Ankara Feribotu ve Reina 1 arasında önceki gece meydana gelen kaza ile ilgili gündemdeki soruları uzmanlarına sorduk. İşte cevapları...
1- Radarlar arızalı olabilir ve kazaya bu neden olmuş olabilir mi?
Kaza anında rüyet ile ilgili bir azalma olmadığı görülüyor. Bu nedenle çatmayı önleme açısından radarın mutlaka olması gerekmez. Vardiya zabitlerinin diğer geminin seyir fenerlerinin görünüş açılarına göre rotasını anlayarak ve kerterizinin değişip değişmediğine bakıp çatma rotasında olup olmadıklarını görerek buna göre uygun kaçınma manevralarını veya HIZ DÜZENLEMELERİNİ yapmaları gerekir. Denizciliğin ana kanunu olan Uluslararası Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü, çarpışmayı önleme ile ilgili kurallarında sadece rota değişikliğini değil, Rota/Hız değişikliğini birlikte öngörür. Uygulamada çoklukla sadece rota değişikliği yapılır makine manevrası yapmaktan kaçınılır. Bu yanlıştır. Gerektiği zaman çatmayı önlemek veya çatmanın şiddetini azaltmak için makine manevrasının da yapılması gerekebileceği bütün kurallarda hız ile birlikte belirtilmiştir.
2- Ankara Feribotu ile Reina 1 arasındaki kazada geçiş üstünlüğü hangi gemideydi?
Bu kazadan önce iki geminin konuşup konuşmadıkları, konuştularsa ne konuştukları önemlidir. Ama gidiş rotalarına baktığımızda rotalarının 90 derece kesiştiğini görüyoruz. Yine rotalara göre Reina-1 gemisi Ankara gemisini sancağında görmektedir. Bu durum tam da COLREG'in 15. maddesi ile örtüşmektedir. Bu maddede, "Kuvvetle yürütülen iki teknenin çatışma tehlikesi doğuracak şekilde birbirini aykırı olarak geçmeleri halinde, diğer tekneyi sancak tarafından gören tekne onun yolundan çıkacak koşullar elverdiği takdirde diğerinin pruvasından geçmekten kaçınacaktır." denilmektedir. Burada durum ortaya konulmaktadır. Ama teknelerden birisi bu kurala uymadı ise bu diğerini çatışmayı önleme manevrasını yapma sorumluluğundan kurtarmamaktadır. Burada hız faktörü de önemlidir. Bazen bir tekne süratinin diğerine göre çok az olması nedeniyle ne yaparsa yapsın kendi manevraları ile çatmadan kaçınamayabilir.
3- Reina-1 gemisi ne yapmalıydı?
Reina-1 gemisi yeterli mesafeden, ki bu asgari yaklaşık 4-5 deniz milidir, rotasını belirgin bir şekilde sancağa değiştirmeliydi. Burada feribotun hızını kestirilememiş olabilir. Feribotu uzak görülüp kerterizin değişmediği hesaba katmamış olabilir.
4- Ankara feribotu ne yapmalıydı?
Bu durum, yine net olareak COLREG Kural 17'de belirlenmiştir. Sadece bu kuralı okumamız yeterlidir. Kuralda şöyle denilmektedir:
(a) (i) İki tekneden biri diğerinin yolundan çıkmak zorunluluğunda bulunduğu yerlerde diğeri kendi rotasını ve hızını koruyacaktır.
(ii) Bu kurallar uyarınca yol vermesi gereken teknenin uygun manevra yapmadığı görülür görülmez, manevra yapmakla yükümlü olmayan tekne çatışmayı sadece kendi manevrası ile önlemek üzere harekete geçebilir.
(b) (ii) Rotasını ve hızını muhafaza etmesi gereken tekne, herhangi bir sebepten dolayı, sadece yol vermesi gereken teknenin yapacağı manevra ile çatışmanın önüne geçilemiyecek kadar kendisini yakın bulursa, çatışmayı önlemeye yardımcı olacak en iyi hareketi yapacaktır.
(c) Bir aykırı geçiş durumunda, diğer kuvvetle yürütülen bir tekne ile çatışmayı önlemek üzere, bu Kuralın (a) (ii) sayılı alt paragrafı uyarınca manevra yapan kuvvetle yürütülen bir tekne, olayın koşulları elverdiği takdirde, kendi iskele tarafından gördüğü bir tekne için rotasını iskelesine alarak değiştirmeyecektir.
(d) Bu kural, yol vermesi gereken teknenin yol verme yükümlülüğünü kaldırmaz.
Geçiş üstünlüğünün Ankara Gemisinde olduğu, Ankara gemisinin de gerek 15. Kurala gerekse 17. kural (a) bendine uygun davrandığı anlaşılıyor. Bu durumda Reina-1 yol verme yükümlülüğünü yerine getirmediği ise eğer, Ankara Feribotu gerekli Rota/Hız değişikliklerini yaparak önleyici hareketi yapabilirdi. Burada rota değişikliği tereddüde yol açabileceğinden hız değişikliği yaparak diğer geminin pruvadan geçişini rahatlatmak bir seçenek olabilirdi.
5- Son dakikada rota değişikliği yapmak daha tehlikeli olmaz mı?
Zaten bunun için kuralda önleyici manevra derken sadece rotadan bahsetmez. Rota/Hız birlikte bahsedilir. Çatışmanın sürat değiştirilse bile kaçınılmaz olduğu durumlarda kaptanların yapmaları gereken SON hareket, gemilerini birbirine paralel duruma getirmek ve bu bahsettiğimiz kazada olduğu gibi bodoslama/borda şeklinde 90 derecelik çarpmayı önlemektir. Çünkü bu şekildeki kazada gemilerden birisinin batması büyük ihtimaldir. Oysa gemiler birbirine paralel hale getirilmiş olsa atalet momentleri daha paralel olacak ve hem çarpmanın şiddeti azalacak hem de büyük ihtimalle gemiler sadece birbirlerine sürtünüp geçeceklerdi.
6- Kusurlar nasıl belirlenecek?
Burada bir taraf tamamen haklı diğer taraf tamamen haksız şeklinde bir belirleme olmayacaktır. Kusurlar karayollarındaki kazalarda da olduğu gibi yüzdelerle saptanacaktır. Bu saptama yapılırken de yukarıda belirttiğimiz ana kurallar/alt kurallar, birinci derece yükümlülükler/yapılmadığı takdirde ikinci derece yükümlülükler dikkate alınarak bilirkişilerce bir değerlendirme yapılacaktır.
