Yarıda kalan 70 gemi 500 Milyon Dolar bekliyor
Yeni siparişlerden ümit kesildi. Yarım kalan 70 geminin tamamlanabilmesi ve sıkıntıların aşılabilmesi için en az 500 milyon dolara ihtiyaç var. Ancak bankalar, KGF teminatına rağmen tersanelere ve armatörlere kredi vermiyor...
GLOBAL krizden ağır bir darbe alan gemi inşa sanayisinin toparlanma süreci oldukça sancılı geçiyor. Aslında dünya çapında mal hareketleri arttı ve deniz taşımacılığı da yeniden hız kazanmaya başladı. Ancak bu hareketlilik henüz Türk tersanelerine yansımış değil. Bu durumu en iyi gemi inşa sanayisinin kalbinin attığı Tuzla’da görmek mümkün.
Tersaneciler yeni gemi siparişi gelmediğinden yakınıyor. Bırakın yeni gemi siparişlerini, kriz nedeniyle kızakta yapımı yarım kalan gemiler de tamamlanabilmiş değil.
Aslında yaklaşık 2 ay önce gemi inşa eden ve gemi işletmeciliği yapan firmaların Kredi Garanti Fonu’ndan (KGF) yararlanabilmesi için düzenleme yapılmıştı. Başlangıçta bu karar, yarım kalmış gemilerin tamamlanabilmesi için kurtuluş ümidi olarak görüldü. Ancak şimdi tam anlamıyla yerini hüsrana bırakmış durumda. Tersane sahipleri, bir tek tersanenin ya da armatörün bile bu yeni karardan yararlanamadığını iddia ediyor.
Tersane sahipleri, KGF’nin garantisine rağmen bankaların tersanelere yeni kredi vermediğinden yakınıyor. Geçen yıl iflas erteleme kararı alarak dikkatleri üzerine çeken Torgem Tersanesi’nin Yönetim Kurulu Başkanı ve GİSBİR (Gemi İnşa Sanayicileri Birliği) Konsey Başkanı Kenan Torlak, geçen hafta Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Devlet Bakanı Ali Babacan’a bir mektup gönderdi. Söz konusu mektupta, mevcut düzenlemenin nasıl iyileştirilebileceğiyle ilgili öneriler de yer aldı...
“BAŞBAKAN SAMİMİYDİ AMA...”
TOBB Denizcilik Meclisi Başkanı Erol Yücel, “Bankalar tersanelere kredi vermek istemiyor. Benim bildiğim henüz bir tersane bile son düzenlemeden yararlanamadı” diyor. Yücel, sektörün içinde bulunduğu durumu şöyle değerlendiriyor:
“Tersaneciler ucunda ışık görünmeyen bir tünele girdi. İki ay önce yapılan düzenlemeden bir sonuç çıkmadı. Tersaneler şimdi 3-5 tamir işi alıp çarkı döndürmeye çalışıyor. Başbakan Erdoğan, global krizin en derin aylarında denizcilerle 7 kez bir araya geldi. Son olarak geçen yıl mayıs ayında Dolmabahçe’deki çalışma ofisinde, 5 bakanını da yanına alarak denizcilerle buluştu. Kendisinin samimiyetine inanıyoruz. O toplantıda, denizcilerin kredi sıkıntılarını çözmek için Ziraat Bankası’nın görevlendirilmesi kararı çıkmıştı. Ancak kararnamede böyle bir düzenleme yer almadı."
260 GEMİ PROJESİ VAR
Deniz Ticaret Odası verilerine göre, krizin en yoğun hissedildiği Ağustos 2009’da Türkiye genelindeki 71 tersanede 280 gemi inşa halindeydi. Bu gemilerden önemli bir bölümü tamamlanmış. Ancak bankalarla kredi sorunu yüzünden 70’e yakın geminin yarım kaldığı belirtiliyor. Yarım kalan gemilerin tamamlanabilmesi için 13 Mayıs 2010 tarihinde, Kredi Garanti Fonu’yla ilgili yasanın 3’üncü maddesine Bakanlar Kurulu kararıyla ek bir madde eklendi. Buna göre Kredi Garanti Fonu, asgari yüzde 15'i tamamlanan gemilerin bitirilebilmesi için ilgili şirketlere işletme veya yatırım kredisi teminatı veriyor.
“BEN NEDEN SIKINTIYA DÜŞTÜM?”
GİSBİR Konsey Başkanı Kenan Torlak, söz konusu düzenlemenin uygulamada çözüm üretmekten uzak olduğunu düşünüyor. Gerekçesini de şöyle açıklıyor: “Örneğin benim firmamın bu krediden istifade etme imkanı, şansı yok. Çeki yazılmış, senedi protesto olmuş, benim gibi firma iflas ertelemesi kararı almış firmalar KGF'den istifade edemiyor. Bu karar global kriz nedeniyle sıkıntıya düşen sektörü desteklemek için alındı. Biz bu yüzden zora girmedik mi? Aradan iki ay geçmesine rağmen KGF’den hiçbir tersane ya da armatör yararlanamadı. Kararın içeriği güzel ama ucu açık bırakılmış. Bankaların bize özel bir yaklaşım geliştirmesi gerekiyor. Kararname, bankaları daha cezbedecek düzenlemelerle uygulanır hale getirilebilir.”
Kenan Torlak’a göre 70 geminin inşasının tamamlanabilmesi için armatörlere 350 milyon TL civarında bir kaynak gerekiyor. Tersanelerin de geçmişten gelen borçlarını yapılandırabilmesi bir o kadar krediye ihtiyacı var. Dolayısıyla 700 milyon dolarlık bir kredi, sektörün çarklarını yeniden döndürebilir.
TEMİNATLAR YÜKSEK
Selah Tersanesi’nin sahibi Erkan Selah da krizden dolayı sıkıntıya giren firmaların Kredi Garanti Fonu’nun şartlarını karşılamasının güç olduğunu düşünüyor. Kaldı ki sadece yarım kalmış gemilerle ilgili sıkıntıları çözmek de yeterli olmayacak. Selah’ın önerileri şöyle:
“Geçmişte olduğu gibi gemi inşasının dolaylı bir şekilde teşvik edilmesi lazım. İstihdamın üzerindeki yüklerin kaldırılması gerekiyor. Kimse devletten hibe istemiyor. Çarkları yeniden döndürmek için kaynağa ihtiyaç var. Şu anda yeni bir sipariş alınamıyor.”
“TİMSAH GÖZYAŞLARINI BIRAKIN”
GİSBİR Başkanı Murat Bayrak, global krizle birlikte tersanelerin kısa vadeli kredileri döndüremediğini, bu yüzden de sıkıntıya girdiklerini söylüyor. Birçok tersanenin ve armatörün temerrüde düştüğünü, gemilerin yarım kaldığını belirten Bayrak, bu noktada iğneyi kendi sektörüne batırmakta da tereddüt etmiyor:
“Bankalar kriterleri uyana neden kredi vermesin? Biz üye firmalarımıza yarım kalmış gemilerini tespit edebilmek amacıyla bir yazı yazdık. Ama doğru dürüst yanıt veren olmadı. 2012’de yapmayı planladıkları gemiyi göndermişler. Biz sadece ağlamasını biliyoruz. Gözyaşlarımız timsah gözyaşı olmasın.”
“500 MİLYON DOLAR YETER”
Murat Bayrak’a göre, 70 civarındaki geminin tamamlanabilmesi ve sektörün önünün açılabilmesi için 500 milyon dolarlık taze kredi yeter. Aynı zamanda Çeksan Tersanesi Yönetim Kurulu Başkanı olan Bayrak, özellikle tersanelerin yeni sipariş alamadığından yakınıyor. Kriz öncesinde siparişi alınan bazı gemilerin denize indirildiğini belirten Bayrak, “Çeksan’da kendimiz için 8 bin 500 dwt’lik iki kimyasal tanker yapıyoruz. İkisinin yatırım bedeli 40 milyon dolar. Bu gemileri kriz öncesinde yapmaya karar vermiştik” diyor.
Bayrak da kriz nedeniyle yapılan düzenlemeyi yeterli bulmuyor: “Tüm dünya denizcilik ve gemi inşa sanayisini korumak, geliştirmek için tedbirler alıyor. Biz işletme ihtiyacımız için 2 yılı ödemesiz 3 yıl vadeli kredi talep etmiştik. Kabul edilmedi. Ayrıca istihdam üzerindeki yüklerin kaldırılmasını istemiştik. O da olmadı.”
Askeri ihaleler nefes aldırdı
Tersanelerin en büyük sıkıntısı, kuşkusuz yeni sipariş alamamak. Nitekim bu sıkıntıyı gören Milli Savunma Bakanlığı, özel tersanelere yönelik projelerini hızlandırdı. Askeri ihaleler ufak da olsa sektörde bazı firmaları rahatlattı. Dearsan Tersanesi, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı için 16 adet karakol botu yapımını üstlenirken, Koç Grubu’nun sahibi olduğu RMK Marine tersanesi de 4 adet sahil güvenlik gemisinin yapımına başladı. Anadolu Tersanesi’nin de çıkarma gemileri yapmak üzere kolları sıvadığı belirtiliyor...
İstihdam 33 bin 500’den 8 bine düştü
* GİSBİR’in 2009 yılı sektör analiz raporuna göre, Türkiye’de özel sektöre ait 68 tersane bulunuyor. Bunlardan 25’u İstanbul Tuzla’da faaliyet gösteriyor.
* Ağustos 2008 itibariyle Türk tersanelerinde 33 bin 480 kişiye doğrudan istihdam sağlanıyordu. Ocak 2010’da bu rakam 8 bine düştü.
* 2008 yılında 852 bin dwt’lik 114 gemi bitirilip sahiplerine teslim edildi. Tersanelerde halen 100 adet geminin inşası sürüyor. Bunların 70’inin yarım kalmış gemiler olduğu belirtiliyor.
