Ankara, Montrö'den taviz vermiyor; ABD gemileri Boğazlardan geçemeyebilir
Amerika'nın, donanmasına bağlı USNS Comfort ve Mercy adlı iki hastane gemisini Gürcistan'a göndereceği öne sürülüyor.
Türkiye, Gürcistan'a insanî yardım malzemesi götürmek isteyen Amerikan donanmasına ait gemilerin Boğazlardan geçişine izin vermiyor. Ankara, 1936 Montrö Sözleşmesi'ne göre "kullanım amacı ne olursa olsun" bir orduya kayıtlı gemilerin Boğazlardan geçemeyeceğini bildirdi.
Kafkasya'da Güney Osetya'dan dolayı Gürcistan ile Rusya arasında patlak veren kriz, Irak'ın işgalinde olduğu gibi Türkiye ile Amerika'yı karşı karşıya getirdi. ABD Başkanı George Bush'un Gürcistan'a taahhüt ettiği insanî yardım Montrö Sözleşmesi'ne takıldı. Amerikan basınında çıkan haberlere göre, Savunma Bakanlığı, Pentagon'un Gürcistan'a insani yardım çerçevesinde göndermek istediği USNS Comfort ve Mercy adlı hastane gemilerinin Çanakkale ve İstanbul boğazlarından geçişine izin vermedi.
Zaman'a bilgi veren diplomatik kaynaklar ise ABD'den bu konuda bir başvuru geldiğini yalanlamayarak, "ilgili birimlerin bu konuda çalışmalarını sürdürdüğünü" kaydetti. Kaynaklar, bu gelişmenin "Türkiye, Gürcistan'a yardım yapılmasına karşı." şeklinde değerlendirilmemesini isteyerek böyle bir yorumun "mantığa aykırı" olacağını dile getirdi. Türkiye'nin Gürcistan'la ilişkilerinin ortada olduğunu belirten kaynaklar, Başbakan Erdoğan'ın bu zor zamanda Tiflis'e giderek meseleye verdiği önemi gösterdiğine vurgu yaptı. Bu arada, Dışişleri de bir açıklama yaparak, şu ana dek insani yardım ve tahliye amaçlı hiçbir talebe olumsuz cevap verilmediğini, Gürcistan'a denizden yapılan yardımın, Montrö Sözleşmesine uygun yapıldığını belirtti.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne göre, herhangi bir anda Karadeniz'de bulunabilecek ve Karadeniz'de kıyısı olmayan devletlerin donanmalarına ait savaş gemileri, zaman ve ağırlıkları bakımından sınırlandırılıyor. Ayrıca, Boğazlardan geçecek savaş gemileri için önceden Türkiye'den izin alınması gerekiyor. İngiliz Kraliçesi Elizabeth'in mayısdaki Türkiye ziyaretinde İngiliz donanmasına ait gemi silahtan arındırılmış ve özel izinle Boğazlardan geçmişti. "Her şeyin bir kuralı var." diyen diplomatik kaynaklar, Montrö'nün gayet açık olduğunu ifade ediyor. Ankara, bu sözleşmeye göre "kullanım amacı ne olursa olsun bir orduya kayıtlı herhangi bir geminin Boğazlardan geçmesinin mümkün olmadığını" kaydediyor.
McClatchy Grup medyasına göre, Bush, Boğazlardan geçerek Gürcistan'a insani yardım götürmesi düşünülen gemilerle ilgili Ankara'nın onayı alınmadan söz verdi. Amerikalı yetkililer, perşembe günü geç saatlere kadar Ankara'dan bir cevap alınmadığını anlatarak, gemilerin yardım operasyonuna katılacağına giderek daha fazla kuşkuyla bakıldığını bildirdi.
1 Mart tezkeresi gibi
Üst düzey bir Amerikalı yetkili gelişmeyle ilgili "Bush bankada ne kadar para olduğunu bilmeden Gürcülere çek yazıyordu." yorumunu yaptı. Bir başka yetkili ise Bush'un planlamanın önüne geçtiğini söyledi. Türkiye'nin ABD'ye izin vermemesi ABD basınında "tezkere krizine" benzetildi. Irak Savaşı'ndan önce Amerika, Türkiye üzerinden kuzey cephesi açmak istemiş; ancak TBMM'de 1 Mart 2003 tarihinde gerçekleşen oylamada bu talep reddedilmişti.
2006'da da kriz yaşanmıştı
Amerikan yönetiminin, Akdeniz'de terörizm ve suçla mücadele kapsamında faaliyet gösteren NATO 'Aktif Çaba' operasyonunun görev alanını Karadeniz'e de genişletmek istemesi 2006'da Türkiye ile krize yol açmıştı. Ankara, Montrö Sözleşmesi'nin delinmesine yol açacağı gerekçesiyle buna karşı çıkmıştı. ABD'nin Karadeniz'de güçlenmesini istemeyen Rusya'nın da muhalefeti sonucu Washington, projesinden geri adım atmıştı.
ABD: Nihai karar verilmedi
ABD'nin Ankara Büyükelçiliği sözcüsü Kathy Schallow, Amerikan basınında çıkan haberlerin aksine, ülkesinin yardım gemileri Mercy ve Comfort'un Gürcistan'a gönderilmesi konusunda henüz nihai kararın verilmediğini bildirdi. Schallow, Gürcülere yardım sağlanması konusunda bir dizi seçenek üzerinde durduklarını ve bunlarla ilgili olarak Türk yetkililerle görüşmelerde bulunduklarını söyledi. Sözcü, "Benim anladığım kadarıyla, Mercy ve Comfort'un gönderilmesi yönünde alınmış resmî bir karar henüz yok." dedi. Ankara, (aa)
Kaynak:Zaman
