Ukrayna'da yayınlanan Kiev Times gazetesi; Ukrayna Başbakanı Arseniy Yatsenyuk'un Başbakan R. Tayyip Erdoğan'dan, taraf değiştirerek Rusya bayrağı çeken Hetman Sahaidachny adlı Ukrayna fırkateynini Boğazlar'dan geçirmemesini istediğini yazdı..
Aden Körfezinde düzenlenen NATO tatbikatından dönen Ukrayna Deniz Kuvvetleri'nin Amiral Gemisi Hetman Sahaidachny fırkateyni; Kiev'den emir almayı reddetti. Geminin, Rusya'nın tarafına geçtiği bildiriliyor.
Geminin hangi tarafta olduğu konusunda çelişen bilgiler geliyor olsa da; İzvestia Gazetesine demeç veren bir Rus senatör; fırkateynin Rusya saflarına katıldığını doğruladı. Senatör; "Ukrayna Deniz Kuvvetlerinin Bayrak Gemisi Hetman Sahaidachny bizim saflarımıza katıldı" dedi.
Senatonun Dış İlişkiler Komitesi üyelerinden olan Senatör Igor Morozov; "Fırkateyn St. Andrews bayrağını indirdi. Rusya Federasyonu bayrağı çekti. Gemi Akdeniz'deki manevralarını tamamlamasının ardından Karadeniz'e dönecek" dedi.
Morozov'a göre "Mürettebat Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Komutanı Viktor Yanukovich'in talimatını yerine getirdi." Ukrayna Deniz Kuvvetleri Komutanı, Cuma günü istifa etmişti.
Kendini Cumhurbaşkanı ilan eden Aleksandr Turchinov, Koramiral Andrey Tarasov'u yeni Deniz Kuvvetleri Komutanı olarak atadı. Ukrayna'da yayınlanan Kiev Times gazetesi ise; Ukrayna Başbakanı Arseniy Yatsenyuk'un Başbakan R. Tayyip Erdoğan'dan savaş gemisini Boğazlar'dan geçirmemesini istediğini yazdı.
Gemi komutanı olan ve Ukrayna'nın operasyondaki komutanı Koramiral Andrey Tarasov; Kiev'den gelen emirlere uymadı. Hetman Sahaidachny Kırım'ın limanı Sivastopol'a geri dönüyor. Gemi 26 Şubat'ta Süveyş kanalından geçerek Akdeniz'e giriş yaptı. Geminin önümüzdeki günlerde Çanakkale Boğazı girişinde olması bekleniyor.
Şimdi ne olacak?
Türk Boğazlarından geçiş, 1936 tarihli Montrö Boğazlar Sözleşmesi hükümlerine göre düzenleniyor. Montrö Boğazlar Sözleşmesi; Boğazlardan geçişi Türkiye'nin Tarafsız, Savaşan veya Yakın Savaş Tehlikesi durumunda olması halinde 3 sınıfta düzenliyor.
Bu hususta Montrö Sözleşmesi'nin ilgili maddeleri şu şekilde:
Madde 2 - 5 (Ticaret Gemileri): Barış zamanında ticaret gemileri Boğazlardan serbestçe geçebileceklerdir. Savaş zamanında Türkiye tarafsız ise, ticaret gemilerine barış zamanı şartları içinde serbest geçiş hakkı tanınacaktır. Türkiye savaşta ise, Türkiye ile savaşmayan bir ülkenin gemileri, düşmana hiçbir suretle yardım etmemek şartıyla, Boğazlar’dan serbestçe geçebileceklerdir.
Madde 11,13 (Savaş Gemileri): Savaş gemilerinin Boğazlardan geçmesi için, Türk hükûmetine diplomatik bir ön-bildirimde bulunulması gerekecektir.
Madde 19:
Savaş zamanında, Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen koşullarla ayni koşullar içinde, Bogazlar'da tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.
Bununla birlikte, savaşan herhangi bir Devletin savaş gemilerinin Boğazlar'dan geçmesi yasak olacaktır; şu kadar ki, işbu Sözleşmenin 25. maddesinin uygulama alanına giren durumlarla, saldırıya uğramış bir Devlete, Milletler Cemiyeti Misali çerçevesi içinde yapılmış, bu Misak'in 18. maddesi hükümleri uyarınca kütüğe yazılmış (tescil edilmiş) ve yayımlanmış, Türkiye'yi bağlayan bir karşılıklı yardım andlaşması gereğince yapılan yardım durumları bunun dışında kalmaktadır.
Yukarıdaki fıkrada öngörülen kuraldışı durumlarda, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kısıtlamalar uygulanamayacaktır.
Yukarıdaki 2. fıkrada konulmuş geçiş yasağına karsın, Karadeniz'e kiyidas olan ya da olmayan savaş Devletlere ait olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, bu limanlara dönebilirler.
Savaşan Devletlerin savaş gemilerinin Boğazlar'da herhangi bir el koymaya (1) girişmeleri, denetleme (ziyaret) hakkı (2) uygulamaları ve başka herhangi bir düşmanca eylemde bulunmaları yasaktır.
Madde 20: Savaş zamanında, Türkiye savaşan ise, savaş gemilerinin geçişi konusunda Türk hükûmeti tümüyle dilediği gibi davranabilecektir.
Madde 21: Türkiye kendini savaş tehlikesiyle karşı karşıya sayarsa, Türkiye’nin, sözleşmenin 20. maddesi hükümlerini uygulamaya hakkı olacaktır.
Hangi kapsama giriyor?
DenizHaber'in görüşüne başvurduğu uzmanlar, Ukrayna ile Rusya arasında herhangi bir savaş halinin şimdilik mevcut olmadığına dikkat çektiler.
Uzmanlar; "Ukrayna ve Rusya arasında savaş hali olsaydı; Türkiye tarafsız konumda olduğundan savaşan taraflardan herhangi birinin Boğazlar'dan geçmesi Montrö Sözleşmesi uyarınca yasak kapsamında olabilecekti. Ancak bu durumda bile Ukrayna savaş gemisinin Ege'den Karadeniz'e çıkmasına Türkiye'nin müsaade etmesi gerekecekti. Çünkü; Montrö Sözleşmesinin 19. Maddesi, açıkça dış denizlerdeki savaş gemilerinin, savaşan ülkelerin gemileri bile olsalar, Karadeniz'deki ana üslerine dönmelerine müssade edilmesini hükme bağlamaktadır." şeklinde görüş belirttiler.
