KKTC' ye yatırım yağıyor...
Kıbrıs Türk Yatırım Geliştirme Ajansı'na (YAGA) kurulduğu günden bugüne kadar geçen 9 ayda, toplam 212 yatırım başvurusu yapıldı.
Başvuruların 117'si KKTC'den, 43'ü Türkiye'den, 25'i yabancı ülkelerden, 21'i KKTC-diğer ülke ortaklılarından ve 6'sı ise yurtdışında yaşayan Kıbrıslı Türklerden geldi.
Gelen yatırım başvuruları, ağırlıkla turizm ve sanayi alanında olurken, bunun yanında sağlık, eğitim ve tarım alanında başvurular oldu.
YAGA Direktörü Ayşe Dönmezer, ajansın çalışmaları ve yatırımlarla ilgili gelişmeleri TAK muhabirine değerlendirdi.
Ayşe Dönmezer, turizmin çeşitlendirilmesi ve ülkeye özgü bir modelin oluşturulması gerektiğini belirtti. Yatçıları ülkeye çekmek amacıyla çalışmalar yürüttüklerini, yat üretim tesisi kurulması için Gaziveren'de 40 dönümlük bir yer belirlendiğini açıklayan Dönmezer, proje çalışmaları tamamlandıktan sonra duyuru yaparak başvuru kabul edeceklerini, marinacılık konusunda da çalışmaların bulunduğunu sözlerine ekledi.
Dönmezer, sanayi alanında bitkisel atık yağlardan ve yağlı tohum bitkilerinden biyodizel üretimine yönelik rafineri yapımı için başvuru kabul ettiklerini açıkladı.
YAGA yatırımlarıyla yurtdışında tanıtım faaliyetlerine de başlayacaklarını belirten Dönmezer, ilk tanıtım etkinliğinin Kıbrıslı Türklerin yoğun şekilde yaşadığı Londra'dan başlatılacağına dikkat çekti.
Öncelikli misyonu
YAGA'nın 2007'nin Aralık ayında oluşturulan ve bu yılın temmuz ayında da yasası geçen, direkt Başbakana bağlı bir yatırım ajansı olduğunu belirten Dönmezer, ajansın yatırımlarla ilgili yeni yeni alanlar yaratmaya çalıştığını ve öncelikli misyonunun, yatırımcıların tek elden işlerinin yapılmasını sağlayacak bir yapı kurmak olduğunu kaydetti.
Bu çerçevede çalışmalarını yürüttüklerini; müracaatta bulunan yatırımcıları yönlendirdiklerini, varsa projelerini geliştirmelerini, prosedürel muamelelerini birlikte yapmaya çalıştıklarını anlatan Dönmezer, danışmanlık görevleri de bulunduğunu belirtti.
Tanıtım faaliyetleri başlıyor
Dönmezer, yatırımların tanıtımı konusunda, yurt içindekilerin yanında artık yurt dışında da birtakım çalışmalar planladıklarını ve ilk etapta Londra'yı seçtiklerini; bunun da sebebinin bu kentte yaşayan ve bir kısmı sermayedar olan Kıbrıslı Türklerin oluşu ve bu ülkeyle eskiye dayanan bağlar olduğunu anlattı.
İngiltere'de yatırımların tanıtımını yaparak gerek ajans gerekse KKTC'yle ilgili bilgi vermeyi ve yatırım alanlarını oradaki insanların dikkatlerine getirmeyi hedeflediklerini ifade eden Dönmezer, 4 Aralık'ta gidecekleri Londra'da bir sunum yaparak buradan gidecek ekiple yatırımcıları bir araya getireceklerini ve ikili görüşmelerin de yapılacağını anlattı.
Yurt dışı tanıtım programlarını, gidilecek ülkedeki ticari nitelikteki kurumlarla ortaklaşa düzenleyeceklerini de belirten Dönmezer, Londra'da oradaki Kıbrıs Türk Ticaret Odası ile birlikte çalışacaklarını; tanıtım konusunda gelecek yıl için de Almanya ve İsrail'de benzer etkinlikler düzenlemeyi planladıklarını ve bu tanıtımlara yönelik, poster, broşür gibi materyalleri de hazırlamaya çalıştıklarını kaydetti.
Yatırım alanları
YAGA'ya kurulduğu günden bugüne kadar geçen 9 ayda, toplam 212 yatırım başvurusu yapıldığını; bunların 117'sinin KKTC, 43'ünün Türkiye, 25'inin yabancı ülkeler, 21'inin KKTC-diğer ülke ortaklığı ve 6'sının ise yurt dışında yaşayan Kıbrıslı Türklerden geldiğini belirten Dönmezer, gelen yatırım başvurularının ağırlıkla turizm ve sanayi alanında olduğu, bunun yanında sağlık, eğitim ve tarım alanında başvurular da geldiğini anlattı.
Dönmezer, 112 başvurunun 79'unun turizm, 77'sinin sanayi, 9 sağlık; 9 hizmet, 7'sinin eğitim, 1'inin tarım ve 30'unun da diğer alanlardaki projelerle ilgili olduğunu kaydetti.
Ülkeye yönelik özel bir model
Yatırım alanları konusunda, mevcut yapıda, genelde klasik sektörlerin öne çıkmış durumda olduğuna dikkat çeken Dönmezer, "örneğin turizmde daha çok 5 yıldız ve casino otel ağırlığı hissediliyor. Eko-turizm geliştirilmeye çalışılıyor ancak turizmde, bizim ülkemize yönelik özel bir modelin de olması gerektiğini düşünüyoruz. Bu özel modeli umarım ülke olarak kararlaştırır ve benimseriz" şeklinde konuştu.
Dönmezer, turizme bakış açılarını şöyle ifade etti:
"5 yıldız ve casino otel açısından gündemde olanlar dikkate alındığında hemen hemen kapasiteyi doldurmuş durumdayız. Bafra bölgesinin de tamamlanmasıyla birlikte yeterli bir kapasite yaratılacağını düşünüyoruz. Onun için yatırım alanlarını belirlerken kamu arazisi tahsislerinde Bafra ve Güzelyurt dışında, 5 yıldız ve otel olayını düşünmüyoruz; öngörmüyoruz. Bafra Turizm Yatırım Bölgesi'nde tahsis edilen 13 tane yatırım yeri var. Bunlar arasından iptal edilenler olması halinde onlar için yeni otel yapımı başvurusu kabul edilebilecek.
Güzelyurt bölgesi de yatırımcı çekilmesi gereken bir bölge. Kalkınmada öncelikli yörelerden biri ve yeterli bir kapasite yok. Bu yaratılabilir diye düşünüyoruz. Turizme bakış açımızda turizmin çeşitlendirilmesi de var; farklı turizm projelerinin gelmesi halinde onları da değerlendirmeyi düşünüyoruz."
Marinacılık
Bu çerçevede ülkenin Doğu Akdeniz'de bulunduğunu dikkate alarak deniz turizmi anlamında marinacılığın geliştirilmesini öngördüklerini kaydeden Dönmezer, bu konuda Girne ve Gazimağusa'da birtakım projeler üzerinde çalıştıklarını; yakın bir zamanda duyuru yaparak yatırımcıların müracaatının almayı planladıklarını kaydetti.
Dönmezer, ülkedeki marinacılığın geliştirilerek belli bir kapasite yaratılması gerektiği düşüncesiyle, bunlardan sonra da 2. Etap marina projelerine eğileceklerini söyledi.
Dönmezer şöyle konuştu:
"Şu anda toplam yaklaşık 500 olan yat kapasitesini ilk etapta 2 bin sonra da 3 bine çıkarmamız gerekiyor ki Doğu Akdeniz'de dolaşan yatları çekebilelim. Bu, korkunç gelir getiren bir sektör. Bir an önce bu geliri ülkemize aktarmamız için bu yatırımları yapmamız gerekiyor. Özel sektörün yapmakta olduğu marina projeleri de var. Bu planlama içerinde onlar da dikkate alınıyor."
Dönmezer, Girne Marina için de ilave yapımının gündemde olduğunu, Eski Eserler Dairesi'nden gelecek görüşün ardından 400 yat kapasiteli bir eklemenin yapılacağını belirtti.
Dönmezer, uzun vadede Girne ve Gazimağusa'da, cruise gemileri için iskele yapılması düşünceleri de bulunduğu ancak bunun izolasyonlara takılabileceği endişesiyle "çözümle birlikte olabilecek bir şey" olarak değerlendirdiklerini kaydetti.
Özel ilgi turizmi
Turizmle bağlantılı olarak Bafra bölgesinde, küçük bir alanda özel ilgi turizmi kapsamında bir buçuk ay kadar önce yaptıkları duyuruyla müracaat kabul ettiklerini; 20 ve 14 dönümlük iki alan için sadece 2 tane değerlendirilebilir proje bulduklarını belirten Dönmezer, bu projelerle ilgili detay istediklerini ve buna göre YAGA Komitesi'nin değerlendirip karar vereceğini kaydetti.
Toplam 9 kişiden oluşan komitede, Ticaret Odası, Sanayi Odası, İŞAD, KTMMOB'den temsilciler ve kamu sektöründen 3 müşavirin görev aldığını belirten Dönmezer, komitenin yaptığı öneri doğrultusunda Bakanlar Kurulu'nun karar ürettiğini bildirdi.
Eğlendirici-eğitici -öğretici aktiviteler
Dönmezer, söz konusu iki yer için düşünülenin, otel gibi birşey olmadığı yani yatak kapasitesi içermediği, eğlenceye dönük, değişik, yaratıcı, eğitici öğretici aktivitelerin yapılacağı yerler olduğunun altını çizerek "hem oradaki turistleri çekebilecek, hem bölge insanını, hem Lefkoşa'yı, hem Güzelyurt'u oraya taşıyabilecek; ülkemizde olmayan bir şey istedik" dedi ve bunun gerekli değerlendirmelerin yapılmasının ardından kamuoyuna açıklanacağını kaydetti.
Yat üretimi
Yat talebinin de gün geçtikçe arttığına işaret eden Dönmezer, özellikle gelişmiş ülkelerin emeklilerinin artık emekli maaşlarıyla ev yerine yat aldıklarını ve ayrıca zenginleşme arttıkça yat talebinin de arttığını anlattı.
"Dolayısıyla biz de bu piyasadan pay almak istiyoruz" diyen Dönmezer, hem yatçıları çekmek anlamında hem de ekonomiye katkı sağlamak amacıyla Gaziveren bölgesinde 40 dönümlük bir yer belirlendiğini ve bunun projelendirmesi üzerinde çalıştıklarını anlattı.
Söz konusu araziyi birden fazla yat üretim tesisinin bulunacağı organize bir bölge olarak düşündüklerini ancak kaç yatırımcıya verilebileceğinin yerin kullanımına göre belirleneceğini kaydeden Dönmezer, projenin hazırlanmasının ardından bunun da duyurusunu yaparak müracaat kabul edeceklerini söyledi. Dönmezer, duyuruların basın yoluyla olduğu gibi dış temsilcilikler ve enformasyon üzerinden yapılarak geniş alana ulaşılmaya çalışıldığını ayrıca kendilerini ziyaret eden tüm yatırımcılara da e-maille ilan gönderdiklerini anlattı.
Dönmezer, yat üretiminde kullanılacak işçilerin eğitilmesi konusunda ise LAÜ'yle ortak çalışılacağını, inşaat başladığı an eğitimin de başlayacağı ve inşaatın tamamlanma sürecinde eğitilmiş çalışanların da hazır olacağını kaydetti.
Bafra'da sözleşmesi iptal edilen otel
Dönmezer, turizmle bağlantılı olarak Bafra'da 5 yıldızlı otel yapılmak üzere tahsis edilen ancak sözleşmesi iptal edilen parsel için de yeniden duyuru yaparak müracaat kabul edeceklerini belirtti.
Söz konusu yerin yıllarca önce verildiği ancak yatırımcının buraya bir çivi dahi çakmadığını, dolayısıyla sözleşmesini iptal ettiklerini kaydeden Dönmezer, hafta başında yapılacak duyuruyla, burasının, gelen başvurular arasından, yatırıma hemen başlayabilecek, finansmanı olan ve belirlenecek şartlara uygun bir yatırımcıya verileceğini söyledi.
Dönmezer bir soru üzerine, Bafra Özel Turizm Bölgesi olarak ayrılan bölgedeki 13 parselin 5 yıldız ve üzeri otel yapmak üzere özel yatırımcılara tahsis edildiğini ancak yapmayanların sözleşmelerinin iptal edilerek yeni yatırımcıya verildiğini anlatı.
Burası için toplam 16 bin yatak kapasitesi öngörüldüğünü ve gelinen aşamada 1 tanesinin faaliyette olduğunu, 3 otelin yapımının sürdüğünü, 1-2 tanesinin temelinin atıldığı ancak ağır ilerledikleri, diğerlerinin ise yeni rezerv edildiği (ön tahsis) edildiğini ve projelerinin çizilme aşamasında olduğunu anlattı. Dönmezer, sözleşmelerine göre yeni iptallerin de gündemlerinde olduğunu ve iptal ettikçe de yine duyuru yoluyla yapabilecek yatırımcılara verileceğini kaydetti.
Sanayi yatırımları
Dönmezer, sanayi alanında ise, bitkisel atık yağlardan ve yağlı tohum bitkilerinden biyodizel üretimine yönelik rafineri yapımı için başvuru kabul ettiklerini belirtti.
Tarım Bakanlığı Akaryakıt Birimi ile işbirliği içinde, "Biyodizel Rafinerisi" yatırımı için, kiralama suretiyle bir kamu arazisi tahsis edileceği ve ilgilenen yatırımcıların 20 Ekim'e kadar başvuruda bulunabileceğini ifade eden Dönmezer, bu amaçla Haspolat'ta 6 dönümlük bir yerin belirlendiği, üretim kapasitesi çerçevesinde arazinin gerekli kısmının yatırımcıya kiralanacağını kaydetti.
Biyodizelin dizel arabalarda kullanılabilen çevreci bir yakıt olduğu ve öncelikle Kuzey Kıbrıs'taki bitkisel atık yağlardan ve yağlı tohum bitkilerinden otobiyodizel üretilmesinin öngörüldüğünü kaydeden Dönmezer, böylelikle hem ülkede çevre kirliliği yaratan atık yağların yeniden kazanımıyla yeni ürün elde edilebileceği hem de ülke şartlarında, kuraklığa dayanıklı soya, jojoba gibi bitkilerin yetiştirilmesinin de teşvik edilebileceğini ve bunun için ilgili birimlerin birlikte çalıştığını anlattı.
Dönmezer, bu ürünün AB ülkelerinde kullanımının da yaygınlaşmakta olduğuna işaret ederek AB standartlarında üretiminin amaçlandığı bu çalışmanın AB'ye uyum açısından da önemli bir adım olacağını ifade etti.
Peynir altı suyu
YAGA Direktörü Ayşe Dönmezer, sanayi alanında, yeniden kazanıma yönelik bir diğer yatırımın ise peynir altı suyu projesi olduğunu ve bunun gerekli işlemlerinin tamamlandığı; kurulum aşamasına geldiğini kaydederken bunun tamamladıkları ilk projeleri olduğunu söyledi.
Peynir altı suyunu işleyerek peynir ve laktos üretecek yatırımcıya Haspolat bölgesinde yer bulunduğu, tahsisinin yapıldığı, bürokratik işlemlerin tamamlandığını belirten Dönmezer, İtalyan teknolojisinin kullanılacağı tesisin ileriki aylarda hayata geçmiş olacağını kaydetti.
Güzelyurt'a özel hastane
Dönmezer, Güzelyurt'a özel bir hastane yapımı için de Bakanlar Kurulu kararıyla, terminal yakınlarında bir yer belirlendiğini ancak yapımı üstelenecek şirketin henüz kurulma aşamasında olduğunu dolayısıyla şirket kurulduktan sonra bu yatırımın gündeme geleceğini açıkladı.
Güzelyurt'tun özel durumu, yatırımcı bulmanın zor oluşu nedeniyle, iyi; ihtiyaç duyulan bir yatırım olması halinde bu bölge için istisna sağlanabildiğini belirten Dönmezer, dolayısıyla bu yatırımın ihale yoluyla yapılmayacağını kaydetti.
Kaynak:Kıbrıs Gazetesi
