇA YÖNETİM VE İDARE ÖNEM TAŞIMAYA BAŞLAYACAKTIR. BU NEDENLE KAPTANLARINDA BU KONUDA 1 YADA 2 YILLIK YÜKSEK DENİZCİLİK İHTİSASI YAPMALARI HATTA MÜMKÜNSE +1 YIL LISANS ÜSTÜ HUKUK EĞİTİMİ ALMALARI ÜLKEMİZİN İHTİYAÇ DUYDUĞU ÜST KADEME YÖNETİCİLERİNİ YETİŞTİRMEK BAKIMINDAN ÖNEM TAŞIYACAKTIR. BÖYLECE DENİZCİLİK ŞİRKETLERİNDE KURUMSALLAŞMA DAHA SAĞLIKLI VE KOLAY OLACAKTIR.
(Burada vurgulanmak istenen Kaptanların Üst Kademe yöneticisi olmaması değil, tam tersine üst kademe yöneticisi olmak için lisans üstü bir eğitim ile kendilerini buna hazırlamalarıdır) Bazıları bu düşüncemizin tam tersini savunabilir;bu savunmalarında ortaya koyacakları husus ise deniz işletmeciliğinde sürekli değişen ve ağırlaşan uluslararası kural ve yönetmelikler ve teknolojik gelişmeler karşısında ,trade management yani ticari idarenin ,başka bir deyişle hizmetin satılması ve pazarlanması safhasının bu kadar komplike olmadığını bağlantıların çoğunun (%70)tıme charter esası ile yapılması, operatörler ile çalışılması ve kıracı piyasasında özellikle büyük kiracılar bakımından şartların belli olduğunu, kira biriminin benchmark anlaşmaları ile zuhur ettiğini ve bu nedenle hizmet üretiminin ve işin teknik yönünün daha önemli olduğunu ileri sürebilirler.
Buna karşın başka bir grup finansal düzenlemelerin ve varlık yönetiminin kısaca uygun zamanda uygun geminin alınıp uygun zamanda satılmasını /uygun kredi ve finansman imkanlarına erişilebilirliğini ve bunun bir denizcilik işletmesi için çok daha önemli olduğunu iddia edebilir. Bu iddiasını desteklemek içinde Management Şirketlerini gösterebilir ve teknik idareye tekabül eden hususların outsource (dışkaynak)kullanılarak bu management şirketlerine yaptırıldığını belirtebilir.
Tüm bunlara karşın trade management ile ilgili biri günümüzün en önemli probleminin gemi arzı ve talebi arasındaki dengesizlik nedeni ile sürdürülebilir bir rekabetin sağlanması ve geminin en uygun koşullar ile bağlanmasının önemine işaret edebilir. Aslında bunların her biri yani varlık yönetimi,filo yönetimi ve ticari yönetim birbirleri ile yakinen ilişkili olup adeta Matruska bebekleri gibi birbirinin içinden çıkan birbirini doğuran hususlar olmaktadır. Yanlış zamanda pahalı olarak alınmış bir gemi ya da uygun olmayan bir tonaj yada tipteki gemi trade managerin hizmeti pazarlarken en büyük handikapı olacaktır. Veya iyi işletilmeyen bir filonun Runnıng Costunun yüksekliği onhıre süresinin kısalığı mal hasar oranının yüksekliği, hatta kötü bunker management ile değişir giderlerinin yüksekliği ticaret departmanını bu kötü ve pahalı hizmeti pazarlarken zorlayacaktır.
Aynı şekilde daha önceki safhalarda her şeyin dörtdörtlük olduğu bir işletmede bunu iyi pazarlayamayan bir ticaret departmanı hem şirketin cashflow politikasını ters yönde etkileyecek hem de daha önceki tüm yönetimlerin(finansal/teknik) carı navlun piyasasının normal kazançlarına göre kurgulanmış tüm politikalarını tersine döndürecektir. Dolayısı ile bu iş bir zincirin halkaları gibi olup birindeki zafiyet tüm zincirin kopmasına neden olacaktır. O halde yukarıdaki iddiamızı bu açıklamalarımız ışığında yeniden ortaya koyarsak tüm bu hususlarda bilgi sahibi ancak sevk ve idare kabiliyeti yüksek (Plan ve stratejilerin oluşturulması bakımından) yöneticiler ve altlarında yukarıdaki 3 fonksiyon konusunda uzman (taktik ve uygulama safhasında)alt kademe yöneticilerinden oluşan deniz işletme firmaları piyasada daha başarılı olacaklardır.(DETAY İÇİN BAKINIZ H.ŞİŞMANYAZICI Gemiyi Laid up Yapma Kararı)
5)Brokerlık Türkiye de Mutasyona Uğramıştır.
Yukarıda yaptığım açıklamaların tersine Türkiye de sonradan Armatör olan Broker’lar ,Armatörlük mesleği yanı sıra Brokerlık işlevlerini de devam ettirmişlerdir. Ancak 2008 krizi ile birlikte bazıları gemilerini satarak tekrar eski fonksiyonlarına geri dönmüşlerdir. Diğer bazıları ise şu an MLC uygulaması ile eski ve küçük genellikle nehir tipi olan gemileri ellerinde tutmakta zorlanmaya başlamışlardır.
6)Brokerlık Fonksiyonu Değişecektir.
KİRALAMA PRODÜKTÖRÜ; Bilindiği üzere Sigorta Sektöründe 4 farklı Şirket yada faaliyet alanı bulunmaktadır; Sigorta Şirketi, Sigorta Brokeri, Sigorta Acentesi ve Sigorta Prodüktörü. Sigorta Prodüktörünün görevi , Sigorta Brokerinden farklıdır. Sigorta Brokeri sigortacı ile sigortalı arasında aracılık yaparken, Sigorta Prodüktörü sigortalanana nasıl en iyi ve uygun sigorta kuvertürü ve poliçesi sağlanabileceği hususunda danışmanlık yapmakta ve yol göstermektedir. Aynı şekilde şu an deniz taşımacılığı alanında uygulaması olmayan ancak benim görüşüme göre olması gereken bu meslek gurubu gerek kiracı gerekse taşıyanlara kendileri için uygun CH/P yapmaları konusunda yardımcı olacaktır.
Özellikle Bareboat ve Tıme charter bağlantılarda bu hizmet çok daha anlamlı olacaktır. Böyle bir ara hizmet gurubuna ihtiyaç duyulmasının nedeni eskiden Brokerlar vasıtası ile yapılan bağlantıların artık çoklukla Prıncıpal to Prıncıpal yapılması nedeni ile Broker’lardan bu konuda alamadığı destek nedeni ile kendi lehine olmayan kira mukaveleleri yapan kiracı yada armatörler ,bu konudaki bilgi ve tecrübe eksiklikleri nedeni ,ile önemli kayıplar ile karşılaşmaktadırlar. İşte bu noktada söz konusu Prodüktörler belli bir ücret karşılığı müzakereyi yönlendirecek, gemi kiralama aşamasında Armatör yada Kiracıya yardımcı olacaklardır. Dikkat edilirse bu ilişkide Broker gibi yüke gemi ,gemiye yük bulunmamaktadır.
Armatörün bulduğu yükün ,ya da kiracının bulduğu geminin bağlanması sırasında Kiralama Uzmanı olan Prodüktör Bağlantı başına ,navluna bağlı olarak 200-500 usd ye yada harcadığı saat karşılığı bir ücret ile veya fix aylık bir ücret mukabili anılan Prıncıpal’lara danışmanlık hizmeti vererek kendileri için en uyun mukavele şartlarının oluşmasını sağlamaktadır.
BU HUSUS KAVRAM OLARAK İLK DEFA BİZİM ORTAYA KOYDUĞUMUZ BİR UYGULAMADIR. Bareboat bağlantılarda CONSULTANT(Müşavirlik)Firmaları yada Avukatlık Firmaları benzer hizmeti verseler de bizim burada önerdiğimiz daha farklı bir yapı olmaktadır. Avukatlık firmalarının Bareboat bir bağlantıda vermiş olduğu hukuksal desteği anlamak ve önemini kabul etmekle beraber bu destek işin ticari olarak tekniği itibari ile verilen bir destek olmamaktadır.
Londra’da çok önemli Avukatlık Firmalarının desteği ile yapılan 175.000 DWT lik bir Cape Sıze geminin Tıme Charter kira mukavelesinde,taahhüt edilen hız ve yakıt performansı bakımından kötü havanın Beaufort 4 ve üstü olarak yer aldığını gören biri olarak bunu vurgulama ihtiyacı duymaktayım. Kiralama Prodüktörü’nün burada vereceği hizmet Avukatlık Şirketlerinin vereceğinden y ada vermesi gerekenden farklı bir alanda olmaktadır.
Bu bir anlamda hem kiracı hem de armatör açısından uzun dönemli bir Tıme Charter yada Bareboat hele hele LEASING anlaşmasına giriliyor ise mutlaka bir AVUKATLIK firması ve kurulmasını burada önerdiğim Kiralama Prodüktörü ile çalışılması kendi yararlarına olacaktır. Çok cüzi olarak ödenecek ücretler mukabili kazanılacak olan fayda bunun çok üstünde gerçekleşecektir. Kaldı ki olay mikro olmaktan öteye makro düzeyde önem taşımaktadır. Biz dış ticaretimizin Türk Bayrağı olarak 2012 yılı itibari ile %13.7 yaklaşık %14ünü 2013 yılı itibari ile ise %12 sini taşıdığımızı dikkate alırsak (Bana göre Türk sahipli olarak bu rakam min %30 lar civarındadır)%88 yada %70 Dış Ticaretimiz yabancı bayraklı gemilerle taşınmaktadır. Başka bir deyişle Türk İthalatçı ve İhracatçı yabancı nakliye şirketleri ile taşıma mukavelesi yapmaktadır.
Bu firmaların buradaki zafiyetleri ülkeye döviz kaybına mal olmaktadır. Bu gerçekten hareketle bu Kiralama Prodüktörleri bu zafiyeti ortadan kaldırabileceklerdir. Buradan tüm dış ticaret şirketlerinin zafiyet içinde oldukları anlamı çıkmamalıdır. Ülkemizde işini iyi bilen çok önemli dış ticaret şirketleri olduğu gibi ,değil taşımacılığı dış ticaret ilkelerini bilmeyen dış ticaret şirketleri de bulunmaktadır. Ben bunları güncel hayattan bana yapılan danışmalardan çıkartabilmekteyim. Bu nedenledir ki sürekli olarak taşıma ve lojistik konusunda taşıma şirketlerinden ziyade dış ticaret firmalarımızı lojistik konusunda eğitmemiz gereğinden söz etmekteyim.
7-Brokerlık Nereye Evriliyor ?
Broker’lık konusunda eğitim veren bir kurumun sahibi bir Üniversitemizdeki Panel de Broker’ların çok agresif bir pazarlama politikası uygulamaları gerektiğini ve ellerinde çanta iş bulmak için kapı kapı dolaşmak zorunda olduklarını belirtmiştir. Bilindiği üzere Broker’lık mesleğinde seyyal olan birey değil kiralama işleminin iki önemli unsuru olan yük ve gemi ile ilgili bilgidir.
Kapı ,kapı dolaşarak boş gemi yada yük hakkında bilgi yada bu yük yada gemi için çalışma yetkisi alınmaz. (Armatörün yada kiracının exclusivite’sini almak için yapılan pazarlama faaliyeti hariç) Bu gerçeği bu şekilde ortaya koyduktan sonra ,aslında önerilen husus benim çok daha önceleri Broker’ların evrildiği nokta olarak ortaya koymaya çalıştığım bir husustur. Ancak burada önemli olan Broker’ların Broker lık vasıflarının gelişen şartlar ve koşullar tahtında değişerek LOJISTIC PROVIDER’lığa dönüşmesidir. Bu Türkiye için çok daha önemlidir. Dikkat edilirse ülkemizde son yıllarda büyük bir İhracat hamlesi başlamıştır. Hatta 2023 hedefi olarak 500 Milyar usd tespit edilmiştir
. Aynı şekilde ithalatımız bu ihraç miktarından çok daha fazla artmaktadır. Bu gidişle 2023 de dış ticaretimiz 1.3 Tirilyon Usd yi aşacaktır.(Yada hedef bu şekilde belirlenmiştir) Bu ticaretin ise Miktar olarak %82 si parasal olarak ise %53 u deniz yolu ile taşınmaktadır. Ancak küçük ihracatçı ya da ithalatçı taşıma işini bilmediğinden ya da bu işe girmekten korktuğundan alım işlemini CIF, ihracatını ise Fob esası ile yapmakta ve böylece işin başında Türkiye kendi dış ticaretini Türk gemileri ile taşıtma şansını kaybetmektedir. Böylece kaynakta bu bakımdan %50 kayıp olmaktadır.
Ben BROKERLIK yaptığım dönemde her bağlantıda hatta DIŞTAN DIŞA TAŞIMALARDA Türk Bayraklı gemilere öncelik veren biri olarak, her Türk Brokerinin de aynı inanç içinde olduğunu düşünerek Broker’ların ,artık bir Lojistik Hizmet sağlayıcısı olarak Anadolu’ya yayılmasının Lojistik Merkez,Organize Sanayi Bölgelerinde ,Belli başlı ihracat merkezlerinde ulaştırma organizasyonu hizmeti sunmalarını ve bu meyanda gemi ve diğer ulaşım modu bağlantılarının yapılmasını sadece Broker’lar bakımından bir iş yaratılması olarak değil aynı zamanda ülkemizin ithalatının Fob ihracatının ise Cıf esaslı olarak yapılmasına katkı sağlayacağını ve önemli bir ikame ve doğrudan döviz geliri sağlayabileceğimizi düşünmekteyim. Dönem ‘’ONE STOP SHOPPING’’ dönemidir.
Artık firmalar her şeyi bir yerden almayı tercih etmektedirler. Özellikle bu küçük ithalatçı yada ihracatçı malın nakliyesi, sigortası vs ile uğraşmak istememektedir. İşte bu noktada günümüzün Brokerlık şirketleri Anadolu ya yayılarak sadece gemi bağlantısı yada en uygun taşıma modu ile yapılan bağlantıya aracılık yapma işi değil ,ön taşıma+asli taşıma+depolama+gümrükleme+paketleme vb gibi tüm hizmetleri içerecek bir hizmet sunmaya başlamalıdırlar. Bunu NVOC yada eski Forwarder’lar ile karıştırmamak gerekir.
Burada sözü edilen normal gemi kiralama işlemi yanı sıra Prıncıpal adına ilave diğer işlerinde yapılması keyfiyedir. Bunun için ise Brokerlar birleşmek zorundadırlar. Yani eskisi gibi sadece kendi geçimlik kazançlarını hedefleyen ayda 3000-4000 usd yi kazanacak kadar bir portvöy yada iş imkanı yaratarak küçük ofislerde bunu idame ettirmek yerine 3-4 firma bir araya gelerek aşağıdaki tüm masrafları ¼ e düşüreceklerdir. -Kira, Sekreter, Muhasebe, Elektrik, Isınma, Kira muhtasar ,varsa çalışan Broker ücreti vb Kriz batıda da BROKER’ları buna zorlamış ve birleşmeler artmaya başlamıştır. Bu güç birleşmesi ile Organize Sanayi Bölgelerine, Lojistik Köylere ,İhracat Bölgelerine yakın alanlarda konuşlanacak ilave Broker ofisleri ile kaynağından yük sağlanarak yan hizmetler bu ofisçe verilecek bağlantı işlemi ise merkez Brokerlık ofisince gerçekleşecektir. Yada broker şirketleri Anadoludaki bu mevcut lojistik Porovıderlar ile joınt venture lar tesis edeceklerdir.
Gelecek buraya doğru gitmektedir. Küçük brokerların bu piyasada yaşama şansı kalmayacaktır. Yada sadece sahip oldukları 1-2 ACCOUNT ile geçimlerini sürdürmeye çalışacaklar, bunlardan birinde bir terslik olduğunda max 6 ay içinde tasfiye olacaklardır. 8-Brokerlık Müessesi Çökerse Avukatlar Bayram eder… Prıncıpal to Prıncıpal bağlantılar arttıkça ,mahkemelerdeki iş yükü ve dava sayısı artacaktır. Bunun nedeni brokerların iş mahkemeye intikal etmeden sulhen meselenin çözülmesinde aracılık etmeleri ve meseleyi bu şekilde sonuçlandırmalarıdır. Brokerlar ayrıca kiralama sürecinde temsil ettikleri tarafları uyararak muğlak olmayan ifadeler içeren ve mümkün olduğunca her hususu içeren maddeler den oluşan Kiralama Sözleşmeleri hazırlayarak ihtilafın doğmasının önüne geçmektedirler. Daha da ötesinde birbirine kızarak kavga etme noktasına gelen Prıncıpal’ları yumuşatarak aralarındaki ilişkinin kopmasının önüne geçerek adeta usturmaça yada yastık rolü oynamaktadırlar. 40 yıllık tecrübeme göre ;taraflar arasındaki tüm ihtilaflar her iki tarafında kendini haklı görmesinden kaynaklanmaktadır.
GÜVENDİKLERİ VE ÇALIŞTIKLARI BİR BROKER ONLARA İDDİALARINDA HAKSIZ OLDUKLARINI GEREKÇELERİ İLE İZAH ETTİĞİNDE TARAFLAR ARASINDAKİ İHTİLAF KENDİLİĞİNDEN ÇÖZÜLMEKTEDİR. BROKER KULLANILMAYAN BAĞLANTILARDA BU HUSUS ANCAK MAHKEMEDE ÇÖZÜLMEKTE VE BAĞLANTIYI YAPAN İKİ PRINCIPAL KÖPRÜLERİ ATARAK BİRBİRLERİ İLE OLAN TİCARİ İLİŞKİYİ SONLANDIRMAKTADIRLAR. 9-Brokerlar Derneğinin Geleceğe Dönük Misyonu ; Malumunuz olduğu üzere BROKER’lar Derneği kurulmuş vs Sn Pınar KALKAVAN da bu Derneğin doğumunda arkadaşları ile birlikte öncülük ederek TÜRK DENİZ TİCARET TARİHİNE isimlerini kayıt ettirmişleridir.
Bunlar önemli hususlardır, bu gün sıradan bir olay gibi değerlendirilen husus 50 ya da 60 yıl sonra tarihi bir vesaik olarak gelecek kuşaklara sunulacaktır. Tarihi bir değer olmak insan hayatında önemli bir husus olup bu ya çok başarılı işler ile ya da öncü hizmetler ile (ilkler)ortaya çıkmaktadır. Hal böyle olmakla beraber , Broker’lar Derneğini çok önemli görevler beklemektedir. Bunlar ‘ n içinde en önemlisi aşağıda belirtilmiştir(Diğerleri Derneğe özeldir)
ÖNCE TESPİT; -Çok acele Türkiye deki Broker’ların bir envanterinin çıkarılması gerekmektedir. Ancak bunun için önce üzerinde mutabık kılınan bir BROKER’lık tanımının yapılması gerekmektedir.
Yukarıda açıklamaya çalıştığım üzere Türkiye de Forwarder da Broker dır,Armatör’de Broker dır. Yerine göre Acente de Broker dır vb Bizim burada aradığımız PURE Broker Şirketi nedir? Bunun kriterini oraya koyduktan sonra bu tanıma uyan Türkiye’de kaç şirket vardır. Daha sonra ise bu şirketlerin aşağıdaki hususlar bakımından bir envanterinin çıkarılması gerekmektedir.
-Kaç yıllık şirkettir ? Firmada kaç kişi çalışmaktadır ;görevleri nedir? Ofisleri kaç metrekaredir? Hangi Şehir ve semttedir? Firma sahibinin ve Personelin eğitim durumu nedir?(Eğitim seviyesi ve Türü olarak Üniversite –Hukuk gibi, yada Lise –Anadolu Lisesi gibi) Çalışan Personelin Devir hızı nedir(Bir broker max kaç yıl o firmada çalışmaktadır),Personelin İş Değiştirme Nedeni Nedir? Lisan Düzeyi, tüm firma olarak ortalama ne düzeydedir? Mesai Saatleri nedir? Günde ortalama kaç saat çalışılmaktadır. Haftada ortalama Çalışma süresi nedir ? 1 yıl içinde Firmayı ziyaret eden Müşteri sayısı, Firmanın 1 yıl içinde ziyaret ettiği müşteri sayısı . son 3 yıl içinde iş nedeni ile Yurt Dışı Seyahat Miktarı ,hangi ülkelere gidildiği. Bu mesleğe girme nedeni? Bu meslekte kalmaya devam etme nedeni.
Sektörün en önemli 5 sorunu, bunlara çözüm önerileri ,competatıve olarak mı yoksa Exclusıve olarak mı çalıştıkları ,Exclusıvıteleri varsa temsil ettikleri taraf armatör mü yoksa kiracı mı . Son 5 yılda şirketleri büyüdü mü yoksa küçüldü mü ?En çok hangi dönemde para kazanmaktadırlar krizli piyasada mı yoksa yükselen bir piyasada mı (Bu soru competatıve brokerlar içindir)yılın hangi ay yada dönemlerinde kazançları artmaktadır. Çocukları bu meslekte çalışıyor mu? Eşleri bu sektörde çalışıyor mu ? Kendi gelir düzeyini nasıl tanımlar( Orta gelir Gelir Grubu,Düşük Gelir Grubu,Yüksek Gelir Grubu ) ,Firmaları hangi segmentlerde faaliyet göstermektedir.(Akdeniz,Karadeniz,Uzak Doğu vb),bu segmentlerde hangi gemi tipleri çalışılmaktadır. En çok hangi kiralama türüne aracılık etmektedirler (Sefer Esası,Tıme Charter,Trıp Tıme Charter, Bareboat, )yıl bazında bu bağlantı türlerinin yaptıkları işe göre oranı nedir.)yıllık bağlantı sayıları nedir. Bu anket soruları çoğaltılabilir ,yada düşürülebilinir. Önce amaç saptanıp sonra bu amaca göre anket soruları belirlenebilir.
Ben amaçladığım bilgilere ulaşmak için yukarıdaki şekilde anket soruları hazırladım. Böylece Broker Şirketlerinin her bakımdan bir röntgeni çekilmiş olacak daha sonra bu bilgiler ışığında gerekli değerlendirmeler yapılacaktır. Diğer bir çalışma ise Broker yada Kiralama elamanı olarak çalışan kişiler bakımından bir envanterin çıkarılmasıdır.
Bu nedenle Armatör, Kiracı, Acente,Forwarder lar nezdinde yanlarında Broker yada Kiralama elamanı olarak görev yapan yada şu an bu işi yapmasa da, bu işi yapmaya muktedir personel sayısının tespiti önem taşımaktadır. Armatörler açısından bu tespit kolay olsa da Kiracılar bakımından biraz zor olacak ancak bu çalışma sonuçta bize Kıracı envanterinin de çıkartılmasını sağlayacaktır.
Daha sonra da bu kiracılar nezdinde en azından Türkiye de mukim firmalar bakımından bir MÜŞTERİ POTANSİYELİ araştırma çalışması yapılması gerekmektedir. Tüm bu bilgiler ölçümleme yapmak ve sektöre ilişkin sağlıklı kararlar alabilmek ve politikalar oluşturmak bakımından önemli olacaktır.
Ayrıca bu bilgiler ve sektörde broker olarak kaç kişinin çalıştığı, kaç tane brokerlik firmasının olduğu, yıl bazında bu alanda yarattıkları istihdam miktarı, çalışanlar bakımından yarattıkları gelir miktarı, broker şirketleri olarak yıl bazında yarattıkları katma değer (yani hizmet kazancı ;dahili olarak ,dış taşımalar açısından Türk Firmalarına ve yabancı firmalara verilen hizmetler bakımından)bakımından da ışık tutacaktır.
Bildiğim kadarı ile Gemi Brokerleri Derneği, yaptığı önemli çalışmalar diğer hususlar meyanında böyle bir çalışmayı da imkanları dahilinde yürütmektedir. Tanıdığımız, yıllarca beraber çalıştığımız bu yeni yönetimin , eski yönetim ekibi gibi derneği daha ileriye taşıyacakları inancında olmakla beraber ,bu işler sadece Yönetime Bırakılacak hususlar olmayıp, aynı gemi içinde olan tüm Dernek Üyesi olan yada olmayan Broker’ların kendi mesleklerine sahip çıkarak el birliği ile bu mesleği Türkiye’de layık olduğu yere taşımaları gerekmektedir. Dernek kurumsallaşıp ,evrenselleştikçe, Broker Firmaları’da birleşip büyüdükçe , Dernekle birlikte yeni fırsat ve imkanlara sahip olunacak ve herkes bu günkünden daha fazla kazanca sahip olacaktır.
‘’THERE IS NO FREE LUNCH IN ECONOMY’’ ÇALIŞMAYANA EKMEK YOK,VE O EKMEK ARTIK ASLAN’IN AĞZINDAN MİĞDESİNE İNDİ.
HARUN ŞİŞMANYAZICI Öğretim Görevlisi/Ekonomist
