20 Milyon İşsizUluslararası Çalışma Örgütü(ILO), mali krizin küresel ekonomi üzerindeki etkisinin gelecek yıl sonuna kadar 20 milyon kişinin işini kaybetmesiyle sonuçlanacağı konusunda uyarıda bulunurken ILO başkanı Juan Somavia, ülke liderlerinin kurtarma planlarını yaparken yalnızca mali kurumlar değil, bireyler üzerindeki etkilerine de odaklanmaları gerektiğini belirtti.Krizin doğuşu ABD'de geçen yıl konut piyasasında başlayan ve Birleşmiş Milletler'in ''yüzyılın krizi'', Uluslararası Para Fonunun (IMF) ise ''dünya ekonomisinin 1930'larda bu yana karşılaştığı en tehlikeli finansal şok'' olarak nitelendirdiği küresel finansal kriz, dünya gündeminin en önemli maddesi olmayı sürdürüyor.Dünya genelinde ülkeler toplam 5,5 trilyon doları aşkın kurtarma paketleri açıklamasına rağmen hala kontrol altına alınamayan küresel kriz, başta otomotiv sektörü olmak üzere reel sektörü de etkilemeye başladı.Küresel krizle baş edebilmek için Amerikan Merkez Bankası (Fed) ve diğer merkez bankaları tarihte görülmemiş şekilde koordineli olarak faizleri düşürürken, AB ve diğer bazı ülkeler bankalardaki mevduat garantisini artırırken, bazıları ise tam güvence getirdi.Dev ekonomiler ardı ardına resesyona girmeye başlarken, krizle baş edemeyen G-7, Çin, Rusya, Brezilya ve Hindistan başta olmak üzere yükselen piyasaları ve petrol zengini Körfez ülkelerini de çözüm için harekete geçirmeye çalışıyor.Türkiye'nin de üyesi bulunduğu G-20'yi kriz için daha aktif bir platform haline getirilme, IMF ve Dünya Bankasının krize yönelik yeniden yapılandırılma, G-7'nin genişletilerek G-15'e dönüştürülmesi çabaları da bulunuyor.Kriz, kapitalist dünyanın yıldızlarını da birer birer söndürdü. Bunlar içinde iflas eden Lehman Brothers, devletleştirilen Freddie Mac, Fannie Mae, Washington Mutual, devlet yardımına muhtaç kalan AIG, UBS, RBS, B&B, Hypo Real Estate, Fortis, değerinin çok altında satılan Merrill Lynch, Halifax, değeri 3 milyar dolara düşen General Motors başta geliyor.Bu arada İzlanda gibi iflas eden devletler de bulunuyor. İzlanda'da devlet ülkenin 3 büyük bankasını kamulaştırdı. 19 milyar dolarlık bir ekonomiye 6-7 milyar dolarlık bir bütçeye sahip 300 bin nüfuslu ülkenin 130-140 milyar dolarlık riskli bankacılık kesimi bulunuyor.Küresel finansal krizin etkisiyle başta ABD, Japonya ve İngiltere olmak üzere birçok ekonomide daralma bekleniyor.Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) üyesi ülkelerde 2009 yılında Gayri Safi Milli Hasılanın yüzde 0,3 düşeceği, Almanya ve Fransa'nın ekonomik büyümesinin duracağı, İspanya ekonomisinin daralacağı tahmin ediliyor.Gelecek yıl yüzde 0,1 oranında büyüme beklenen Euro Bölgesi'nin, yüzde 0,5 küçülmesi beklenen ABD'den, yüzde 0,4 daralması beklenen Japonya'dan daha iyi durumda olduğu ifade ediliyor. İngiltere ekonomisi bu yıl 3. çeyrekte yüzde 0,5 daraldı.İşte dünyada kriz antolojisiTüm dünyayı etkileyen küresel krizde, dev mortagage şirketleri Fannie Mae ve Freddie Mac'ın denetimine el konulmasından (7 Ekim 2008) bu yanaki gelişmeler şöyle:7 EYLÜL: ABD yönetimi, geçen yıl patlak veren emlak krizinden çok kötü etkilenen dev ''mortgage'' şirketleri Fannie Mae ve Freddie Mac'in denetimine, daha büyük bir krizin çıkmaması amacıyla el konulduğunu duyurdu.15 EYLÜL: ABD'li yatırım devi Lehman Brothers, 158 yıllık tarihini sona erdirerek iflas başvurusunda bulundu. İflas başvurusuna göre, bankanın toplam varlıklarının değeri 639 milyar dolar. Banka, ABD Hazinesinin herhangi bir satın almaya yardımcı olmayacağını açıklamasının ardından potansiyel alıcıların görüşmelerden çekilmesi üzerine iflasını açıkladı. Bank of America, Merrill Lynch'i 50 milyar dolara satın alacağını açıkladı. Bir dönem ABD'nin ilk beş yatırım bankası arasında yer alan Lehman Brothers ve Merrill Lynch ile Bear Stearns, kredi kriziyle birlikte tarih oldu. Dünyanın en büyük sigorta şirketi AIG de zor durumda olduğunu açıkladı.16 EYLÜL: Avrupa Merkez Bankası, ABD Merkez Bankası (FED), Japonya Merkez Bankası (BOJ), Kanada Merkez Bankası ve İsviçre Merkez Bankalarıyla birlikte likidite arttırıcı ortak önlemler almaya karar verdi.İngiltere'nin büyük bankalarından Llyods TSB, zor duruma düşen İngiltere'nin en büyük tutsat kuruluşu olan Halifax'ı 12 milyar sterline satın aldı.ABD'li yatırım bankası Morgan Stanley'in, Wachovia Bankası ya da başka bir bankayla birleşmeyi düşündüğü bildirdi.19 EYLÜL: ABD Sermaye Piyasası Kurulu (SEC), yatırımcıları ve piyasaları korumak amacıyla mali kuruluşların açığa satışını geçici olarak yasakladı.21 EYLÜL: ABD Yönetimi, Kongreden 700 milyar dolarlık kurtarma paketi için yetki istedi.ABD Merkez Bankası (Fed) son iki büyük yatırım bankası Goldman Sachs ve Morgan Stanley'in statülerini değiştiren kararı onayladı. Kararla, iki yatırım bankası, Fed'in denetimi altında çalışan bankacılık holding şirketlerine dönüşmüş oldu. Bu değişiklik iki yatırım bankasının ticari bankacılık yapmasına izin vermiş oldu.Mitsubishi UFJ Financial Group, Morgan Stanley'in yüzde 10 ila 20'sini almak için anlaşmaya vardığını bildirdi.24 EYLÜL: Küresel finansal kriz nedeniyle batmanın eşiğine gelen sigorta şirketi American International Group (AIG), ABD Merkez Bankası (FED) ile 85 milyar dolarlık anlaşmayı imzaladı. Anlaşmayla, AIG'ye, yüzde 11,5 faiz oranıyla iki yıllığına 85 milyar dolarlık acil kredi desteği verildi. Bunun karşılığında ise ABD hükümeti, AIG'nin hisselerinin yüzde 79,9'unu almasına karar verildi.ABD'li ünlü yatırımcı Warren Buffet, Goldman Sachs'tan 5 milyar dolarlık hisse alacağını açıkladı.ABD Federal Soruşturma Bürosu'nun (FBI), zor duruma düşen finansal kurumlar, Fannie Mae, Freddie Mac, Lehman Brothers ve sigortacılık devi AIG hakkında yolsuzluk soruşturması yürüttüğü bildirildi.25 EYLÜL: ABD hükümeti, ülkenin en büyük mevduat bankası Washington Mutual'a el koydu. ABD'nin en büyük tasarruf ve kredi bankası Washington Mutual'ın varlıkları ise JPMorgan tarafından 1,9 milyar dolara satın alındı.26 EYLÜL: Mali açıdan zor günler yaşayan ve son bir yılda hisseleri yaklaşık yüzde 75 gerileyen Belçika-Hollanda ortak bankası Fortis, sermaye yeterliliğini artırmak için yeni varlıklar satacağını doğruladı.29 EYLÜL: Dünyanın önde gelen finans kuruluşlarından Citigroup'un, ABD Hükümeti tarafından el konulan Wachovia finans grubunun bankacılık kesimini satın alacağı bildirildi.İzlanda hükümeti, sıkıntıdaki ülkenin üçüncü büyük bankası Glitnir Bankasını devletleştirdi. Hükümet, zor durumdaki bankanın yüzde 75'lik hissesini devraldı.Belçika, Hollanda ve Lüksemburg, mali sıkıntı içindeki Fortis'i kısmen kamulaştırarak iflastan kurtarma kararı aldı. Kurtarma planına göre Fortis'in her 3 ülkedeki birimlerinin yüzde 49'u kamuya devredilecek. Fortis'e Belçika 4,5 milyar avro, Hollanda 4 milyar avro ve Lüksemburg 2,5 milyar avro ödeyecek.İngiltere Hükümeti, zor durumdaki Braford & Bingley (B&B) bankasını el koyacağını resmen açıkladı.İsveç'in Nordea AB ve Danimarka'nın Spar Nord Bank ile Arbejdernes Landsbank'ın, mali sıkıntıdaki Danimarka bankası Roskilde Bank'ın 21 şubesini 108 milyon dolara, mevduat hesabıyla, bankanın kredi hesabını da 3 milyar dolara satın alacakları duyuruldu.30 EYLÜL: Sermaye sıkıntısı çeken Dexia'ya Belçika ve Fransa 3'er milyar avro aktarma konusunda anlaşırken Lüksemburg da 376 milyon avro katkıda bulunacak.Mitsubishi UFJ'nin Morgan Stanley'e, bölünmüş bazda şirkette yüzde 21'lik paya karşılık gelecek şekilde 9 milyar dolarlık yatırım yapacağı kaydedildi.1 EKİM: Avrupa Birliği(AB), İngiltere'nin, zor durumdaki Bradford & Bingley (B&B) bankasını kurtarmasına izin verdi.İngiltere'de hükümet, mevduat sahiplerinin bankalardaki paralarının 50 bin sterlinlik bölümünün garanti altına alındığını açıkladı.3 EKİM: ABD Temsilciler Meclisi'nde daha önce reddedilen 700 milyar dolar tutarındaki kurtarma paketi kabul edildi.ABD Kongresi'nde Senato tarafından halkı kucaklamak için 150 milyar dolar daha eklenerek 850 milyar dolara çıkan kurtarma paketi Temsilciler Meclisi'nden geçti.Uluslararası Para Fonu (IMF), Nisan ayında 945 milyar dolar olarak öngördüğü finansal krizden kaynaklanan zararın 1,4 trilyon dolara çıktığını tahmin ettiği belirtti.Belçika, Hollanda ve Lüksemburg'un hafta başında 11,2 milyar Avro sermaye aktararak iflastan kurtardığı Fortis'in ABN Amro dahil Hollanda faaliyetlerinin, Hollanda hükümetine 16,8 milyar Avro'ya satılacağı açıklandı.Kaliforniya Valisi Arnold Schwarzenegger, ABD Hazinesinden acil 7 milyar dolar istedi.İngiltere mevduat garantisini 30 bin sterlinden 50 bin sterline yükseltme kararı aldı.ABD'nin en yaygın konut kredisi kullandıran bankalarından Wells Fargo, yine ülkenin en büyük bankalarından olan Wachovia'yı bünyesine katacağını açıkladı.4 EKİM: Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'nin çağrısıyla Almanya, İngiltere ve İtalya başbakanları ile Avrupa Merkez Bankası Başkanı ve Avrupa Komisyonu Başkanı Paris'te toplandı. Toplantıdan, zor durumdaki mali kurumları destekleme sözü çıktı, ortak fon kararı çıkmadı.Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa'daki küçük ve orta ölçekli şirketlere finansman sağlamak amacıyla 15 milyar avroluk bir fon oluşturdu.5 EKİM: Almanya Başbakanı Angela Merkel, Alman Hükümeti'nin finans kuruluşu Hypo'nun batmasına izin vermeyeceğini söyledi.Citibank, Wells Fargo bankasının, zor durumdaki bankalardan Wachovia'yı satın alma işlemini durdurttu.6 EKİM: 11,2 milyar Avro'luk başarısız kurtarma girişiminin ardından ''en sağlıklı parçası'' Hollanda birimleri geçen hafta başında bu ülkeye devredilen Fortis'in Belçika ve Lüksemburg birimleri de Fransa'nın en büyük bankası BNP Paribas'ın oldu. Belçika ve Lüksemburg hükümetleriyle Fransız bankası arasında sağlanan anlaşma, her 2 ülkenin Fortis'teki yüzde 49 azınlık hisselerini çoğunluğa çevirerek, yeni çıkarılacak BNP Paribas hisseleri karışılığında Fransızlara devrini içeriyor. Yaklaşık 9 milyar Avro'luk hisse değişimi şeklinde gerçekleşen operasyon sonucunda BNP Paribas'ın yüzde 11,7'si Belçika ve yüzde 1,1'i Lüksemburg'a geçti.İsveç mevduat garantisini 35 bin 500 dolardan 71 bin dolara çıkardı.İzlanda hükümeti de ülkedeki bütün tasarruf mevduatlarını garanti altına alacağını bildirdi.Danimarka Ekonomi Bakanlığı, borç veren kurumların, hesap sahiplerinin kayıplarını karşılamayı garanti etmeye yardımcı olacak bir fona iki yıllığına 6,4 milyar dolar katkıda bulunmayı kabul ettiğini bildirdi.Almanya Başbakanı Angela Merkel hükümeti, emlak piyasasında ülkenin ikinci büyük kredi sağlayıcısı Hypo Real Estate'nin kurtarılması için toplam 50 milyar avroluk kurtarma planını kabul etti.ABD Merkez Bankası (Fed), yıl sonuna dek zor durumdaki bankalara 900 milyar dolara kadar nakit vereceğini açıkladı.7 EKİM: Birleşmiş Milletler (BM), ''yüzyılın kriziyle'' baş edebilmek için mali piyasalarda sıkı düzenleme yapılması çağrısında bulundu.Japonya Merkez Bankası, yüzde 0,5 olan faiz oranlarını değiştirmedi. Avustralya Merkez Bankası faiz oranlarını yüzde 7'den yüzde 6'ya indirdi.Fed, Mitsubishi UFJ Financial Group'un Morgan Stanley'den yüzde 24,9'a kadar hisse almasını onayladı.İzlanda hükümeti, ülkenin ikinci büyük bankası Landsbanki bankasının kontrolünü devraldığını bildirdi.Rusya Devlet Başkanı Dimitriy Medvedev, krizden en fazla etkilenen bankacılık sektörünün yaralarının sarılması için 36 milyar dolarlık ilave kredi sağlanması talimatı verdi.AB üyeleri, Birlik genelinde halen alt sınırı 20 bin avro olan mevduat güvencesinin 1 yıl içinde 50 bin avroya yükseltilmesi konusunda anlaştı.Amerikan Merkez Bankası (Fed), kısa dönem borçları satın almak için yeni plan açıkladı. Plana göre, Fed birçok şirketin günlük operasyonlarının dayandığı ticari kağıtları satın alacak. Böylece, kredi piyasalarında yeni talep yaratılmasına yardımcı olunacak ve şirketlerin sermaye artırımı kolaylaşacak.İspanya Başbakanı Jose Luis Rodriguez Zapatero, yaptığı açıklamada, mali sektöre destek amacıyla kuracakları 30 milyar avroluk fonun, gerekirse 50 milyar avroya çıkarılabileceğini söyledi. Zapatero, ülkesinde bankaların mevduat güvencesini 100 bin avroya yükselteceğini de bildirdi.8 EKİM: Fed, Avrupa Merkez Bankası ve Çin merkez bankaları koordineli olarak faiz oranlarını indirdi. Buna göre, ABD Merkez Bankası (Fed) gösterge faiz oranını yüzde 0,5 düşürerek yüzde 1,5'e indirdi. AMB yüzde 4 olan faiz oranını yüzde 3,75'e, İngiltere Merkez Bankası yüzde 5 olan faiz oranını yüzde 4,5'e ve İsveç Merkez Bankası (Riksbank) da yüzde 4,75'e indirdi. Çin Merkez Bankası ise faiz oranını 0,27 baz puan düşürerek, yüzde 6,93'e çekti. Danimarka Merkez Bankası ise para birimi kronu desteklemek için faiz oranını yüzde 0,4 artırarak yüzde 5'e çıkardı.Uluslararası Para Fonu (IMF), dünya ekonomisinin, 1930'lardan bu yana karşılaşılan en tehlikeli finansal şoktan dolayı, önemli bir düşüşe girmekte olduğunu bildirdi.İngiltere'de hükümet önemli sekiz banka için kurtarma paketi hazırladı. Kurtarma paketi uyarınca Abbey, Barclays, HBOS, HSBC, Llyods TSB, Nationwide Building Society, Royal Bank of Scotland and Standard Chartered bankalarına 50 milyar dolar tutarındaki likidite paketinin kullanıma sunulacağı bildirildi.Yunanistan mevduat garantisini 3 yıl için 100 bin avroya çıkarmaya kararlaştırdı. Slovakya tam garantiye geçeceğini açıkladı.ABD'de küresel finansal krizin hüküm sürdüğü son 15 ayda emeklilik fonlarının 2 trilyon dolar değer kaybettiği bildirildi.İsveç Merkez Bankası (Riksbank), Kaupthing bankasının, borcunu ödeyebilme gücüne sahip olduğu sonucuna varılan İsveç'teki birimi Kaupthing Bank Sverige'e, 702 milyon dolara kadar kredi yardımında bulunacağını belirtti.9 EKİM: ABD'de çökmesinin engellenmesi için geçen ay devletten 85 milyar dolar para aktarılması kararlaştırılan sigorta devi American International Group'a, yaklaşık 38 milyar dolar daha kredi açıldı.İzlanda hükümeti, ülkenin en büyük bankası Kaupthing'e el koydu. İzlanda Finansal Denetleme Kurumu, bütün mevduatların garanti altında olduğunu bildirdi.Belçika, Fransa ve Lüksemburg, sıkıntıdaki Dexia bankasının kredilerine bir yıl süresince garanti vereceğini açıkladı. Garanti, uluslararası borç veren kurumlarla bütün yeni anlaşmaları, yeni interbank mevduatlarını ve üç yıla kadar yeni kurumsal kredilerini kapsayacak.Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick, küresel finans krizinin körüklediği ekonomik sıkıntılardan en fazla yoksul ülkelerin etkilendiğini belirterek, gelişmiş devletleri, bu ülkelere yardım etmeye yönelik yükümlülüklerini yerine getirmeye çağırdı.ING Grubun İngiltere'deki internet bankacılığı hizmeti sunan kolu ING Direct, İzlanda'daki Kaupthing Bankasından 2,5 milyar sterlin, Heritable Bankasından ise 538 milyon sterlin değerinde mevduat satın aldı.İrlanda, bankalardaki mevduata sağladığı garantiyi ülkede faaliyet gösteren 5 yabancı bankayı da kapsayacak şekilde genişletti.10 EKİM: ABD Hazine Bakanı Henry Paulson, devletin, banka ve finans şirketlerinin hisselerinin bir bölümünü satın alarak, bunlara ''sermaye enjekte edeceğini'' açıkladı.ABD Başkanı George W. Bush, dünyanın en çok sanayileşmiş yedi ülkesinden oluşan G-7'nin maliye ve hazine bakanlarıyla görüşerek, mevcut küresel finans krizine karşı ortak mücadele çağrısında bulundu.Hindistan Merkez Bankası, daha önce aldığı rezerv nakit düzeyinde yüzde 0,5 indirime gitme kararını yüzde 1,5 düzeyine çıkardı.Danimarka'da parlamento, mevduata tam garanti getiren yasa teklifini onayladı. Yasa uyarınca tüm yerli-yabancı Danimarka bankalarındaki mevduatlar 5 Ekim tarihinden 30 Eylül 2010 tarihine kadar garanti altına alınacak.Rus parlamentosunun alt kanadı Duma, 86 milyar dolarlık yardım paketini onayladı.Kanada, bankaların kredi verebilme gücünü artırmak amacıyla 21 milyar dolarlık tutsat (mortgage) destekli menkul kıymet satın alacağını açıkladı.11 EKİM: Rusya Başbakanı Vladimir Putin, büyük satışlar yaşandığı gerekçesiyle kapatılan Rusya borsasına bu yıl 6,7 milyar dolar, gelecek yıl da en az bu rakam kadar yatırım yapılacağını belirtti.HSBC'nin İngiltere'deki iştiraki HSBC Bank Plc'nin sermayesinin, tamamı kendi kaynaklarından karşılanarak 750 milyon sterlin tutarında artırıldığı duyuruldu.12 EKİM: Avustralya Başbakanı Kevin Rudd, bankalardaki mevduata 3 yıl için tam garanti verileceğini açıkladı.Küresel krizin aşılması için Euro kullanan ülke liderlerinin katılımıyla Fransa'da zirve düzenlendi. Zirve sonunda Avro kullanan ülkeler, zor durumdaki bankalara yardım taahhüdünde bulundular. Ülkeler, küresel kriz karşısında zor durumdaki bankalara doğrudan finansman veya riskli varlıklara karşı devlet tahvili sunarak 2009 yılı sonuna dek yardımcı olmaya çalışacaklar. Avro kullanan ülkeler, bankalar arasında ödünç almayı, 5 yıla dek devlet güvencesi altına almayı taahhüt edecek.13 EKİM: İrlanda büyüklüğü 400 milyar euro'yu (549 milyar dolar) bulan kurtarma planı açıkladı. Hükümet bu plan uygulamasına giren altı bankadan herhangi birinde hisse alabilecek. Altı bankadaki mevduatlar ve diğer bazı yükümlülükler güvence altına alındı.İngiltere'nın 3 büyük bankası olan Royal Bank of Scotland, HBOS ve Lloyds TSB'nin bulunduğu üç bankanın devletin garantisinde hisse satışı gerçekleştirmesine, hisselerden alınmayan bölümünün bizzat devletin satın almasına karar verildi.IMF tarihinde ilk kez bir AB üyesine mali destek vermek için harekete geçti. IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, Macaristan'a teknik desteğe hazırlandıklarını ve gerekirse mali yardımda bulunabileceklerini bildirdi.İtalya Maliye Bakanı Giulio Trementi, kurtarma planlarını açıkladı. Planın tutarının ''gerektiği kadar'' olacağı, ancak benzer önlemler alan diğer ülkeler gibi belirli bir tahsisat yapılmadığını belirtildi.Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, hükümetin zor durumdaki bankalar arasındaki kredi alış verişinde 320 milyar avroya kadar garanti vereceği, yine zor durumdaki bankaların sermaye artırımı için ise 40 milyar avro ayıracağını bildirdi.Avusturya hükümeti, sorunlu bankalara 85 milyar avroya (114 milyar dolar) kadar destek vereceğini bildirdi. Ayrıca hükümetin 15 milyar avro (20 milyar dolar) daha desteğe hazır olduğunu belirtti.Almanya Başbakanı Angela Merkel, ''mali piyasa istikrar fonu'' kurulmasını kapsayan banka kurtarma planının bakanlar kurulundan geçtiğini söyledi. Kurtarma peketinin 400 milyar avroluk kısmının bankalar için garantilerden, 80 milyar avroluk kısmının bankaların sermayelendirilmesinden ve 20 milyar avroluk kısmının ise garantilerin desteklenmesinden oluştuğu bildirildi.Portekiz 20 milyor avroluk kurtarma paketi oluşturdu.14 EKİM: ABD yönetimi, Bank of America, Wells Fargo, Citigroup, JPMorgan Chase, Goldman Sachs, Morgan Stanley ve Bank of New York Mellon'dan 250 milyar dolar tutarında hisse satın alacağını açıkladı.15 EKİM: Fransa dönem başkanlığındaki ilk olağan AB devlet ve hükümet başkanları zirvesi küresel finansal kriz gündemiyle başladı.Filipinler Başbakanı Gloria Macapagal Arroyo, küresel mali kriz nedeniyle likidite sorunu yaşayan Asya ülkeleri için Dünya Bankasının 10 milyar dolar destek sağlayacağını bildirdi.Yunanistan Ekonomi ve Maliye Bakanı Yorgo Alogoskufis, hükümetin, uluslararası finansal kriz ortamında Yunan bankacılık sistemini ve ülke ekonomisini güçlendirmek için 28 milyar euro hacminde bir önlem paketi hazırladığını açıkladı.Avrupa'da otomobil satışları, küresel finansal krizin etkisiyle eylül ayında, 2 iş günü fazlalığına rağmen yüzde 8,2 gerileyerek son 10 yılın en düşük seviyesine indi.İzlanda Merkez Bankası, faiz oranlarını 3,5 puan düşürerek yüzde 15,5'den yüzde 12'ye indirdi.Küresel ekonomik krizden etkilenen Rusya'nın Globeks Bankası mudilerin paralarını ödeyemez duruma geldi. Banka yönetiminin kararına göre, vadesi gelmeyen mevduatlar ödenmeyecek.AB üyesi ülkelerin küresel ekonomik krize önlem olarak mevduat garantisinin 50 bin euro'ya yükseltilmesi konusunda uzlaşmalarının ardından AB Komisyonu tarafından hazırlanan öneride bu rakamın 1 yıl sonra 100 bin euro'ya yükseltilmesi istendi.16 EKİM: Resesyon endişeleri, hedge fonlarla ilgili korkular, kötü gelen ABD çekirdek üretici fiyatları endeksi (ÜFE) ve imalat endeksi verileri, başta ABD piyasaları olmak üzere, Avrupa, Uzak Doğu ve Asya piyasalarında sert düşüşlere yol açtı.ABD'li Citigroup ve Bank of America'nın satın aldığı yatırım bankası Merrill Lynch, 3. çeyrekte zarar açıkladı.İsviçre hükümeti, finansal krize karşı ülkenin iki büyük bankası UBS ve Credit Suisse'ye milyarlarca dolar yardımda bulunacağını bildirdi.AB devlet ve hükümet başkanları, yeni küresel krizlerin engellenmesi için 2. Dünya Savaşı'ndan sonra toplanan Bretton Woods Konferansı'nda biçimlenen ABD merkezli küresel finans düzeninde köklü reform yapılması konusunda uzlaşma sağladı.Avrupa Merkez Bankası (AMB), Macaristan'ın döviz piyasasına likidite desteği için bu ülkeye 5 milyar euro kredi verdi.Singapur, döviz mevduatlarına toplam 102 milyar dolar garanti verdiğini açıkladı.17 EKİM: Alman Meclisi, 500 milyar euro'luk, Fransa da 461 milyar dolarlık mali yardım paketini kabul etti.19 EKİM: Güney Kore, bankalara sermaye girişi ve devlet garantisi olarak 130 milyar dolar verecek.İsviçre UBS'i kurtarmak için 52,8 milyar dolarlık paketi hayata geçirirken, primlere sınırlama getirdi.20 EKİM: Hollanda hükümeti, mali kriz içinde bulunduğu bildirilen ING bankasına 10 milyar euro'luk devlet desteği sağlayacağını bildirdi.ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke, kongrenin, yeni bir ekonomik teşvik paketini ele almasının uygun olacağını söyledi.Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), mali krizin küresel ekonomi üzerindeki etkisinin, gelecek yıl sonuna kadar 20 milyon kişinin işini kaybetmesiyle sonuçlanacağı uyarısında bulundu.İsveç hükümeti, bankalara ve konut sektörüne kaynak sağlayan finans kuruluşlarına 1 milyar 500 milyon İsveç kronu (152 milyon euro) destek vereceğini açıkladı.Rusya, bankacılık sektörünü güvenceye almak için 7,6 milyar dolarlık ek kaynak aktaracağını bildirdi.21 EKİM: Fed, para piyasası yatırım fonlarının elindeki senetlerden alarak bu fonlara likidite olanağı sağlayacağını duyurdu.IMF, ''Küresel Ekonomik Görünüm Raporu''nda büyüme tahminlerini aşağıya çekti. Buna göre, ABD ekonomisi, 2008 yılında yüzde 1,6, 2009 yılında ise yüzde 0,1 büyüyecek. Euro Bölgesi'nde ise bu yıl yüzde 1,3, gelecek yıl yüzde 0,2 büyüme tahmin ediliyor.Avrupa Birliği dönem başkanı Fransa Cumhurbaşkanı, AB ülkelerinin, küresel mali kriz ile birlikte zor duruma düşen bankalarının, yabancıların ellerine düşmesini engellemek için devlet fonları oluşturmalarını önerdi.Fransa'da hükümet, ilk etapta yıl sonuna kadar altı bankaya 10,5 milyar euro yardım yapmayı kararlaştırdı.22 EKİM: Dünya liderleri, 15 Kasım'da Washington'da bir araya gelerek küresel finansal krize ilişkin yapılması planlanan toplantıların ilkini gerçekleştirecek.Macaristan yüzde 8,5 olan faiz oranlarını yüzde 11,5'e çıkardı.Belarus Merkez Bankası, mali istikrarı sağlamak, güveni güçlendirmek ve ekonomik büyümeyi sürdürmek için IMF'den mali yardım içeren bir anlaşma talebinde bulundu. Belarus'un IMF'den 2 milyar dolar kredi istediği belirtiliyor.Arjantin özel emeklilik fonlarını kamulaştırma kararı aldı.23 EKİM: Çin'in, ASEAN'a üye 10 ülke ile Çin, Japonya ve Güney Kore'nin oluşturduğu ''10 3'' mekanizması çerçevesinde ortak döviz rezervi oluşturulmasını desteklediği bildirildi.Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, zor durumdaki Lehman Brothers'a zamanda gerekli müdahaleyi yapmadığı ve finans kuruluşunun batmasına göz yumduğu gerekçesiyle ABD'yi eleştirdi.ABD'li Goldman Sachs Bankası 3 bin 260 kişiyi işten çıkarmayı planladığını açıkladı.İsveç Merkez Bankası faiz oranlarını yüzde 4,25'den yüzde 3,75'e indirdi.Brezilya, iki devlet bankasına özel mali kuruluşlardan hisse satın alabilme yetkisi verdi.AB Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso, küresel finansal erime için yeni önlemler alınması gerektiğini bildirdi.24 EKİM: İngiltere ekonomisi bu yıl 3. çeyrekte yüzde 0,5 daraldı.Kriz nedeniyle ülkenin en büyük 3 bankasına el koymak zorunda kalan İzlanda hükümeti, 2 milyar dolarlık kredi almak için IMF ile şartlar üzerinde anlaştıklarını açıkladı.IMF, Türkiye, Brezilya ve Güney Kore gibi ''iyi ekonomik sicile'' sahip ülkelere kısa vadeli, döviz cinsinden özel bir kredi imkanı sunmayı planladığını açıkladı.BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon, küresel finansal yapının yeniden imar edilmesini önerdi.26 EKİM: Kuveyt Merkez Bankası, Gulf Bank'ı kurtardı.Suudi Arabistan hükümeti, düşük gelirli vatandaşlarının faizsiz kullanımına sunulmak üzere Suudi Credit Bankasına 10 milyar riyal (2,67 milyar dolar) verdi.27 EKİM: Güney Kore merkez bankası faiz oranlarını yüzde 5'den yüzde 4,25'e indirdi.Belçika, hisselerinin hızla değer kaybetmesi nedeniyle son büyük bankası KBC'ye de 3,5 milyar euro sermaye aktarma kararı aldı.IMF, küresel finansal krizin yayılmasının önüne geçmek amacıyla Ukrayna ve Macaristan ile anlaşmaya vardı. IMF, Ukrayna'ya gelecek 2 yılda 16,5 milyar dolar kredi verecek.İsveç Merkez Bankası, yatırım bankası Carnegie'ye 126 milyon dolar vereceğini açıkladı.Avrupa Merkez Bankası, avro bölgesi üyesi olmayan Danimarka'ya 12 milyar euro vereceğini duyurdu.28 EKİM: Hollandalı sigorta şirketi Aegon NV, nakit pozisyonunun desteklemek için hükümetten 3 milyar euro yardım aldı.ABD'de, aralarında BB&T Corp, Capital One Financial Corp ve SunTrust Banks'ın da bulunduğu 16 banka daha, hükümetin kurtarma programından yararlanmayı kabul etti. Bankalar hükümetten 33 milyar dolardan fazla nakit alacak.İzlanda Merkez Bankası, faiz oranını 6 puan artırarak yüzde 18'e yükseltti.İsveç Merkez Bankası (Riksbank), yatırım bankası Carnegie'ye desteğini 126 milyon dolardan 630 milyon dolara çıkardı.İngiltere Merkez Bankası'nın ''Finansal İstikrar'' Raporuna göre, kredi krizi nedeniyle dünyadaki finans kuruluşlarının zararı 2,8 trilyon dolara ulaştı.29 EKİM: AB, IMF ve Dünya Bankası, küresel finansal krize yenik düşen Macaristan'ı ortaklaşa 20 milyar avro fonlama kararı aldı.İzlandalı havayolu şirketi Sterling Airways, finansal sıkıntı nedeniyle iflasını açıkladı.Çin Merkez Bankası, 6 hafta içinde 3. kez faiz oranlarını 27 baz puan indirdi. Böylece yıllık borçlanma maliyeti yüzde 6,93'den yüzde 6,66'ya, yıllık mevduat faiz oranı da yüzde 3,87'den yüzde 3,60'a çekildi.İsveç parlamentosu finansal sektör için gerekli 200 milyar dolarlık kurtarma paketini onayladı. Yasayla ayrıca ödeme güçlüğüne düşen bankların kurtarılması için 2 milyar dolarlık ''istikrar fonu'' kuruluyor.Almanya'nın en büyük 2. kredi sağlayıcısı Hypo Real Estate, Alman hükümetinin mali sektör kurtarma planından 15 milyar euro (18,7 milyar dolar) istedi.AB küresel finansal kriz nedeniyle mali sıkıntı yaşayan üyelerine kredi tavanını 12 milyar euro'dan 25 milyar euro'ya yükseltmeye hazırlanıyor.Norveç Merkez Bankası faiz oranını yarım puan indirerek yüzde 4,75'e çekti. Merkez Bankası ve hükümet, piyasada likiditenin düzelmesine yardımcı olmak amacıyla bankalara 55,4 milyar dolar kredi sağlanması dahil farklı önlemler açıklanmıştı.Kuveyt parlamentosu ülkede faaliyet gösteren yerli ve yabancı bankalardaki mevduatın tamamına garanti veren yasayı kabul etti.Fed, yüzde 1,5 olan gösterge faiz oranını yüzde 1'e indirdi.30 EKİM: Fed, küresel kredi krizini dindirmeye yardımcı olmak için Brezilya, Meksika, Güney Kore ve Singapur ile de swap hattı (döviz takası) açtı. Fed, her ülkenin merkez bankasına 30'ar milyar dolar sağlayacak. Fed, daha önce de Avustralya, Kanada, Danimarka, İngiltere, Japonya, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç, İsviçre ve Avrupa Merkez Bankası ile karşılıklı takas hattı kurmuştu.Avusturya'da Erste Bank hükümetten 2,7 milyar euro sermaye desteğialdı.ABD Hazinesi, 700 milyar dolarlık kurtarma paketinden ilk ödemeleri yaptı. Citigroup, JP Morgan Chase, Wells Fargo'ya 25'er milyar dolar, Bank of America'ya 15 milyar dolar, Merrill Lynch'e 10 milyar dolar, Bank of New York Mellon'a 3 milyar dolar ve State Street Corp'a 2 milyar dolar verdi. Goldman Sachs ve Morgan Stanley de 10'ar milyar dolar yardım aldı.Japonya Başbakanı Taro aso, 26,9 trilyon yen (273 milyar dolar) tutarında yeni bir kurtarma paketi açıkladı.Macaristan, IMF, AB ve dünya Bankasından gelecek 25 milyar doları acil bir olay olmadıkça kullanmak istemediklerini söyledi.ABD'de ekonomi, Temmuz-Eylül döneminde yıllık bazda yüzde 0,3 daraldı.31 EKİM: Japonya Merkez Bankası, yüzde 0,5 olan gösterge faiz oranının yüzde 0,3'e indirdi. Banka, 2001 yılından bu yana ilk kez faizleri indirmiş oldu.İngiltere ve Almanya, IMF'nin, küresel finansal kriz nedeniyle zor durumdaki ülkeleri kurtarmak için daha fazla paraya ihtiyacı olduğunu bildirdi.İngiliz Bankası Barclays, 7,3 milyar sterlin (12,1 milyar dolar) sermaye artırımına gideceğini bildirdi.Almanya'nın en büyük 2. kredi sağlayıcısı Hypo Real Estate'in, Alman hükümetinin mali sektör kurtarma planından istediği 15 milyar euro (18,7 milyar dolar) kabul edildi.Küresel finansal krizde tüm büyük bankalarını kurtarmak zorunda kalan Belçika'nın 2009 ve 2010 yıllarında ücret artışın rafa kaldırmayı planladığı bildirildi.İspanya ekonomisi 3. çeyrekte yüzde 0,2 daraldı.1 KASIM: Hindistan Merkez Bankası gösterge faiz oranını yüzde 8'den yüzde 7,5'e indirdi.ABD'de neredeyse bütün borsaları temsil eden ''Dow Jones Wilshire 5000 Bileşik Endeksi''ne göre hisselerin değeri bir ayda 2,5 trilyon eridi.2 KASIM: İngiltere Başbakanı Gordon Brown, Körfez ükelerinden zor durumdaki ülkeleri kurtarmak için IMF rezervlerine katkıda bulunmalarınıistedi.3 KASIM: Güney Kore'de hükümet ekonomik durgunluğa karşı 11 milyar dolar tutarında yeni bir plan açıkladı.Avrupa Komisyonu, gelecek yıl Almanya ve Fransa'nın ekonomik büyümesi duracak, İngiltere ise durgunluğa girecek. Avrupa Komisyonu'nun tahminlerine göre, küresel finansal kriz nedeniyle euro bölgesi sadece yüzde 0,1 oranında büyüyebilecek. Avro bölgesi, 2010 yılında ise yüzde 0,9 oranında büyüyecek.İspanya Başbakanı Jose Luis Rodriguez Zapatero, mevcut ekonomik krize karşı aldığı yeni önlemler çerçevesinde işsizlerin ve emeklilerin ipotek borçlarının yüzde 50'sinin vadesini, 2 yıla kadar erteleme hakkı verileceğini açıkladı.6 KASIM: IMF, Ukrayna'ya 16,5 milyar dolarlık acil kredi programını onayladı. IMF İcra Direktörleri Kurulu, küresel finansal krizden en olumsuz yönde etkilenen İzlanda'ya 2,1 milyar dolar kredi verilmesini de onayladı.İngiltere Merkez Bankası faiz oranlarını yüzde 4,5'dan yüzde 3'e indirdi.İngiltere sermayeli Barclays Bank, Avustralya'nın İtalya merkezli tutsat bankası Macquarie'yi satın aldı.Macaristan hükümeti, bankalara 3 milyar dolar sağlamaya hazır olduğunu bildirdi.Avrupa Merkez Bankası, bankalar arası gecelik borçlanma faizini 50 baz puan indirerek yüzde 3,25'e çekti.7 KASIM: Güney Kore Merkez Bankası, yüzde 4,25 olan faiz oranını çeyrek puan indirerek yüzde 4'e çekti.9 KASIM: Çin hükümeti, iç talebi canlandırmaya yönelik 586 milyar dolarlık teşvik paketi açıkladı.10 KASIM: Tayvan Merkez Bankası, faiz oranların 2 aydan kısa bir süre içinde 4. kez indirdi. Buna göre, faiz oranları çeyrek puan indirilerek yüzde 3,125 olarak belirlendi.ABD hükümeti, sigorta devi AIG'ni destekleme planının yeniden yapılandırıldığını duyurdu. Buna göre, ABD Hazinesi 40 milyar dolarlık yeni ihraç edilen öncelikli AIG hissesini satın alacak.ABD'de devletin el koyduğu dev tutsat kuruluşu Fannie Mae, 3. çeyrekte 29 milyar dolar zarar etti.İsveç Ulusal Borç Yönetimi, yatırım bankası Carnegie'ye el koydu.12 KASIM: Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick, dünya bankasından yardım isteyen gelişmekte olan ülke sayısının arttığını bildirdi. Zoellick, ''Banka geçen yıl 13,5 milyar dolar kredi verirken, bu sene kredi tahminin keskin biçimde artarak 35 milyar dolar olacak. Kredi talebi muazzam'' dedi.Çin, 1 Aralık'dan itibaren çelik, kimyasal ürünler ve hububattaki ihracat vergilerini kaldıracağını, 3 bin 770 maldaki vergileri ise düşüreceğini açıkladı.Kanada Maliye Bakanı Jim Flaherty, ülke bankalarından 41 milyar dolarlık tutsat kredisi satın alınacağını bildirdi.13 KASIM: Japonya'nın IMF'ye 105 milyar dolara kadar katkıda bulunabileceği bildirildi.Hollanda hükümeti, uluslararası piyasalarda etkisini sürdüren mali kriz dolayısıyla maddi güçlük içine giren SNS Real Bankasına 750 milyon euro maddi destek sağladı.İngiltere Merkez Bankası Başkanı Mervyn King, ülkeyi son 30 yılın en büyük ekonomik krizinin beklediği uyarısında bulundu.OECD, üye ülkelerde 2009 yılında Gayri Safi Milli Hasılanın yüzde 0,3 düşeceği tahmininde bulundu.14 KASIM: Fed Başkanı Ben Bernanke, gerekmesi halinde, dünya merkez bankalarıyla birlikte, kredi sıkışıklığının giderilmesi için ek önlemler alabileceklerini söyledi.Belarus'un sıkıntılı dönemden geçen ekonomisini istikrarlı hale getirmesine yardımcı olması için Rusya'dan 2 milyar dolarlık kredi alacağı bildirildi.Küresel finansal krizde Belçika, Fransa ve Lüksemburg'un 6,4 milyar euro sermaye aktararak kurtardıkları bankacılık devi Dexia, 3'üncü çeyrekte 1 milyar 544 milyon euro zarar açıkladı.Avrupa'da küresel finansal krizin etkilerinin hissedilmeye başlamasıyla Ağustos'ta yüzde 14,5 ve Eylül'de yüzde 8,2 daralan oto pazarı Ekim ayında da yüzde 14,5 geriledi.AB'de ortak para kullanan 15 ülkenin dahil olduğu Avro Bölgesi, ikinci çeyrekteki binde 2 küçülmenin ardından üçüncü çeyrekte de binde 2 daralarak 15 yıl aradan sonra durgunluğa girdi.15 KASIM: Washington'da yapılan G-20 zirvesinde dünya liderleri ev sahibi ABD ile dünya mali krizinin aşılması için etkin biçimde birlikte çalışma kararı aldı. Zirvenin sonuç bildirisinde, G-20 liderleri, IMF ve Dünya Bankası'nda reform yapılması için anlaştı.Pakistan Hükümetinin, ekonomik durumu düzeltmek amacıyla IMF'den 7,6 milyar dolar kredi alacağı kaydedildi.(aa)