İzmir Vapurlarına TÜLOMSAŞ Marine Yakışır...

KAMUNUN “YERLİ MOTOR” TERCİHİ TAKDİRE ŞAYANTürkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş. (TÜLOMSAŞ) tarafından üretilen 1800-2400 HP (beygir) gücündeki diesel motorların, Türk özel sektörünün yük ve yolcu gemilerinde yardımcı makine olarak, İDO'ya ait feribot ve

KAMUNUN “YERLİ MOTOR” TERCİHİ TAKDİRE ŞAYAN

Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş. (TÜLOMSAŞ) tarafından üretilen 1800-2400 HP (beygir) gücündeki diesel motorların, Türk özel sektörünün yük ve yolcu gemilerinde yardımcı makine olarak, İDO'ya ait feribot ve vapurlarda ise ana ve yardımcı makine olarak kullanılmasının kısa vadede teşvik edilebileceği, orta/uzun vadede ise askeri gemiler de dâhil muhtelif tip ve tonajdaki gemilerin ana tahrik (sevk) sistemlerinin bu fabrikada üretilmesi için söz konusu fabrikanın imkân ve kabiliyetlerinin (kapasitesinin) yeni yatırımlarla kademeli olarak geliştirilebileceği yönündeki fikirlerimi, ilk olarak 27 Nisan 2009'da kaleme aldığım ve TMMOB Gemi Mühendisleri Odası (GMO)'nın yayın organı olan Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergisi'nin Ekim 2009/182. sayısında da yayımlanan "Gemi Motoru İmalatında TÜLOMSAŞ Potansiyeli" başlıklı makalemde gündeme getirmiştim.

Bugün geldiğimiz noktada ise, TCDD’ye ait olup Van Gölü’nde faaliyet gösterecek 2 adet feribotta kullanılmak üzere TÜLOMSAŞ tarafından imal edilecek 1500 devir 2400 beygir gücündeki dizel motorlarla ilgili TÜLOMSAŞ ile Nursoy adlı özel firma arasında sözleşme imzalandı. Türk Loydu tip onay sertifikalı ilk dört motor seti Temmuz ayında, ikinci dört parti motor ise yılsonunda teslim edilecek.

Böylece, 2009 yılında kaleme aldığım "Gemi Motoru İmalatında TÜLOMSAŞ Potansiyeli" başlıklı makalemle başlayan süreç 2012 yılında önemli bir aşamaya gelmiş oldu. Türkiye, özellikle küçük özel tip gemilere uygun yerli gemi diesel motoruna sahip oldu.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın bağlı kuruluşu olan TCDD’nin kendi feribotlarında “yerli motorları” tercih etmesi, özel sektörü özendiriciliği ve döviz kaybının önlenmesi bakımından çok yerinde bir karardı ve kamu alımlarında “yerli ürün kullanılması” hakkındaki 2011/13 sayılı Başbakanlık Genelgesi’ne de uygundu.  Bu bağlamda, özellikle Türk gemi sanayii Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın “Van Gölü feribotlarında yerli üretim TÜLOMSAŞ motorlarının tercihi noktasında en üst düzeyde irade gösteren” üst düzey yöneticilerine şükran borçludur.

“PENDİK MOTOR FABRİKASI” DENİZCİLİĞİMİZE KAZANDIRILMALI

TCDD’ye ait Van Gölü feribotlarında kullanılacak motorların TÜLOMSAŞ’tan temin edilecek olmasına millet olarak hep birlikte sevindik sevinmesine de, 150 tonluk tavan vinci ve gelişmiş otomatik portal freze tezgâhı ile 35.000 HP güce kadar gemi diesel motor üretebilecek teknik-teknolojik kapasiteye sahip “Pendik Tersanesi Motor Fabrikası”nın atıl durumunu hatırlayınca da sevincimiz kursağımızda kaldı. (Şahsen benim öyle oldu.)

“TÜLOMSAŞ’ın 1800-2400 HP’lik motorları bile bizi bu kadar sevindirdiğine göre, 35.000 HP’ye kadar gemi diesel motoru üretim kapasitesine (tezgah ve teçhizatlara) sahip “Pendik Motor Fabrikası” atıl bekletileceğine Türk gemi inşa sanayiinin hizmetine kazandırılmış olsaydı, kim bilir ne kadar sevinirdik.” diye düşündüm.

Özelleştirme sürecindeyken 17 Ağustos 1999 depreminde Gölcük Tersanesi’nin hasar gördüğü gerekçesiyle Dz.K.K’na devredilen Pendik Tersanesi’nin içerisinde bulunan “Gemi Motoru Fabrikası”, Gölcük Tersanesi kısa sürede onarılıp faaliyetine yeniden başladığı halde, yıllardır atıl durumda bekliyor. Oysa bu fabrikada 1981-1998 yılları arasında en büyüğü 14.000 HP olan çok sayıda gemi diesel motoru fiilen üretildi ve halen monte edildikleri gemilerde tıkır tıkır çalışıyorlar. (Bkz. Pendik-Sulzer Motor Fabrikası’nda 1981-1998 yılları arasında imal edilen dizel motorları ve monte edildikleri gemileri gösteren tablo)

 (Resim: Pendik-Sulzer Motor Fabrikası'nda üretilen 14.000 BHP (beygir) gücünde 5 RTA 76 tipi gemi dizeli.)

2000-2011 yılları arasında Türk armatör ve tersanecileri tarafından inşa edilen/ettirilen yüzlerce gemi için ihtiyaç duyulan binlerce ana ve yardımcı makine “ithalat” yoluyla tedarik edildi ve bu yüzden yüklü miktarda döviz kayıpları ve dolaylı istihdam kayıpları yaşandı. Ülkemiz gemi makinelerinin tedarikinde tamamen dışa bağımlı hale geldi. Bu durum cari açığımızın artmasına neden oldu. Makine teslimlerindeki gecikmeler gemi teslim sürelerinin uzamasına neden oldu ve bu yüzden Türk tersanelerinin küresel rekabet gücü olumsuz etkilendi.

Kısacası, Pendik Motor Fabrikası'nın kapatılması; ülkemiz ekonomisi açısından baktığımızda cari açığın artmasına ve çok büyük döviz ve dolaylı istihdam kayıplarına, sektörel açıdan baktığımızda gemi inşaatında küresel rekabet gücümüzün olumsuz etkilenmesine, sosyal açıdan baktığımızda ise gemi inşa sanayindeki işgücü piyasasında refah düzeyinin azalmasına neden oldu.

Dahası, MİLGEM vb. projeler kapsamında askeri gemiler için duyulan yerli sevk sistemi ihtiyacı ve 9. Kalkınma Planı’nda bahsi geçen Türk koster filosunun yenilenme ihtiyacı açısından da “yerli gemi motoru” stratejik önemi haiz.

Bütün bu sebeplerve diğer bazı sebepler, Pendik Tersanesi Motor Fabrikası’nın bir an önce yeniden Türk denizciliğine (gemi inşa sanayiine) kazandırılmasına çaba sarf edilmesi için yeterli. Bu konuda Pendik Tersanesi Motor Fabrikası’nın kurucusu Denizcilik Bankası E. Genel Müdür Yardımcısı Yüksek Mühendis Sn. Ali CAN Bey’in “Bir Tersane Bir Hayat” isimli kitabında ve birçok makalesinde detaylıca izah ettiği “işletme modeli” önerilerinden istifade edilmesi mümkün. Bence de, Japonya veya Güney Kore ile işbirliğine dayalı bir yatırım/işletme modeli ile sağlanacak “know-how ve teknoloji transferi” ülkemizin menfaatine olur.

TÜLOMSAŞ İÇİN SÜREÇ YENİ BAŞLIYOR

Her ne kadar TÜLOMSAŞ'ın 1800-2400 beygir, 1500 devir, V tipi diesel motorlarının gemilerde kullanılmasından övgüyle söz ediyorsak da, 35.000 HP gücünde motor üretebilecek teknik-teknolojik kapasiteye sahip “Pendik Motor Fabrikası” ile mukayese edebilmemiz şu an için mümkün olmadığı gibi daha kat edilmesi gereken uzun bir yol, yapılacak çok iş var.

Bunu bildiğim için, 2009 yılında kaleme aldığım "Gemi Motoru İmalatında TÜLOMSAŞ Potansiyeli" başlıklı makalemde 2 (iki) aşamalı bir süreçten bahsetmiştim:

“1- Kısa vadede: 2.400HP’ye kadar güç üretebilen TÜLOMSAŞ yapımı motorların, Türk özel sektörünün yük ve yolcu gemilerinde yardımcı makine olarak, İDO'ya ait feribot ve vapurlarda ise ana ve yardımcı makine olarak kullanılması teşvik edilebilir.

2- Orta ve uzun vadede: Askeri gemiler de dâhil muhtelif tip ve tonajdaki gemilerin ana tahrik (sevk) sistemlerinin bu fabrikada üretilmesi için söz konusu fabrikanın imkan ve kabiliyetleri (kapasitesi) yeni yatırımlarla kademeli olarak geliştirilebilir.”

demiştim.

                   (25 Ağustos 2009 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz ilk TÜLOMSAŞ ziyaretimizden..)

Dolayısıyla, kısa vadede TÜLOMSAŞ motorlarını kamuya ait feribotlarda kullanılabilir duruma getirmemiz önemli bir gelişme olmakla birlikte, orta/uzun vadede askeri gemiler de dâhil muhtelif tip ve tonajdaki gemilerin ana tahrik (sevk) sistemlerinin TÜLOMSAŞ’ta üretilebilmesi isteniyor ise TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’nın imkân ve kabiliyetlerinin (kapasitesinin) yeni yatırımlarla kademeli olarak geliştirilmesi gerekir.

Başka bir deyişle; Türk tersanelerinde ekseriyetle inşa edilen ve Türk armatörünün ekseriyetle tercih ettiği gemiler için ihtiyaç duyulan özelliklerde, görece düşük/orta devirli-yüksek güçlü gemi diesel motoru üretimine yönelik yeni bir üretim bandı, yani “TÜLOMSAŞ Marine Diesel Engine Assembly/Department” kurulması gerekiyor. Ki, üretilecek deniz tipi diesel motorların satış, pazarlama, yedek parça tedarik ve servis imkânları ile kaliteli üretim ve avantajlı fiyatlandırma şartları planlanabilsin/yönetilebilsin.

“TÜLOMSAŞ GEMİ MOTORU ÜRETİM PROJESİ FİZİBİLİTE ETÜDÜ” GEREKLİ

Türk tersanelerinde ekseriyetle inşa edilen ve Türk armatörünün ekseriyetle tercih ettiği gemiler için ihtiyaç duyulan özelliklerde, görece düşük/orta devirli-yüksek güçlü gemi diesel motorlarının TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’nda üretilmesine yönelik piyasa ve rekabet faktörlerinin analizi ile teknik-teknolojik ilave yatırım ihtiyacının tespiti ve planlanması vb. gibi konuları içeren detaylı bir “fizibilite etüdü" çalışması yapılarak netleştirilebilir. 2400 HP sınırının aşılması ve Türk tersaneci ve armatörlerinin ihtiyaç duyduğu düşük/orta devirli-yüksek güçlü diesel motorlara yönelik optimum ürün çeşitlendirmesi bu sayede mümkün olabilir.

“GEMİ YAN SANAYİİ MUTLAKA KIYIDA OLMALI” ÖNYARGISI SONA ERDİ

Anadolu’nun orta yerinde Eskişehir’de bulunan TÜLOMSAŞ’ta üretilen diesel motorların gemi ve deniz araçlarında kullanılabilir hale gelmesi ve ilk siparişlerin sözleşmeye bağlanmasının ardından “gemi yan sanayii mutlaka kıyıda olmalı” şeklindeki önyargılı yaklaşımların çokta doğru olmadığı anlaşıldı.

TÜLOMSAŞ’ın bile Türk gemi inşa sanayiine hizmet verebileceğinin ispatlanmasıyla birlikte, Türkiye’de gemi yan sanayii altyapısının geliştirilmesi konusuna dar bir çerçeveden değil çok geniş bir çerçeveden bakılması gerektiği de görülmüş oldu.

Zira TÜLOMSAŞ’ın bazı kıyı kentlerinde (Örneğin; İstanbul, İzmir, Antalya, Samsun vs.) yetkili firmalar/kişiler belirlemek suretiyle gemilere yönelik satış, pazarlama, yedek parça tedarik ve servis konularında hizmet ağını genişletmesi de mümkün.

İZMİR KÖRFEZİ VAPURLARINDA DA YERLİ TÜLOMSAŞ MOTORLARI KULLANILABİLİR

Bizim gibi “yerli sanayii” oluşturma çabasında olan ülkeler için ihtiyaçların azami ölçüde yerli kaynaklardan karşılanması büyük önem taşıyor.

 Bu çerçevede, 06.09.2011 tarih ve 28046 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yerli Ürün Kullanılması” hakkındaki 2011/13 sayılı Başbakanlık Genelgesi’nde: “4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki alımlar ile Devlet Malzeme Ofisinden gerçekleştirilecek alımlarda öncelikli olarak Türkiye’de üretilen ürünlerin tercih edilmesini ve kamu kurum ve kuruluşları yöneticilerinin bu konuda gereken duyarlılığı göstermeleri” yönünde en üst düzeyde talimat verildi.

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nce 2013 yılına kadar tedarik edileceği duyurulan (bkz. http://www.izmir.bel.tr/pagePrint.asp?page=7465&pageType=3) 15 adet yolcu gemisi ile 2 adet arabalı vapur için gerekli (yedek makineler de dâhil) ana makinelerin ve/veya jeneratör diesellerinin yerli TÜLOMSAŞ motorlarından tercih edilmesi halinde, TÜLOMSAŞ için çok ciddi bir tecrübe olur ve yerli motor markamızın gelişmesine katkı yapar.

izmir.bel.tr

Mevzuat açısından “yerli motor” tercihi konusunda engel bulunmuyor, hatta teşvik ediliyor. Teknik açıdan ise, tıpkı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın bağlı kuruluşu olan TCDD’nin Van Gölü feribotlarında tercih ettiği gibi, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nce de “yerli motor” tercihi noktasında irade gösterilmesi ve feribotların tasarımının buna göre yaptırılması ülkemizin menfaatine olur.

Öyle ki, 2400 beygir güce kadar amaca uygun motor konfigürasyonu geliştirme imkân ve kabiliyeti bulunan TÜLOMSAŞ’ın bir “yerli gemi motoru markası” olarak gelişmesine katkı sağlanmış ve yabancı motorlar için yurt dışına gidecek döviz kayıpları önlenmiş de olur. Ayrıca, yakınlığı ve motor üretimi için gerekli parçaları % 80-85 oranında iç piyasadan tedarik etmesi dolayısıyla TÜLOMSAŞ,  yedek parça tedarik ve servis imkânlarının zaman ve maliyet boyutları itibariyle de İzmir vapurları için avantajlı bir tercih olur kanaatindeyim.    

FATİH YILMAZ

Gemi İnşa Müh., GMO Üyesi

NOT: Yazarın bu makalesi, aktueldeniz.com'da ve Mersin Deniz Ticaret Odası (DTO) tarafından çıkarılan Deniz Ticareti Dergisi'nin Ocak 2012 sayısında da yayımlanmıştır.