Çinli turizm şirketi Chong Lot'un 'kumarhane yapacağım' dediği gemi, halen Dailan Limanı'nda demirlenmiş olarak duruyor. Uçak gemisi olarak yapılan Varyag, deniz gücünü güçlendirmek isteyen Çin tarafından bir sıçrama tahtası olarak mı kullanılacak?
Anımsayacaksınız, bundan 5 yıl önce; 1 Kasım 2001'de İstanbul Boğazı'ndan dev ve çirkin bir gemi iskeleti geçmişti. Havanın da güzel olması nedeniyle epeyce insan Boğaz kıyısına toplanmış bu ucubeyi seyretmişti. Epeyce de heyecanlanmış veya heyecanlandırılmıştık "Ya bir terslik olursa" diye. Çünkü Varyag adlı bu gemi iskeleti, (iskelet diyorum, çünkü ne motorları vardı ne de dümeni) onu çeken römorkörlerle birlikte düşünüldüğünde, 500 metre boyunda bir nesneye dönüşüyordu. Neyse ki bir şey olmadı. Varyag ve ona eşlik eden 3'ü pilot botu, 11'i de römorkör olmak üzere, 27 parçadan oluşan filo bizim sularımızda bir sorun çıkarmadan geçip gitmişti. Olay sadece bizim ilgimizi de çekmemişti: Boğaz'dan geçişi uzaydaki uydular bile takip etmiş, fotoğraflarını çekmişlerdi.
Varyag bir uçak gemisi olarak yapılmıştı. Kardeşi Kuznetsov ile birlikte SSCB’nin yaptığı ilk uçak gemileri olacaklardı. Büyüklük açısından ABD’nin sahip olduğu uçak gemilerinden sonra dünyada 2. sıradaydılar ve SSCB’nin denize indirdiği en büyük savaş gemileriydiler. Bu gemilerin ağırlığı, tam yüklüyken 67.500 tondu. Kuznetsov 1982'de tezgâha konuldu, 1985’te denize indirildi ve 1990’da da hizmete girdi. Halen de Rusya’nın Kuzey Denizi Donanması'nda hizmet veriyor. Varyag ise 1985’te Riga adıyla tezgâha konuldu. Sonra adı Varyag olarak değiştirilip 1988’de denize indirildi. Ama bir türlü tamamlanamadı.
SSCB’nin parçalanmasından sonra Varyag, Ukrayna’da kaldı. Geminin yapım çalışmaları bir süre daha yavaş tempoda sürdü. 1992’de ise tümüyle durduruldu. Aynı yıl Çin Halk Cumhuriyeti’nden resmi yetkililer gemiyi inceledi. Geminin tamamlanmasının maliyeti üzerinde taraflar anlaşamadığı için bu temastan bir sonuç çıkmadı. 1998’de bu defa Chong Lot adında bir Çin turizm şirketi gemiye talip oldu ve 20 milyon dolara satın aldı.
Şirket, gemiyi Macau’ya götürüp, yüzer kumarhane olarak kullanmak istediğini belirtmişti. Ama bu açıklamayı kimse inandırıcı bulmadı. Gerçi Çin daha önce Sovyet Donanması'nın çürüğe çıkardığı Kirov ve Minsk adlı helikopter/dikine kalkan uçak taşıyıcı gemilerini de almış, bunlardan ilkini askeri gösteri parkı, ikincisini ise turizm sitesi olarak kullanmaya başlamıştı. Ama Varyag gibi bir tekneye hurda değerinin yaklaşık 3 katı kadar fiyat verip bir de onun üzerine 10 milyon dolar yol masrafı yaptıktan sonra kumarhane olarak kullanılması fikri pek de akla yakın görünmüyordu.
30 milyon dolar bir kumarhane mekânı için çok büyük bir maliyetti. Üstelik, 1998’de Portekiz yönetiminde olan Macau’daki yetkililer, ihaleden önce, bu dev geminin adanın karasularına demirlemesine izin vermeyeceklerini açıklamışlardı. Bundan kısa bir süre sonra, Aralık 1999'da 442 yıllık Portekiz yönetimi sona erip, ada Çin’e geçti. Ama yeni yönetim, eskisinin kararını ortadan kaldıracak bir girişimde bulunmadı. Adanın kıyılarının Varyag'ın demirleyemeyeceği kadar sığ olduğu belirtilmekle yetinildi. Olayı izleyenlerin aklını karıştıran bir başka olay da Chong Lot turizm şirketinin Macau’da ofisinin bile olmamasıydı. Aslında bu şirket, merkezi Hong Kong’da olan Chin Luck Holding’indi.
Bu holdingin yönetim kurulu başkanı Çin Halk Ordusu'ndan emekli bir subaydı ve yönetim kurulu üyelerinin 6’sı ise Çin’in önemli askeri tersanelerinden birisinin bulunduğu Yantai’de yaşıyorlardı. Gerçi bu Çin’de sık rastlanan bir durumdu ama ne de olsa dikkati çekmişti. Bu şirketin pek kumarhane işletme niyetinde olmadığını gösteren bir başka olay ise 2002'de oldu. 8 Şubat'ta Macau’da 3 kumarhanenin işletilmesi için ihale açıldı. İhaleye 21 büyük şirket teklif verdi. Aralarında Chin Luck Holding yoktu. Bu arada, Macau işini merak eden Türkiye de bu adaya 31 Ağustos 2001'de bir heyet göndermişti...
Çin'e uzanan uzun yolculuk
Türkiye ise bu geminin boğazlarından geçmesine, hem kaza olasılığı nedeniyle hem de Montreaux Antlaşması'nın uçak gemilerinin boğazlardan geçmemesi koşuluna uygun olmayabileceği kaygısıyla epeyce direnmişti. Sonunda sağlanan güvenceler ve Türkiye’ye Çinli turistlerin gelmesi sözü gibi ilginç bir koşulun da sağlanması karşılığında Türkiye bu geminin geçmesine izin verdi. Söylenenlere bakılırsa, Çin, geminin boğazlardan geçmesi için Türkiye'ye turist gönderme sözünü tutmuştu. 2002'de Türkiye’yi 31.995 Çinli turist ziyaret etmişti.
Büyük gemilerin bile bir buçuk saatte yaptığı İstanbul Boğazı geçişini Varyag, ortalama saatte 5.8 mil hızla, 6 saatte tamamladı. Gemi boğazlardan geçtikten sonra Çin’e doğru yolu açıktı. Adı artık Chin Luck olan geminin yolculuğu tam 627 gün sürdü ve Çin’in Dalian Limanı'nda son buldu. Geminin Süveyş Kanalı'ndan geçmesine izin verilmediği için Akdeniz'i geçtikten sonra Afrika’yı dolaşarak Hint Okyanusu'nu aşıp, Çin Denizi'ne gitmesi gerekmişti.
Geminin gizemi hâlâ çözülemedi
Peki niçin yaptı Varyag bu uzun ve maceralı yolculuğu? Çinliler koskoca gemiye dünyanın yarısını turlatacaklarına planlarını satın alıp, Çin’e postalayamazlar mıydı? Doğrusu bu ve benzeri sorular pek çok kimse gibi benim için de yanıtsız kaldı.
Varyag’ın Dailan’daki durumu ise içinde benim de olduğum epeyce insanın yakından izlediği bir diziye dönüştü. Neredeyse her hafta durumu hakkında haberler ve fotoğraflar çıkıyor. Varyag için web sitesi bile yapıldı. Son gördüğüm fotoğrafta Varyag, savaş gemilerinin gri rengine boyanmış, görkemli bir görünüm kazanmıştı.
Çin’in bu gemiyi ne yapacağı ise hâlâ açıklığa kavuşmadı. Doğrusu, Çin’den gelen "uçak gemisi yapmak niyetinde olmadıkları" yönündeki açıklamaları kimsenin ciddiye aldığını sanmıyorum.
Çin’in açık denizlerde faaliyet gösterebilecek bir deniz gücü oluşturma faaliyetlerine hız verdiği malum. Bir de üstüne kasım başında Çin’in Rusya’dan Su-33 jet savaş uçakları almak üzere temaslarda bulunduğu haberleri geldi. Su-33, Varyag’ın kardeşi Kuznetsov uçak gemisinin taşıdığı temel savaş uçağı. Bu iki haberden tek bir sonuç çıkar. O da Çin’in uçak gemisi yapma niyetinde olduğu. Ama Varyag’ın bu gemiye geçiş için bir eğitim aracı olması olasılığı oldukça güçlü. Acaba tüm bu olup bitenler Çinlilerin “yaparak öğrenme” yaklaşımını benimsemelerinden mi kaynaklanıyor?
Kaynak: Hasan ERSEL-Referans Gazetesi
DenizHaber.Com
