Günümüz koşullarında yabancı bayrakta çalışacaklar için derleyebildiğim ve bulabildiğim sigorta ile ilgili faydalı bilgileri aşağıda belirtmeye çalıştım, yazı uzun olmasına rağmen faydalı bilgiler içermektedir. Şu an için yabancı bayrakta çalışacaklar için isteğe bağlı sigorta en mantıklı çözüm olarak gözükmekte, keza hem sağlık hem de emeklilik haklarından faydanılabilmektedir. Ayrıca isteğe bağlı sigorta primleri genel sağlık sigortası primleri içerdiğinden gelir testine tabii olmanıza gerek kalmamaktadır, fakat 1 Ekim 2008'den önce ilk defa işe girmiş olanların nereden ve hangi maaşla emekli olacakları konusunda son 7 yıllık sürede en çok 4/A'ya mı, 4/B'ye mi, 4/C'ye göre mi prim ödediklerine bakılmasına rağmen 1 Ekim 2008den sonra ödenecek isteğe bağlı sigorta primleri, sadece 4Bye yani eski ismiyle Bağ-Kura tabi hizmet olarak sayılmaktadır. Ayrıca bir işyerinde kendisini çalışıyor gösterip SGK için prim ödeyenlerimizde mevcut olmasına rağmen ileride geriye dönük problem yaratabileceği ve gemide iş kazası geçirme riskiniz olması nedeniyle işverenin zor durumda kalabileceği endişesiyle bazı muhasebeci tanıdıklarım bu yöntemi tasvip etmemektedir.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLMA ŞARTLARI VE BAŞLANGICI
İsteğe bağlı sigorta; kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tabi olmalarını sağlayan sigortadır. İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için Türkiye'de yasal olarak ikamet edenlerde;
a) Bu Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içerisinde 30 günden az çalışmak veya son bir yıl içinde 360 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,
b) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak
c) 18 yaşını doldurmuş bulunmak,
d) İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuruda bulunmak, şartları aranmaktadır.
İsteğe bağlı sigortalılık, isteğe bağlı sigortalı olacak kişinin ikametgahının bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezine ikametgah ekinde kuruma vereceği işe giriş bildirgesi ile yaptığı müracaatın Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlamaktadır. İsteğe bağlı sigortalı olarak prim ödenen tarihlerde, 4 üncü maddeye göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin, zorunlu sigortalılıkla çakışan isteğe bağlı prim ödenen süreleri iptal edilerek, bu süreye ilişkin ödedikleri primler ilgililere iade edilir.
Ancak çakışan isteğe bağlı prim ödemelerine gecikme zammı ve gecikme faizi hesaplanmaz. Bunun yanında mevcut bulunan zorunlu sigortalılık mevcutsa isteğe bağlı sigortalılık tescili kurumca yapılmaz.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIĞIN SONA ERMESİ
İsteğe bağlı sigortalılık;
a) İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, primi ödenmiş son günü takip eden günden,
b) Aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
c) Ölen sigortalının ölüm tarihinden, itibaren sona erer.
İsteğe bağlı sigortaya devam etmekte iken aylık talebinde bulunanların sigortalılıkları, aylığa veya toptan ödemeye hak kazanılmış olmak koşulu ile talep tarihinden itibaren sona erdirilmektedir. İsteğe bağlı sigortalılık, sigortalının Kanunun 51'inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları hükmü saklı kalmak kaydıyla Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) veya (c) bentleri kapsamına tabi çalışmaya başladığı tarihten bir gün önce sona erdirilir. Eğer isteğe bağlı sigortalı vefat etmiş ise,ölen sigortalının prim borcu bulunmaması halinde ölüm tarihi itibariyle İsteğe bağlı sigortalılığı kurumca sona erdirilmektedir.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMLERİ VE ÖDENMESİ
İsteğe bağlı sigorta primi, 82nci maddeye göre belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından belirlenen günlük kazanç ve prim ödeme gün sayısı üzerinden bulunacak kazancın % 32'sidir. Bunun % 20si malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, % 12'si genel sağlık sigortası primidir. İsteğe bağlı sigortalı olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi, 60ıncı maddenin birinci fıkrasının (b) bendi (Bağ-kur) kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır ve genel sağlık sigortası primini de ödemekle yükümlüdürler.
İsteğe bağlı sigortalının sağlıktan yararlanması için, 30 gün prim ödeme şartını yerine getirmesi akabinde sosyal güvenlik merkezi sağlık sunucusuna kendisini ve bakmakla yükümlü olduğu ailesini kimlik belgeleriyle birlikte kaydettirmesi gerekmektedir. Prim günü 90 günden az ise isteğe bağlı sigortalılığının sona ermesinin ardından 10 gün; 90 günden fazla prim günü var ise 100 gün boyunca sağlık hizmetlerinden faydalanmak mümkündür. Ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde 89 uncu maddenin ikinci fıkrasına göre hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte ödenmeyen süreler, sigortalılık süresinden sayılmaz. Bu 12 aylık süreden sonra ödenen primler 89 uncu maddenin üçüncü
fıkrası hükümlerine göre iade edilir. İsteğe bağlı sigortalıların zorunlu sigortalılık nedeniyle prim borcunun bulunması halinde, isteğe bağlı sigortaya tabi ödenen primler öncelikle zorunlu sigortalılık nedeniyle Kuruma olan borçlarına mahsup edilir. İşsizlik Sigortası Fonundan İşsizlik maaşı almakta olanların ise, isteğe bağlı sigortalı olamayacakları yönünde bir düzenleme olmadığından prime esas günlük kazancın % 32si oranınca prim ödemek şartıyla isteğe bağlı sigortalı olmalarında bir mahsur bulunmamaktadır.Yeni Sosyal Güvenlik Yasas
ının birçok hükmü 01.10.2008 tarihinde uygulamaya konulmuştur. Ancak ilk defa sigortalı olanların emeklilik şartları 30.04.2008 tarihinden sonra işe girenler için bilindiği üzere sabitlenmiş ve bu bağlamda bu tarihten sonra işe girenlerde 4/Alılık, 4/Blilik, 4/Clilik ve isteğe bağlı sigortalılığın emeklilik yönünden bir farkı kalmamıştır. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışanlardan ay içinde 30 günden az çalışan ya da tam gün çalışmaması nedeniyle ay içindeki gün sayısı 30 günden az olan sigortalılar isteğe bağlı işe giriş bildirgesinde ilgili yerleri doldurarak İsteğe bağlı sigortaya prim ödemek koşuluyla noksan sürelerini 30 güne tamamlamaları mümkündür. Söz konusu sigortalıların zorunlu sigortalı olacağı gün sayısını beyan etmeleri zorunludur. Ancak, ay içindeki zorunlu çalışma gün sayısının değişmesi halinde sigortalıların yeniden beyanda bulunmaları gerekmektedir. İsteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunanlardan diğer Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerinde, Sosyal Güvenlik Merkezlerinde isteğe bağlı sigorta dosyası olduğu tespit edilenlerin tescil işlemleri geciktirilmeden sonuçlandırılarak kurumca bilahare bu dosyaları istenerek birleştirilmesi sağlanmaktadır.
SONUÇ
Yeni düzenleme ile isteğe bağlı sigortalılar zorunlu olarak genel sağlık sigortası kapsamına alınmıştır. Bu sayede emekli olmak için isteğe bağlı sigorta primi ödeyen sigortalılar sağlık hizmetlerinden yararlanamadıklarından dolayı isteğe bağlı sigortalı olmak yerine çalışmadıkları işyerlerinde kağıt üzerinde sigortalı olarak gözükmeyi tercih etmekteydi. Bu uygulama sayesinde bu çarpıklık giderilmiş oldu. Kısmi süreli olarak veya ay içinde hastalık ve istirahat sebebiyle eksik günü bulunan sigortalılara bu süreler için borçlanma imkanı getirilmesi gibi uygulamalarla aslında kurumun eskiye nazaran sosyal güvenlik sisteminin açık yönlerini kapatma gayreti içinde olduğunu bizlere gösteriyor. İsteğe bağlı sigortalılığın en dikkat çekici değişikliklerinden biri de ödenen primlerin 4/Bli olarak sayılmasıdır. Emeklilik hesabı yapan sigortalıların bu durumun farkında olarak olası prim ödemeleri ve hizmet süreleri kaybına uğramamaları için bu durumu göz önünde bulundurması gerekmektedir
Prim miktarı
01.01.2012 -30.06.2012 dönemi 2012 ocak ve ilk 6 ay ay için isteğe bağlı en düşük prim 283,68 TL , 01.07.2012 -31.12.2012 dönemi ikinci 6 ay Temmuz ve sonrası için isteğe bağlı en düşük prim 300,96 TL oldu . En yüksek isteğe bağlı sigorta primi ise 2012 ilk yarı 1,843,92 TL ikinci yarı 1,956.24 TL dir. Siz asgari ve azami miktarlardan istediğinizi seçerek ödeme yapabilirsiniz.İsteğe bağlı prim oranı asgari ücretin %32 sidir.2012 yılında asgari ücret ile Prime esas kazancın alt sınırı eşitlenmiştir. Bu oranın %20 si uzun vadeli sigorta kolları primi , %12'si ise Genel Sağlık sigortası primidir. İsteğe bağlı sigortalılar Sağlık yardımlarından yararlanabileceklerdir.
Güncel bir konuda bilindiği üzere geliri asgari ücretin iki katından fazla olanlar veya mal ve harcamaları çok olan vatandaşlar 2012 yılı ilk altı ayı için aylık 222,75 TL GSS primi ödeyecek .En düşük isteğe bağlı prim ise 283,68 TL dir . O zaman yüksek genel sağlık sigorta primi ödeyenler 60 TL daha fazla prim ödeyerek isteğe bağlı sigortalı olabilirler. Aynı zamanda bu ödeme ile emekliliğinede sayılır.4A ile SSK ya bağlı işçiler, 4B ile Eski Bağ-Kur a tabi olanlar, 4C ile Eski Emekli Sandığı Kurumuna tabi olanlar kastedilmektedir.
Gemi adamları ile ilgili hususlar
Yabancı bayraklı gemilerde ve uluslararası sularda çalışan gemi adamlarının durumu ne olacaktır?
Türkiye'ye döndüğü zaman mı sigorta kapsamına girecek?
Yabancı bayraklı gemilerde çalışan Türk vatandaşları, sosyal güvenlikleri yönüyle ikili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre işlem yapılacaktır. İkili sosyal güvenlik sözleşmesi yoksa 5510 sayılı Kanun hükümlerine tabi olamayacaklardır. Genel sağlık uygulaması yönüyle Türkiye'ye döndüklerinde genel sağlık sigortası kapsamına gireceklerdir. Ancak Türk bayraklı gemilerde çalışan ve uluslararası sularda bulunan gemi adamları ise 5510 sayılı Kanuna göre (4/a) kapsamında zorunlu sigortalı olmaktadır. Bu kapsamda çalışıp sefer esnasında işe alınanların sigortalılık işlemleri, sigortalıların işe girdiği tarihten itibaren bir ay içinde yapılması gerekmektedir.
Kpt. Baran Altuncu
Gv. 99
KAYNAKÇA
• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
• 2009-5 Sayılı Genelge
• www.muhasebenet.net
